راه‌های درمان بدبینی
 | این مقاله هماکنون به دست A.ahmadi در حال ویرایش است. |
مراقبت از ورودی‌های قلب
گوش و چشم، ورودی‌های قلب هستند. باید نگهبان خوبی باشیم و از ورود افکار متفرقه مثل غیبت و … جلوگیری کنید امام علی(ع) می‌فرماید: «دل کتاب دیده است.»[۱]
ترتیب اثر ندادن به گمان بد
از اعمال و ظاهر کردن حسد و تحقیق در مورد سوءظن نسبت به دیگران خودداری کنیم. پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «… اذا حَسَدتَ فلا تَبْغِ و اذا ظَننْتَ فلا تحقق.»[۲]
ذکر
هنگام خطور افکار شیطانی مثل: حسد، سوءظن، … یاد خدا و کلمه لا اله الا الله را فراموش نکنیم؛ و فی روایه حمران بن ابی عبدالله(ع) عن الوسوسه و ان کثرت، قال: «لا شیء فیها، تقول: لا اله الا الله.»[۳]
پرهیز از تجسس
از تجسّس و دقّت در کارهای دیگران که ربطی به امور زندگی ما ندارد بپرهیزیم. پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «از گمان دوری کنید. زیرا گمان دروغ‌ترین سخن است، به سخنان مردم گوش فرا ندهید و عیبشان را پی‌جویی نکنید.[۴]
حمل بر صحت کردن کارهای دیگران
کارهای دیگران را حمل بر صحّت بکنیم و تا امکان دارد کار دیگران را به خوبی توجیه و تحلیل کنیم. پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «برای گفتار و کرداری که از برادرت سر می‌زند، عذری بجوی و اگر نیافتی، عذری بتراش.»[۵]
سعی کنیم بیشتر در رابطه با رفتار و اعمال خودمان دقّت کنیم.
راه هاي عملي تقويت خوش بيني و ترک بدبيني
الف) توجه به رواياتي که بدگماني را مذمت کرده و خوش گماني را تشويق کرده است و تمرکز فکري و عملي پيدا کردن روي ريشه هاي خوش بيني (خوف و خشيت از خدا، عبوديت خالص، احسان و تکريم مردم، تحمل و...).
ب) توجه به فوائد خوش بيني[۶] که در روايات به آن اشاره شده و علم پزشکي و روان شناسي روز هم مؤيد آن است، برخي از فوايد خوش بيني عبارتند از:
۱. سلامت و نشاط بدني و روحي (افراد خوش بين به خلق، خدا و هستي از طول عمر بيشتري برخوردارند).
۲. جلب لطف خدا. انسان هاي خوش بين هميشه تحت عنايات خاص خداوند هستند.
۳. خدا طبق ظن بنده خود با او عمل مي کند. اگر انسان خوش بين به خالق باشد، براي او خيرمقدر مي کند.
۴. استجابت دعا و دفع شر.
۵. جلب محبت و دوستي (خوش بيني مردم)
۶. کاهش غم و اندوه (افراد خوش بين در هر سختي و بحراني، يک موقعيت مطلوب مي بينند و آن را اقبال براي خود مي دانند).
ج) توجه به گناهاني که در بستر بدبيني مي رويد مثل حسد، غيبت، کينه، و گناهان ديگر.[۷]
د) از جملات مثبت تأکيدي زيادي استفاده کنیم، من خوش بين هستم، مردم دوست داشتني اند. زندگاني زيباست.
دیگر روش‌ها
ذ) گرامی داشتن و اطمینان به طرفی که به او بدگمان شده‌ایم (بیش تر از پیش). دعا کردن به او و مأیوس کردن شیطان از وسوسه (چون قوه خیال پذیرای هر احتمال است و شیطان دقیقاً از همین کانال وارد می‌شود و به احتمالات رنگ بد و وسوسه شیطانی می‌زند و با تکرار آن در ذهن سبب عملی شدن افکار بد می‌شود[۸] و با تکرار به شکل عادت در می‌آید.
ح) تقویت نفس و اراده با انجام دستورات الهی و ترک محرمات تا حسن ظن به تدریج ملکه انسان شود و بدگمانی که عادت شده ریشه اش از بین برود.
