ذکر «لاحول و لاقوه الا بالله»: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

ذکر «لاحول و لاقوه الا بالله» (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۷ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۵۳

۲۴ بایت حذف‌شده ، ‏۱۷ اکتبر ۲۰۲۳

ابرابزار

A.rezapour

automoderated، ناظمان (CommentStreams)

۱۵٬۱۶۱

ویرایش

@@ خط ۶: / خط ۶: @@
 '''ذکر {{متن عربی|لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ}}''' در منابع روایی و فقهی و نیز کلامی و اخلاقی بیان شده است. این روایت یا ذکر، اشاره به قدرت مطلق الهی در همه امور دارد. در روایات بسیاری سفارش به تکرار این ذکر در امور مختلف زندگی و در گرفتاری‌ها و مشکلات شده است.
-==معنا و مفهوم حدیث==
+== معنا و مفهوم حدیث ==
 واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش و کلمه «قوّه» به مفهوم استطاعت و توانایی است؛ بنابراین معنای عبارت فوق چنین است: «هیچ حرکت و استطاعتی جز به مشیت خداوند بزرگ نیست.»<ref>ابن منظور، لسان العرب، بیروت، دار احیاء تراث العربی، ج۳، ص۴۰۳؛ و علی اکبر، دهخدا، لغت نامه، چاپ دانشگاه تهران، ج۶.</ref>
@@ خط ۱۳: / خط ۱۳: @@
 «عبادیه بن ربعی» از [[امام علی(ع)]] درباره استطاعت و قدرت بندگان خدا پرسید، آن حضرت فرمود: «آیا قدرت تو در انجام کارها به‌طور شرکت و معیت با خداست یا آنکه در افعال و کارهای خود مستقل هستی، به طوری که محتاج به خدا نیستی؟ «عبادیه» ساکت و متحیر شد، حضرت فرمود: چرا پاسخ نمی‌دهی؟ اگر بگویی در کارهای خود با اشتراک خدا قادرم، تو را می‌کشم، زیرا این عقیده مستلزم شرک به خداست و نیز اگر بگویی به نحو مستقل قادرم، تو را خواهم کشت، زیرا این عقیده مستلزم ضعف سلطنت الهی است، «عبادیه» عرض کرد: پس چه بگویم؟ علی(ع) فرمود: بگو با اعطای قدرت از جانب خدا، قادرم، آیا نشنیده‌ای که مردم، قدرت را از خداوند طلب می‌کنند و می‌گویند: {{متن عربی|لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ}}. خداوند منشأ همه قدرت‌ها است و هر کاری تنها با قدرت الهی تحقق می‌یابد.
-شخصی از [[امام باقر(ع)]] درباره معنای عبارت {{متن عربی|لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ}} سوال نمود، ایشان در پاسخ فرمود: «ما توانی در ترک معصیت الهی و قدرتی در اطاعت پروردگار جز با توفیق و یاری خداوند نداریم.» بنابراین براساس این روایت هر چیزی به خواست الهی است و خواست خداوند بر همه خواست‌ها غلبه می‌یابد و هر آنچه که پروردگار متعال اراده کند انجام می‌دهد.
+شخصی از [[امام باقر(ع)]] درباره معنای عبارت {{متن عربی|لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ}} سؤال نمود، ایشان در پاسخ فرمود: «ما توانی در ترک معصیت الهی و قدرتی در اطاعت پروردگار جز با توفیق و یاری خداوند نداریم.» بنابراین براساس این روایت هر چیزی به خواست الهی است و خواست خداوند بر همه خواست‌ها غلبه می‌یابد و هر آنچه که پروردگار متعال اراده کند انجام می‌دهد.
 == اهمیت حدیث ==
 اهمیت حدیث {{متن عربی|لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ}} در این است که هم در متون روایی و آثار فقهی و نیز در دانش‌هایی چون کلام و اخلاق و نیز در دعا و مناجات مورد کاربرد و استناد قرار گرفته است.
 در اینجا از سه جهت عمده به آن توجه می‌شود:
 * از جهت «فضیلت»؛
 * از حیث «آثار»؛
 * از نظر «آداب و احکام».
