|
|
(۲۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) |
خط ۱: |
خط ۱: |
| {{شروع متن}} | | {{شروع متن}} |
| {{شاخه
| | |
| | شاخه اصلی = اخلاق
| |
| |شاخه فرعی۱ = تهذیب نفس
| |
| |شاخه فرعی۲ = خودشناسی
| |
| |شاخه فرعی۳ =
| |
| }}
| |
| {{سوال}} | | {{سوال}} |
| خودشناسی چیست؟ | | خودشناسی چیست؟ |
| {{پایان سوال}} | | {{پایان سوال}} |
| {{پاسخ}} | | {{پاسخ}} |
| | {{درگاه|واژهها}} |
|
| |
|
| ==مقدمه ==
| | خودشناسی [[اخلاق|اخلاقی]]، که مهمترین نوع از انواع خودشناسی است، به معنای شناخت ویژگیها، استعدادها و نیروهایی است که انسان برای کامل شدن به آنها نیاز دارد. انسان در خودشناسی اخلاقی به پاسخ سه سؤالِ چه بودهایم، چه شدهایم و چه باید بشویم دست مییابد. |
| | |
| ضرورت خودشناسي در مكاتب مادي و غير مادي مورد بحث و تأمل قرار گرفته است. در مكاتب مادي خودشناسي از آن حيث مورد توجه قرار گرفته كه انسان بتواند استعدادهاي بالفعل و بالقوه خودش را بشناسد، از آن حداكثر فايده مادّي را بردارد و به لذت هاي مطلوب خود برسد و موانع اين راه را با استفاده از آن برطرف سازد (جلب منفعت مادي و دفع ضررهاي مادي).
| |
| | |
| امّا در مكاتب الهي به ويژه اسلام خودشناسي مقوله اي بسيار باارزش قلمداد شده است، امّا نه از حيث مادي نگري بلكه از حيث اينكه سعادت مادي و معنوي انسان (رفاه دنيا و آخرت) در گرو آن است. در ادامه ابتدا به انواع خودشناسي و سپس به پيشينه و ضرورت آن و در آخر به آثار و محورهاي خودشناسي مي پردازيم.
| |
| | |
| ==مفهومشناسی ==
| |
|
| |
|
| توجه و پرداختن به انسان و خودشناسي پيشينه اي دير پا دارد و در طول تاريخ بشريت همواره انسان ها اهتمام وافري به انسان شناسي و بررسي مسائل اجتماعي انساني داشته است. از جمله تاريخ نويسان باستان مملو از آثار شكوفايي زندگي انسان ها و شناخت نفس و روح بوده است تا آنجا كه بر سردر معبد «آپولو» در يكي از شهرهاي قديمي يونان به نام دلفي، بانيان معبد براي تشويق و تحريص ديگران به پي بردن به رموز خلقت و پيچيدگي هاي وجود انسان نوشته بودند «خود را بشناس» كه اين كلام بعداً مبناي فلسفه فلاسفه يونان مانند سقراط و فيثاغورث گرديد.<ref>مصباح يزدي، محمد تقي، به سوي خودسازي، قم: مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني جدوم، ۱۳۸۱، ص۲۰ و ۱۹.</ref>
| | خودشناسی عارفانه، یکی دیگر از انواع خودشناسی، رسیدن به این شناخت است که [[خداوند]] اصل و انسانها فرع هستند. از دیدگاه [[عرفان|عارفان]]، انسان تنها با رها کردن دلبستگیهای دنیایی و از خود فانی شدن به خودشناسی میرسد. |
|
| |
|
| گاندي در كتاب «اين است مذهب من» مي گويد من از مطالعه «اوپانيشادها» (قديمي ترين كتاب هاي مذهبي و عرفاني هند) به سه اصل پي بردم كه اين سه اصل براي من يك عمر دستورالعمل زندگي بود. اولين اصلي كه گاندي ذكر مي كند اين است كه تنها يك حقيقت در عالم وجود دارد و آن شناخت نفس است. اصل دوم: هر كه خود را شناخت خدا را هم مي شناسد. اصل سوم: فقط يك نيرو و يك آزادي و يك عدالت وجود دارد و آن نيروي تسلط بر خويشتن است، هر كس بر خويشتن مسلط شد بر اشياي ديگر نيز مسلط مي شود.<ref>مطهري، انسان كامل، انتشارات صدرا، ص۱۹۵.</ref>
| | == جایگاه و اهمیت == |
| | خودشناسی در مکتبهای مادی و غیر مادی مورد بحث قرار گرفته است. در مکاتب مادی، خودشناسی از این جهت مورد توجه قرار گرفته که انسان بتواند استعدادهای خودش را شناخته و از آن بیشترین فایده و لذت مادّی را ببرد؛ ولی در مکتبهای الهی، به ویژه [[اسلام]]، خودشناسی از آن جهت مورد توجه قرار گرفته که میتواند سعادت مادی و معنوی انسان را تأمین کند. |
|
| |
|
| همه انبياء و اولياء و ائمه معصومين(ع) و حكما توصيه به خودشناسي كرده اند؛ امّا مكاتب آسماني به ويژه اسلام كه ريشه در وحي و الهام دارد و در سطحي فراتر از عقل و دانش بشري هستند، شناختي را از انسان ارائه مي دهند كه واقع بينانه تر و در برگيرنده همه ابعاد وجودي اوست.
