دلایل خاتمیت: تفاوت میان نسخه‌ها

چه دلایلی بر ختم نبوت و رسالت پیامبر اسلام(ص) وجود دارد؟

'''خاتمیت''' به این معناست که [[حضرت محمد(ص)]] آخرین پیامبر الهی و [[اسلام]] آخرین دین آسمانی است. [[قرآن]] و روایات [[اهل بیت]] آن را تبیین کرده و این مسئله نزد مسلمانان از [[ضروریات دین]] به شمار می‌رود. آیه ۴۰ [[سوره احزاب]] و [[حدیث منزلت]] از جمله آیات و روایات مشهوری است که به آن اشاره کرده‌اند. خاتمیت را نمی‌توان مستقیما از راه عقل اثبات نمود بلکه عقل با ارزیابی و تحلیل محتوای دین می‌تواند به کشف این مسئله کمک کند.

==دلایل اثبات خاتمیت==

بطور کلی دلایل خاتمیت رسالت پیامبر اسلام(ص) بر دو دسته است: دلایل نقلی (قرآن و روایات) و دلیل عقلی:

===خاتمیت پیامبر(ص) در قرآن===

آیاتی از قرآن کریم دلالت بر ختم رسالت پیامبر اسلام(ص) دارد:

* {{قرآن|مَا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِنْ رِجَالِكُمْ وَلَٰكِنْ رَسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِيِّينَ ۗ|ترجمه=محمد، پدر هیچ یک از مردان شما نیست، ولی فرستاده خدا و خاتم پیامبران است|سوره=احزاب|آیه=۴۰}}

این آیه دلالت می‌کند که نبوت و رسالت با آمدن پیامبر اسلام خاتمه یافته‌است، زیرا در این آیه از پیامبر به عنوان خاتم النبیین یاد شده‌است، و واژه خاتم در جایی به کار می‌رود که کاری ختم شده و پایان یافته باشد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، اول، ۱۳۷۴ش، ج۱۷، ۳۳۸–۳۳۹.</ref>

در این آیات به جهانی و همگانی بودن شریعت پیامبر اشاره شده است و هم به امتداد داشتن این شریعت لذا آمده‌است که شما را و همه کسانی را که این دین به او برسد انذار کنم، لازمه امتداد و استمرار این شریعت در طول زمان این است که این شریعت، شریعت خاتم است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۷، ص۳۴۱.</ref>

* {{قرآن|...اَلْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دینَکمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً...|ترجمه=امروز دین شما را برایتان کامل و نعمت خود را بر شما تمام گردانیدم، و اسلام را برای شما [به عنوان] آیینی برگزیدم|سوره=مائده|آیه=۳}}،

این آیه طبق نظر [[شیعه]] هر چند ناظر به استمرار خط [[نبوت]] از طریق استمرار [[امامت]] است، اما به هر حال این معنا را می‌رساند که این دین، دین کامل است، و این اشعار به این مطلب دارد که دین خاتم نیز هست.

* زراره از [[امام صادق(ع)]] درباره [[حلال]] و [[حرام]] روایت کرده‌است: {{عربی|عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ عَنِ اَلْحَلاَلِ وَ اَلْحَرَامِ فَقَالَ حَلاَلُ مُحَمَّدٍ حَلاَلٌ أَبَداً إِلَى يَوْمِ اَلْقِيَامَةِ وَ حَرَامُهُ حَرَامٌ أَبَداً إِلَى يَوْمِ اَلْقِيَامَةِ لاَ يَكُونُ غَيْرُهُ وَ لاَ يَجِيءُ غَيْرُهُ|ترجمه=زراره مى‌گويد از امام صادق عليه السّلام راجع به حلال و حرام پرسيدم، فرمود: حلال محمد پيوسته تا روز قيامت حلال و حرام او پيوسته تا روز قيامت حرام است، جز او پيامبر ديگرى نباشد و جز او نيايد، فرمود: هيچ‌كس بدعتى نگذارد جز آنكه سنتى را بخاطر آن ترك كند}}‏.<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، اول، ۱۳۶۵ش، ج۱، ص۵۸.</ref>

* '''حدیث منزلت''': از امام صادق(ع) نقل شده‌است، پیامبر (ص) به [[علی بن ابی طالب(ع)]] فرمود: {{عربی|أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَه هَارُونَ مِنْ مُوسَی إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِیَّ بَعْدِی|ترجمه=تو نسبت به من به‌منزله هارون نسبت به موسى هستی جز این‌که بعد از من پیامبری نخواهد بود}}.<ref>کلینی، الکافی، دار الکتب الاسلامیه، ج۸، ص۱۰۶.</ref>

طبق این روایت پیامبر به امام علی(ع) می‌گوید تو نسبت به من به منزله [[هارون]] نسبت به [[موسی]] هستی، جز این که پیامبری بعد از من نیست. این روایت نیز که در برخی از منابع [[اهل سنت]] نیز آمده‌است به‌طور آشکار دلالت بر خاتمیت دارد.