 === فضیلت حدیث ===
-خداوند برای این دعا ارزش و فضیلت ویژه ای قرار داده ‌است. [[پیامبر(ص)]] در [[معراج]] به خدا عرض کرد: «پروردگارا! تو به انبیای خود فضایلی کرامت نمودی، به من نیز کرامت کن، خدا فرمود: در میان آنچه عطا کرده‌ام، به تو دو کلمه عطیه داده‌ام که در زیر عرشم نوشته شده ‌است و آن دو کلمه عبارتست از کلمه {{متن عربی|لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ …}} و کلمه {{متن عربی|لامنجا منک الا الیک}}<ref>طباطبایی، محمد حسین، تفسیر المیزان، مترجم سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر نشر اسلامی، ۱۳۷۴ق، ج۱۳، ص۱۷.</ref>
+خداوند برای این دعا ارزش و فضیلت ویژه ای قرار داده است. [[پیامبر(ص)]] در [[معراج]] به خدا عرض کرد: «پروردگارا! تو به انبیای خود فضایلی کرامت نمودی، به من نیز کرامت کن، خدا فرمود: در میان آنچه عطا کرده‌ام، به تو دو کلمه عطیه داده‌ام که در زیر عرشم نوشته شده است و آن دو کلمه عبارتست از کلمه {{متن عربی|لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ …}} و کلمه {{متن عربی|لامنجا منک الا الیک}}<ref>طباطبایی، محمد حسین، تفسیر المیزان، مترجم سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر نشر اسلامی، ۱۳۷۴ق، ج۱۳، ص۱۷.</ref>
 پیامبر(ص) فرمود: با فضیلت‌ترین عبادت‌ها، سخن {{متن عربی|لا اله الا الله و لا حول ولا قوه الا بالله}} است.<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۴ق، ج۹۰، ص۱۹۰.</ref>
-امام علی(ع) روایت نمود که پیامبر(ص) به او فرمود: یا علی، آیا تو را به گنجی از گنج‌های بهشت راهنمایی کنم؟ علی(ع) گفت: آری یا رسول الله، پیامبر(ص) فرمود: «آن گنج عبارت است از سخن {{متن عربی|لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ}}.
+امام علی(ع) روایت نمود که پیامبر(ص) به او فرمود: یا علی، آیا تو را به گنجی از گنج‌های بهشت راهنمایی کنم؟ علی(ع) گفت: آری یا رسول‌الله، پیامبر(ص) فرمود: «آن گنج عبارت است از سخن {{متن عربی|لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ}}.
 همچنین [[ابن مسعود]] از پیامبر(ص) روایت کرده که فرمود: من [[ابراهیم(ع)]] را در شب معراج دیدم و به من گفت: ای محمد(ص) سلام مرا به امت برسان و به آنها بگو، زمین بهشت، زمین پاکیزه و قابل کشت و زرع و آب آن گوارا است و همه آن دشت هموار است و نهال‌هایی که می‌توانید بفرستید کلمه {{متن عربی|سُبْحانَ اللهِ، وَ الْحَمْدُ لِلهِ، وَ لا إلهَ إلاّ اللهُ، وَ اللهُ أکْبَرُ}} و کلمه {{متن عربی|لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ}} است!
@@ خط ۳۷: / خط ۳۴: @@
 === آثار حدیث ===
-از پیامبر اکرم(ص) روایت شده ‌است که وقتی بنده‌ای گفت: «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ» همانا سرنوشت خود را به خدا واگذار کرده ‌است، بنابراین برخداوند است که او را کفایت نماید (و همه نیازهای او را برآورده سازد).<ref>حرعاملی، وسایل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۲۱۸.</ref>
+از پیامبر اکرم(ص) روایت شده است که وقتی بنده‌ای گفت: «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ» همانا سرنوشت خود را به خدا واگذار کرده است، بنابراین برخداوند است که او را کفایت نماید (و همه نیازهای او را برآورده سازد).<ref>حرعاملی، وسایل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۲۱۸.</ref>