| | پرداختن به خودشناسی، پیشنیهای طولانی داشته که در آثار تاریخنویسان باستان به آن اشاره شده است. برای نمونه بر سردرِ یکی از معابد یونان باستان، نوشته شده بود «خود را بشناس!». این کلام در دوره [[سقراط]] و [[فیثاغورث]] مبنای فلسفه یونان قرار گرفت.<ref>مصباح یزدی، محمد تقی، به سوی خودسازی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی جدوم، ۱۳۸۱، ص۲۰ و ۱۹.</ref> |
|
| |
|
| {{شروع متن}}
| | همه [[پیامبران]](ع) و [[امامان(ع)]] سفارش به خودشناسی کردهاند. مکتبهای آسمانی، به ویژه اسلام که ریشه در [[وحی]] و [[الهام]] دارد، شناختی را از انسان ارائه میدهند که واقعبینانهتر و شامل همه ابعاد وجودی او است. |
| {{شاخه
| |
| | شاخه اصلی = اخلاق
| |
| |شاخه فرعی۱ = تهذیب نفس
| |
| |شاخه فرعی۲ = خودشناسی
| |
| |شاخه فرعی۳ =
| |
| }}
| |
| {{سوال}}
| |
| فایدههای خودشناسی چیست؟
| |
| {{پایان سوال}}
| |
| {{پاسخ}}
| |
|
| |
|
| == انواع == | | == انواع == |
| {{اصلی|انواع خودشناسی}} | | {{اصلی|انواع خودشناسی}} |
|
| |
|
| ==مقدمه ==
| | برای خودشناسی، انواع گوناگونی مانند نوعی، اخلاقی، فطری، انسانی و عارفانه ذکر کردهاند، که از مهمترین آنها خودشناسی اخلاقی و خودشناسی عارفانه است. |
|
| |
|
| ضرورت خودشناسي در مكاتب مادي و غير مادي مورد بحث و تأمل قرار گرفته است. در مكاتب مادي خودشناسي از آن حيث مورد توجه قرار گرفته كه انسان بتواند استعدادهاي بالفعل و بالقوه خودش را بشناسد، از آن حداكثر فايده مادّي را بردارد و به لذت هاي مطلوب خود برسد و موانع اين راه را با استفاده از آن برطرف سازد (جلب منفعت مادي و دفع ضررهاي مادي).
| | === خودشناسی اخلاقی === |
| | خودشناسی اخلاقی یعنی شناخت انسان از آن نظر که دارای استعدادها و نیروهایی برای تکامل خود است.<ref>به سوی خودسازی، ص۱۹.</ref> خودشناسی یعنی شناختن استعدادها، گرایشها، بینشها، و سرمایههایی که خداوند در اختیار انسان گذاشته است. خودشناسی به سه مسئله چه بودهایم، چه شدهایم و چه باید بشویم میپردازد. |
|
| |
|
| امّا در مكاتب الهي به ويژه اسلام خودشناسي مقوله اي بسيار باارزش قلمداد شده است، امّا نه از حيث مادي نگري بلكه از حيث اينكه سعادت مادي و معنوي انسان (رفاه دنيا و آخرت) در گرو آن است. در ادامه ابتدا به انواع خودشناسي و سپس به پيشينه و ضرورت آن و در آخر به آثار و محورهاي خودشناسي مي پردازيم.