* امام علی(ع) در برخی خطبه‌های [[نهج البلاغه]] بر خاتمیت پیامبر(ص) اشاره نموده‌است؛ از جمله در خطبه ۱۷۳ در توصیف پیامبر اسلام(ص) فرمود: {{عربی|أَمِينُ وَحْيِهِ وَ خَاتَمُ رُسُلِهِ وَ بَشِيرُ رَحْمَتِهِ وَ نَذِيرُ نِقْمَتِهِ|ترجمه=محمد (ص) امين وحى اوست و خاتم پيامبران اوست و بشارت دهنده رحمت اوست و ترساننده از خشم و كيفر اوست.}}

* امام همچنین در خطبه ۱۳۳ فرمود: {{عربی|أَرْسَلَهُ عَلَى حِينِ فَتْرَةٍ مِنَ الرُّسُلِ وَ تَنَازُعٍ مِنَ الْأَلْسُنِ فَقَفَّى بِهِ الرُّسُلَ وَ خَتَمَ بِهِ الْوَحْيَ|ترجمه=خداوند حضرت رسول(ص) را فرستاد در زمانی كه هيچ پيغمبرى باقى نمانده و نزاع و زد و خورد و مجادله زبانى (انديشه هاى گوناگون و اختلاف كلمه) برقرار بود (چون در جاهليت گروهى بتها و برخى شيطان و جمعى خورشيد و طايفه اى حضرت مسيح و ديگران را مى پرستيدند) و او را بعد از همه پيغمبران آورده وحى را به آن حضرت ختم نمود (بعد از او پيغمبرى نمى فرستد)}}

* در خطبه نخست نهج البلاغه بعد از شمردن برنامه‌های انبیاء و [[پیامبران]] پیشین می‌فرماید: {{عربی|إِلَى أَنْ بَعَثَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ مُحَمَّداً [صلی الله علیه وآله‏] رَسُولَ اللَّهِ لِإِنْجَازِ عِدَتِهِ وَ إِتْمَامِ نُبُوَّتِهِ|ترجمه=تا زمانی که خداوند محمد(ص) رسولش را برای تحقق بخشیدن به وعده‌هایش و پایان دادن سلسله نبوت مبعوث فرمود.}}

* '''خطبه غدیر''': در پایان خطبه غدیر بعد از [[حجه الوداع]] در آخرین سال حیاتش، مسئله خاتمیت آمده‌است، در بخشی از این خطبه فرمود: {{عربی|الا فلیبلغ شاهدکم غائبکم لا نبی بعدی و لا امه بعدکم|ترجمه=حاضران به غائبان این سخن را برسانند که بعد از من پیامبری نیست، و بعد از شما امتی نخواهد بود}}.<ref>مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار الوفاء، اول، ۱۴۰۴ه‍. ق، ج۲۱، ص۳۸۱.</ref>

=== دلیل عقلی خاتمیت===

نقش عقل در این زمینه محدود است، چون برنامه‌های انبیاء بر اساس وحی است و عقل احاطه کامل بر مسائل ندارد تا لزوماً حکم کند که این شریعت کامل و تمام و در نتیجه خاتم است؛ بلکه عقل به نحو تعلیقی حکم می‌کند که هرگاه شریعت به نقطه نهایی در بیان خطوط اساسی برنامه زندگی انسان رسید به گونه ای که هیچ اصل و قاعده مورد نیاز بشر را فروگذار نکرده باشد، اینجا شریعت به پایان رسیده چون بعث نبی و شریعت جدید لغو خواهد بود و چنانکه بشر محتاج تبیین و تفسیر آن قواعد باشد یا در حوادث جدید توان تطبیق اصول را بر فروع نداشته باشد چنین شریعتی محتاج امامان معصوم خواهد بود.

البته بعد از اینکه وحی، شریعت کامل و پیامبر خاتم را معرفی کرد عقل کاشف است یعنی شریعت مذکور را در معرض تحلیل و تجزیه می‌گذارد. فرهنگ حاکم بر محیط مخاطبین شریعت، هنر حفاظت انسان‌ها از ارزشهای الهی را و مطالعه مبادی و اصول عالی و پویای شریعت و… را مطالعه می‌کند و به این نتیجه می‌رسد که این شریعت جوابگوی همیشگی انسان هاست.

==مطالعه بیشتر ==

* ''خاتمیت'' مرتضی مطهری، انتشارات صدرا، تهران.

* ''خاتمیت و پاسخ به ساخته‌های بهائیت''، علی امیرپور، سازمان مطبوعاتی.

* ''خاتمیت از نظر قرآن و حدیث و عقل''، جعفر سبحانی.

  | شاخه اصلی =کلام

|شاخه فرعی۱ =نبوت

|شاخه فرعی۲ =خاتمیت

  | شناسه =شد

  | تیترها =شد

  | ویرایش =شد

  | لینک‌دهی =شد

  | تغییر مسیر =شد