-همچنین از آن حضرت نقل شده ‌است که «هر کس موقع خارج شدن از خانه خود بگوید {{متن عربی|بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم}}، دو فرشته به او می‌گویند: هدایت یافته‌ای و اگر بگوید {{متن عربی|لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ}}، آن دو فرشته می‌گویند: حفظ شده‌ای و اگر بگوید: {{متن عربی|وَتَوَكَّلتُ عَلَى اللَّه}}، آندو می‌گویند: در کفایت قرار گرفتی، آنگاه شیطان می‌گوید: بنده‌ای که هدایت شده و حفظ گشته و در کفایت قرار گرفته چگونه برای من است.»<ref>وسایل الشیعه، ج۶، ص۲۸.</ref>
+همچنین از آن حضرت نقل شده است که «هر کس موقع خارج شدن از خانه خود بگوید {{متن عربی|بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم}}، دو فرشته به او می‌گویند: هدایت یافته‌ای و اگر بگوید {{متن عربی|لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ}}، آن دو فرشته می‌گویند: حفظ شده‌ای و اگر بگوید: {{متن عربی|وَتَوَكَّلتُ عَلَى اللَّه}}، آندو می‌گویند: در کفایت قرار گرفتی، آنگاه شیطان می‌گوید: بنده‌ای که هدایت شده و حفظ گشته و در کفایت قرار گرفته چگونه برای من است.»<ref>وسایل الشیعه، ج۶، ص۲۸.</ref>
 شیبه هذیلی، از پیامبر(ص) خواست تا به او سخنی بیاموزد که در اثر آن به او فایده رسد و کار بر او آسان باشد، لذا پیامبر(ص) به او فرمود: «بعد از نماز صبح ده مرتبه بگو {{متن عربی|سُبحَانَ اللهِ العَظِیمِ وَ بِحَمدِهِ وَ لاَ حَولَ وَ لا قُوَّهَ إِلاَّ بِاللهِ العَلِیِّ العَظِیمِ}}، که در اثر آن خداوند تو را از نابینایی و جنون و جذام و پیری در امان می‌دارد.»<ref>وسایل الشیعه، ج۶ ص۴۷۵.</ref>
@@ خط ۴۵: / خط ۴۲: @@
 در جای دیگری از پیامبر چنین بیان شده: «شخصی که نعمت‌های الهی به او روی آورده بگوید: {{متن عربی|الحَمدُ لِلَّهِ رَبِّ العالَمينَ}} و کسی که از فقر رنج می‌برد پیوسته بگوید: {{متن عربی|لَا حَولَ وَ لا قُوَّهَ إِلاَّ بِاللهِ العَلِیِّ العَظِیمِ}} زیرا آن گنجی از گنجهای بهشت است و در آن از هفتاد و دو بیماری شفا است که آسان‌ترین آنها دل مشغولی می‌باشد.»<ref>وسایل الشیعه، ج۷، ص۱۸۸.</ref> در روایتی کوتاه نیز از پیامبر نقل شده: «کسی که از چیزی اندوهناک شد پس بگوید: {{متن عربی|لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ.}}»<ref>بحارالانوار، ج۹۰، ص۱۹۰.</ref>
-جمعی از مفسران گفته‌اند: آیه شریفه {{قرآن|وَمَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا …}} درباره [[عوف بن مالک]] نازل شده ‌است که از یاران پیامبر(ص) بود، وقتی که دشمنان اسلام فرزندش را اسیر کردند، او به محضر رسول خدا آمد و از این ماجرا و نیز از تنگدستی خود شکایت کرد، پیامبر(ص) در پاسخ فرمود: تقوا پیشه کن و شکیبا باش و بسیار ذکر {{متن عربی|لاَ حَولَ وَ لا قُوَّهَ إِلاَّ بِاللهِ}} بگو، او این کار را کرد، ناگهان در حالی که درخانه‌اش نشسته بود، فرزندش از درآمد، معلوم شد که از یک لحظه غفلت دشمن استفاده کرده و فرار نموده و حتی شتری از دشمن را با خود آورده ‌است. آیه فوق نازل شد و از گشایش مشکل این شخص باتقوا و روزی او از جایی که انتظارش را نداشت خبر داد.
+جمعی از مفسران گفته‌اند: آیه شریفه {{قرآن|وَمَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا …}} درباره [[عوف بن مالک]] نازل شده است که از یاران پیامبر(ص) بود، وقتی که دشمنان اسلام فرزندش را اسیر کردند، او به محضر رسول خدا آمد و از این ماجرا و نیز از تنگدستی خود شکایت کرد، پیامبر(ص) در پاسخ فرمود: تقوا پیشه کن و شکیبا باش و بسیار ذکر {{متن عربی|لاَ حَولَ وَ لا قُوَّهَ إِلاَّ بِاللهِ}} بگو، او این کار را کرد، ناگهان در حالی که درخانه‌اش نشسته بود، فرزندش از درآمد، معلوم شد که از یک لحظه غفلت دشمن استفاده کرده و فرار نموده و حتی شتری از دشمن را با خود آورده است. آیه فوق نازل شد و از گشایش مشکل این شخص باتقوا و روزی او از جایی که انتظارش را نداشت خبر داد.