خ) باید به جنگ بدبینی زمانی برویم که هنوز فکر و گمان است، چون اگر به عمل آید و ریشه دواند مبارزه با آن سخت می‌شود چون روان شناسان اعتقاد دارند که هر فکر و اندیشه ای تمایل دارد که به عمل تبدیل شود (هر چه از راه ذهن وارد شود از راه عضله خارج می‌شود).
دیگر روش‌ها
۱. گاهی انسان به این حالت شرطی شده و به خاطر تکرار، به آن عادت کرده مثلاً وقتی که بدبینی خودش را به دیگران گفته آنها با حرف‌های خود، لبخند و تأیید، فرد بدبین را تقویت و تشویق می‌کنند و او بر این کار گرم تر و مصّرتر شده است به گونه ای که از این کار لذت می‌برد. این فرد می‌تواند با چندین راه از این صفت بد فاصله بگیرد. یک: بیشتر با افرادی بنشیم که او را تشویق به این کار نکنند. دو: برای کار زشت خود جریمه در نظر بگیرم، مثلاً می‌تواند به فردی که نسبت به او بدبینی کرده، رجوع کند و از او معذرت خواهی کند، چون عذرخواهی برای فرد سخت است، سعی کند بار دیگر مرتکب نشود، یا اینکه می‌تواند یک چیز با ارزشی از خودش را در نظر بگیرد و عهد یا نذر کند که اگر به او بدگمان و بدبین شدم این شیء با ارزشم را به او می‌دهم (چون دل کندن از آن برایش سخت است سعی می‌کند از بدبینی فاصله بگیرد) از جملات مثبت زیاد استفاده کند. من دیگران را دوست دارم، من خوش بین هستم.
ی) بدبینی و بدگمانی را مخالفت با امر خدا بدانیم، در قرآن آیاتی وجود دارد که به ما دستور داده از گمان‌های بد پرهیز کنیم چون باعث گناه می‌شوند. بدبینی گناه است و گناه زمانی انجام می‌گردد که انسان مؤمن غافل است، پس با ذکر خدا، دعا و قرآن حالت مراقبت را در نفس خود تقویت کنیم تا در مرداب گناه نیفتیم.
نکته پایانی: با توجه به مطالب ذکر شده باید گفت که برای اینکه انسان به صفت خوبی آراسته شود، و صفت بداخلاقی ای را از خانه دلش بیرون کند، لازم است همیشه در حال مراقبه (یاد خدا) باشد و دیگر اینکه بر غفلت خود سخت‌گیری کند، و با تعیین جریمه خود را تنبیه کند، مثلاً عذرخواهی از طرفی که به او بدگمان شده‌ایم.
توجه به پیامدهای بدبینی
توجه به آثار بد سوء ظن و بدگماني[۹]
منابع
- ↑ ری شهری، منتخب میزان الحکمه، ترجمه شیخی، تلخیص حسینی، دارالحدیث، چاپ دهم، ۸۳، ص۴۷۳، ح۵۳۰۷.
- ↑ انصاری - رحمه الله علیه ـ، فرائد الاصول، کنگره مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۷، به نقل از بحارالانوار، ج۵۸، ص۳۲۰، ح۹.
- ↑ انصاری - رحمه الله علیه ـ، فرائد الاصول، کنگره مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۹، به نقل از وسایل، ج۴، از ابواب فکر، ح۴.
- ↑ انصاری - رحمه الله علیه ـ، فرائد الاصول، کنگره مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۱۰۳، ح ۱۰۷۱.
- ↑ انصاری - رحمه الله علیه ـ، فرائد الاصول، کنگره مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۵۳، ح۳۹۱۰.
- ↑ سيد محمد، پرورش روح، مرکز انتشارات دفتر تبليغات، ۱۳۷۰ش، ج۱، ص۱۵۹، خلاصه.
- ↑ دستغيب شيرازي، سيد عبدالحسين، قلب سليم، دار الکتب الاسلاميه، ص۵۶۸.
- ↑ نراقی، ملا مهدی، علم اخلاق اسلامی ـ ترجمه جامع السعادات، مترجم سید جلال الدین مجتبوی، انتشارات حکمت، ص۳۴۴.
- ↑ سيد محمد، پرورش روح، مرکز انتشارات دفتر تبليغات، ۱۳۷۰ش، ج۱، ص۱۷۴.