راه‌های درمان تکبر: تفاوت میان نسخه‌ها

{{سوال}}

عوامل و ریشه‌های تکبر چیست؟

{{پایان سوال}}

{{پاسخ}}

خودمان را بشناسیم

خودشناسی و خودنگری یکی از راه‌های اصلی درمان تکبر و غرور به حساب می‌آید. باید دو مرحله از هستی خود را همیشه به یاد داشته باشیم.

الف. اینکه چگونه با ضعف و ناتوانی از دیار عدم به عالم هستی قدم نهاده‌ایم.

ب. سرانجام زندگی ما به کجا می‌انجامد و چگونه در دل خاک جای گرفته، همه توانایی‌ها و دارایی‌های ما که اینک به آنها فخر می‌کنیم، از ما گرفته می‌شود.

اگر انسان همیشه به این دو مرحله از وجود هستی خود توجه داشته باشد، به عجز و ناتوانی خود پی می‌برد و حتی در حال شهرت و مقام نیز به غرور و تکبر مبتلا نمی‌شود؛ بلکه مقام و ریاست را از سوی خدا دانسته و سعی می‌کند در جهت کمال معنوی خود از آن استفاده کند. علی(ع) می‌فرماید: «عَجِبْتُ للمتکبّرِ الّذی کان بالأمیس نطفه و یکونُ غَداً جِیفه»<ref>مجلسی، بحار الانوار، بیروت، ج۷۸، ص۹۴.</ref> یعنی تعجب می‌کنم از آدم متکبر، کسی که دیروز نطفه‌ای بیش نبود و فردا هم مرداری بیش نخواهد بود، و در عین حال تکبر می‌ورزد.

۲. به یاد مرگ باشیم:

 

 

 

برای آن که به غرور و تکبر مبتلا نشویم باید به خودشناسی و خودسازی بپردازیم. در غیر این دو صورت امکان ندارد که بتوانیم از این صفات ناروا در خود جلوگیری کنیم.

 

 

 

 

 

 

اساساً تکبر نیز مانند دیگر صفات ناپسند اخلاقی از بیماریهای روحی و روانی است که دامنگیر انسان می‌شود. طبیعی است برای درمان این بیماری خطرناک باید انسان و ویژگی‌های او شناخته شود. از جمله راه‌های شناخت خود، خودنگری است.

 

هر قدر ارزشمندی انسان کامل تر گردد، در بازنگری به روحیات خود احساس کوچکی و خردی کرده، خود را از دیگران کوچکتر و پائین‌تر خواهد دید. امیرمومنین ـ علیه‌السلام ـ فرمود: «در شگفتم از آدم مبتکر: کسی که دیروز نطفه‌ای بیش نبود و فردا هم مرداری بیش نخواهد بود، و در عین حال تکبر می‌ورزد.»<ref>محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، دارالحدیث، چاپ اول، ج۳، ص۲۶۵۸.</ref> نکته‌ای تربیتی که در این روایت وجود دارد این است که شخص متکبر باید قدری درباره خودش تأمل کند، از چه آفریده شده و سرانجام این بدن مادی او چه خواهد بود اگر حقیقت انسان به این بدن مادی است که تکبر جایگاهی ندارد (چون انسان از پست‌ترین چیز آفریده شده) و اگر حقیقت انسان به روح و بعد معنوی او است، باید تلاش نمود که معنویت را در خویش تقویت نموده و ریشه تکبر را بخشکاند.

 

 

 

امام صادق ـ علیه‌السلام ـ فرمود: «کسی که لباس خود را وصله کند و کفش خود را با دست خود بدوزد و بار خود را خود بر دوش گیرد، او از بیماری تکبر در امان خواهد بود.»<ref>شفیعی، سید محمد، پرورش روح در پرتو چهل حدیث، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱، ص۴۹۱.</ref>

 

 

 

 

برای درمان و جلوگیری از تکبر باید به عبادت پرداخت. علی ـ علیه‌السلام ـ فرمود: «خداوند نماز را جهت منزّه ساختن انسانها از تکبر، مقرر داشته است.»<ref>> محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، دارالحدیث، چاپ اول، ج۳، ص۲۶۵۷.</ref>

 

۶. ایجاد و تقویت صفت تواضع در خود

 

تواضع ضد کبر و درمان قطعی تکبر است و معنای آن را فروتنی و شکسته نفسی گفته‌اند. تواضع نسبت به چند چیز صورت می‌پذیرد مثل تواضع نسبت به خداوند، دین خدا، پیامبر و امام، مؤمنان و مردم. تنها در مقابل اشخاص متکبر و خودخواه تواضع پسندیده نیست؛ البته باید دقت کرد که تواضع از صفت بد چابلوسی و تملق سر در نیاورد.

 

یکی از راهکارهای مهم برای ایجاد انگیزه در راستای انجام یا ترک کاری توجه به پیامدهای آن می‌باشد. توجه منظم، مستمر و روزانه به پیامدهای منفی این رذیله اخلاقی جهت ترک آن بسیار مؤثر خواهد بود. برخی از پیامدهای تکبر از نگاه معصومین چنین می‌باشد.<ref>محمدی ری شهری، محمد، منتخب میزان الحکمه، ترجمه حمید رضا شیخی، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۱ش، ج۲، ص۸۶۳.</ref>

 

ـ شخص متکبر از دوست بی بهره است.

 

 

 

 

۱. توجه به مقام خلیفه الاهی خود ۲. توجه به بالاتر بودن آبروی ما از کعبه ۳. همنشینی با عالمان ربانی ۴. مطالعه شرح حال عارفان و بزرگان اخلاق (کم و پیوسته خواندن).

 

 

۵. توجه به اینکه عزت و ذلت به دست خدا است و عزت در پیروی از دستورات خدا به دست می‌آید ۶. استفاده از توانایی‌ها و مهارت‌های خود در راه خدمت به خلق ۷. تفکر در نعمت‌های ظاهری (سلامتی، عقل) و باطنی (ائمه اطهار(ع)) که خداوند به ما داده.

 

۸. تقویت رابطه خود با خدا و تفکر در صفات و اسماء الاهی. مثلاً مطالعه (نه خواندن) کم ولی با تدبر و روزانه زیارت جوشن کبیر و خواندن این صفات در قنوت نمازها.

 

{{پایان پاسخ}}

|شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی

|شاخه فرعی۲ = تکبر

|شاخه فرعی۳ =

  | شناسه =

  | تیترها =

  | ویرایش =

  | لینک‌دهی =

  | تغییر مسیر =

  | بازبینی =

  | اولویت =

  | کیفیت =