-البته باید توجه داشت که هرگز مفهوم سخن این نیست که انسان تلاش وکوشش در زندگی را به دست فراموشی بسپارد و بگوید در خانه می‌نشینم و تقوا پیشه می‌کنم و ذکر {{متن عربی|لاَ حَولَ وَ لا قُوَّهَ إِلاَّ بِاللهِ}} می‌گویم تا از آنجا که گمان ندارم به من روزی رسد!<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، قم، دارالکتب الاسلامیه، ج۲۴، ص۲۳۸؛ و امین الاسلام طبرسی، مجمع البیان، دارالمعرفه، ج۱۰، ص۴۶۰</ref> بلکه هدف تقوی و پرهیزکاری توأم با تلاش و کوشش است، اگر با این حال، درها به روی انسان بسته شد، خداوند گشودن آنها را تضمین فرموده ‌است.
+البته باید توجه داشت که هرگز مفهوم سخن این نیست که انسان تلاش وکوشش در زندگی را به دست فراموشی بسپارد و بگوید در خانه می‌نشینم و تقوا پیشه می‌کنم و ذکر {{متن عربی|لاَ حَولَ وَ لا قُوَّهَ إِلاَّ بِاللهِ}} می‌گویم تا از آنجا که گمان ندارم به من روزی رسد!<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، قم، دارالکتب الاسلامیه، ج۲۴، ص۲۳۸؛ و امین الاسلام طبرسی، مجمع البیان، دارالمعرفه، ج۱۰، ص۴۶۰</ref> بلکه هدف تقوی و پرهیزکاری توأم با تلاش و کوشش است، اگر با این حال، درها به روی انسان بسته شد، خداوند گشودن آنها را تضمین فرموده است.
-از [[امام صادق(ع)]] روایت شده‌ است که هر کس هزار بار بگوید: {{متن عربی|لاَ حَولَ وَ لا قُوَّهَ إِلاَّ بِاللهِ العَلِیِّ العَظِیمِ}}، خداوند زیارت خانه خدا را نصیب او می‌کند پس اگر اجل او نزدیک باشد، خداوند آن را به تأخیر می‌اندازد تا بتواند حج را بجای آورد.<ref>تاج الدین شعیری، جامع الاخبار، قم، انتشارات رضی، ۱۳۶۳ق، ص۵۵.</ref> همچنین از آن حضرت نقل شده ‌است که هر کس در روز صد بار ذکر {{متن عربی|لاَ حَولَ وَ لا قُوَّهَ}} بگوید، ابداً فقیر نمی‌شود.<ref>جامع الاخبار، ص۵۵.</ref>
+از [[امام صادق(ع)]] روایت شده است که هر کس هزار بار بگوید: {{متن عربی|لاَ حَولَ وَ لا قُوَّهَ إِلاَّ بِاللهِ العَلِیِّ العَظِیمِ}}، خداوند زیارت خانه خدا را نصیب او می‌کند پس اگر اجل او نزدیک باشد، خداوند آن را به تأخیر می‌اندازد تا بتواند حج را بجای آورد.<ref>تاج الدین شعیری، جامع الاخبار، قم، انتشارات رضی، ۱۳۶۳ق، ص۵۵.</ref> همچنین از آن حضرت نقل شده است که هر کس در روز صد بار ذکر {{متن عربی|لاَ حَولَ وَ لا قُوَّهَ}} بگوید، ابداً فقیر نمی‌شود.<ref>جامع الاخبار، ص۵۵.</ref>
-[[سید ابن طاووس]] به سند معتبر از [[امام رضا(ع)]] روایت کرده هرکه پس از نماز صبح صد مرتبه بگوید: {{متن عربی|بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، لَاحَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ}}، به اسم اعظم نزدیکتر است از سیاهی چشم نسبت به سفیدی آن، و همانا داخل شده ‌است در او اسم اعظم.<ref>نوری، حسین، مستدرک الوسایل، ج۵، ص۸۹.</ref>
+[[سید ابن طاووس]] به سند معتبر از [[امام رضا(ع)]] روایت کرده هرکه پس از نماز صبح صد مرتبه بگوید: {{متن عربی|بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، لَاحَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ}}، به اسم اعظم نزدیکتر است از سیاهی چشم نسبت به سفیدی آن، و همانا داخل شده است در او اسم اعظم.<ref>نوری، حسین، مستدرک الوسایل، ج۵، ص۸۹.</ref>
 از امام جعفر صادق(ع) نیز این ذکر نقل شده است که هر کس پس از نماز فجر و نماز مغرب هفت بار بگوید، {{متن عربی|بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ، لَاحَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ}}، خداوند او را از هفتاد بلا می‌رهاند که سبک‌ترین آنها، برص و جنون است. و اگر آن شخص شقی باشد، نام او از دفتر شقاوت‌مندان پاک می‌شود و در دفتر سعادت‌مندان نوشته می‌شود.<ref>حرعاملی، وسایل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۴۷۹.</ref>
@@ خط ۵۷: / خط ۵۴: @@
 === آداب و احکام ===
 برخی از کتاب‌های روایی که در بر دارنده احادیث فقهی‌اند، بابی مستقل درباره استحباب ذکر {{متن عربی|لَاحَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ}} دارند،<ref>وسایل الشیعه، ج۷، ص۲۲۰.</ref> و ما به عنوان نمونه به چند مورد آن اشاره می‌کنیم:
+* مستحب است انسان قبل از مسافرت، غسل کند و در وقت غسل بگوید: {{متن عربی|بسمِ اللهِ و باللهِ و لاحولَ ولا قوّه الاّ بالله}}<ref>وسایل الشیعه، ج۱۱، ص۳۸۳.</ref>
-* مستحب است انسان قبل از مسافرت، غسل کند و در وقت غسل بگوید: {{متن عربی|بسمِ اللهِ و باللهِ و لاحولَ ولا قوّه الاّ بالله}}<ref>وسایل الشیعه، ج۱۱، ص۳۸۳.</ref>
 * همچنین مستحب است موقع داخل شدن در حمام، ذکر {{بسمِ اللهِ و باللهِ و لاحولَ ولا قوّه الاّ بالله}} را بگوید.<ref>وسایل الشیعه، ج۱۱، ص۳۸۱.</ref>
+* در روایت آمده است که پیامبر(ص) در قنوت «وتر» در نماز شب در کنار دیگر اذکار ذکر «لاحول و لا قوه الا بک» را می‌گفت.<ref>طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، مترجم سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر نشر اسلامی، ۱۳۷۴ش، ج۶، ص۴۷۹.</ref>
-* در روایت آمده ‌است که پیامبر(ص) در قنوت «وتر» در نماز شب در کنار دیگر اذکار ذکر «لاحول و لا قوه الا بک» را می‌گفت.<ref>طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، مترجم سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر نشر اسلامی، ۱۳۷۴ش، ج۶، ص۴۷۹.</ref>
 * گفتن {{متن عربی|لَاحَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ}} در وقت پوشیدن لباس نو نیز مستحب است.<ref>وسایل الشیعه، ج۵، ص۴۷.</ref>
 * موقع رفتن به بازار یا مسجد و نیز حین سوار شدن به مرکب، این ذکر را بگوید.<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۱۸۷.</ref>
 صفت قدرت مطلق، یکی از صفات اساسی خداوند است و هر انسان خردمند و خداشناس ناگزیر است در حوزه خداشناسی خویش به آن توجه کند و از آن تصور و بینش درستی داشته باشد. همچنین این ذکر دارای فضیلت و منزلت بسیار والایی است و خداوند آن را به منزله گنجی از گنج‌های بهشت قرار داده و برای آن اسرار و آثار زیادی نهاده است.
@@ خط ۷۵: / خط ۶۶: @@
 == مطالعه بیشتر ==
 * تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی، ۲۷ جلد، دارالکتب الاسلامیه، قم.
 * ترجمه تفسیر المیزان، ۲۰ جلد، مترجم: سیدمحمد باقر موسوی همدانی، دفتر نشر اسلامی، قم، سال انتشار ۱۳۷۴ هـ.ق.
 * بحارالانوار، علامه محمدباقر مجلسی، ج۹۰، مؤسسه الوفاء، بیروت، انتشار ۱۴۰۴ هـ.ق.
 * وسایل الشیعه، شیخ حرعاملی، ج۷، مؤسسه آل البیت، قم،انتشار ۱۴۰۹ هـ.ق.
 {{پایان مطالعه بیشتر}}
@@ خط ۹۲: / خط ۸۰: @@
 }}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه =شد
-  | تیترها =
+  | تیترها =شد
-  | ویرایش =
+  | ویرایش =شد
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی =شد
   | ناوبری =
   | نمایه =
-  | تغییر مسیر =
+  | تغییر مسیر =شد
   | ارجاعات =
   | بازبینی =
   | تکمیل =
-  | اولویت =
+  | اولویت =ج
-  | کیفیت =
+  | کیفیت =ج
 }}
 {{پایان متن}}