| | === خودشناسی عارفانه === |
| | خودشناسی عارفانه به معنای آگاهی به خود در رابطه انسان با خدا است. [[عرفان|عارفان]] خودشناسی را، رسیدن به این شناخت دانستهاند که خداوند اصل، و انسانها فرع او هستند و روح انسانها مَظهری از او است. از دیدگاه عرفان، انسان تنها هنگامی به خودشناسی میرسد، که از خود فانی شده و دلبستگیهای دنیایی را از بین ببرد. |
|
| |
|
| ==پيشينه خودشناسي: == | | == محورها == |
| | برای رسیدن به خودشناسی اخلاقی، لازم است اصول و محورهایی را رعایت کرد، که برخی از آنها چنین است: |
| | {{ستون-شروع|۲}} |
| | * خودکاوی و اندیشه در خود؛ |
| | * شناخت استعدادهای مثبت و منفی؛ |
| | * [[غرور|مغرور]] نشدن از صفات مثبت و [[ناامیدی|ناامید]] نشدن از صفات منفی؛ |
| | * شناخت علاقهها و گرایشهای خود؛ |
| | * شناخت ارزش خود، کرامت، فضیلت انسانی و [[خلیفة الله|مقام خلیفة اللهیِ]] انسان. |
| | {{پایان}} |
|
| |
|
| توجه و پرداختن به انسان و خودشناسي پيشينه اي دير پا دارد و در طول تاريخ بشريت همواره انسان ها اهتمام وافري به انسان شناسي و بررسي مسائل اجتماعي انساني داشته است. از جمله تاريخ نويسان باستان مملو از آثار شكوفايي زندگي انسان ها و شناخت نفس و روح بوده است تا آنجا كه بر سردر معبد «آپولو» در يكي از شهرهاي قديمي يونان به نام دلفي، بانيان معبد براي تشويق و تحريص ديگران به پي بردن به رموز خلقت و پيچيدگي هاي وجود انسان نوشته بودند «خود را بشناس» كه اين كلام بعداً مبناي فلسفه فلاسفه يونان مانند سقراط و فيثاغورث گرديد.<ref>مصباح يزدي، محمد تقي، به سوي خودسازي، قم: مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني جدوم، ۱۳۸۱، ص۲۰ و ۱۹.</ref>
| | == فواید == |
| | {{اصلی|فایدههای خودشناسی}} |
| | خودشناسی دارای فایدههای گوناگونی است که یکی از مهمترین آنها [[خودسازی]] است؛ زیرا انسان بدون شناخت ویژگیها و استعدادهای خود نمیتواند به خودسازی بپردازد. فایده دیگری که در آیات و روایات برای خودشناسی ذکر شده، [[خداشناسی]] است. |
|
| |
|
| گاندي در كتاب «اين است مذهب من» مي گويد من از مطالعه «اوپانيشادها» (قديمي ترين كتاب هاي مذهبي و عرفاني هند) به سه اصل پي بردم كه اين سه اصل براي من يك عمر دستورالعمل زندگي بود. اولين اصلي كه گاندي ذكر مي كند اين است كه تنها يك حقيقت در عالم وجود دارد و آن شناخت نفس است. اصل دوم: هر كه خود را شناخت خدا را هم مي شناسد. اصل سوم: فقط يك نيرو و يك آزادي و يك عدالت وجود دارد و آن نيروي تسلط بر خويشتن است، هر كس بر خويشتن مسلط شد بر اشياي ديگر نيز مسلط مي شود.<ref>مطهري، انسان كامل، انتشارات صدرا، ص۱۹۵.</ref>
| | با خودشناسی، انسان از توجه به خود و پیشرفت معنوی غافل نشده و تلاشش را به لذتهای مادی اختصاص نمیدهد. شناخت دو بُعدِ [[روح|روحانی]] و جسمانیِ انسان نیز، باعث میشود فرد به پرورش هر دو بُعد پرداخته و از یکی غافل نشود. |
|
| |
|
| همه انبياء و اولياء و ائمه معصومين(ع) و حكما توصيه به خودشناسي كرده اند؛ امّا مكاتب آسماني به ويژه اسلام كه ريشه در وحي و الهام دارد و در سطحي فراتر از عقل و دانش بشري هستند، شناختي را از انسان ارائه مي دهند كه واقع بينانه تر و در برگيرنده همه ابعاد وجودي اوست.
| | فواید دیگری را نیز، مانند شناخت بهتر دیگران، [[امید|امیدبخشی]] و [[مبارزه با نفس]] برای خودشناسی برشمردهاند.{{مطالعه بیشتر}} |
|
| |
|
| ==خودشناسي اخلاقي == | | == مطالعه بیشتر == |
| | | * به سوی خودسازی، محمدتقی مصباح یزدی، قم مؤسسه امام خمینی. |
| حال از بين خودشناسي هايي كه ذكر شد به بحث خودشناسي اخلاقي مي پردازيم «خودشناسي اخلاقي يعني شناخت انسان از آن نظر كه داراي استعدادها و نيروهايي براي تكامل انساني است.»<ref>به سوي خودسازي، ص۱۹.</ref> خودشناسي يعني شناختن استعدادها، گرايش ها، بينش ها، سرمايه ها، امانت ها و وديعه هايي كه خداوند متعال در اختيار انسان گذاشته است. خودشناسي به اين مقوله مي پردازد كه چه بوده ايم، چه شده ايم و چه بايد بشويم.
| | * خودشناسی برای خودسازی، محمدتقی مصباح یزدی، مؤسسه در راه حق. |
| | |
| | |
| ==محورهاي خودشناسي==
| |
| | |
| ۱. خودكاوي و تأمل در خود.
| |
| | |
| ۲. شناخت استعدادها (مثبت و منفي)
| |
| | |
| ۳. مغرور نشدن از صفات مثبت و مأيوس نشدن از صفات منفي (اعتدال)
| |
| | |
| ۴. شناخت ارزش خود، كرامت، فضيلت انساني و مقام خليفه اللهي. ۵. شناخت تمايلات و گرايش هاي خود.
| |
| | |
| {{مطالعه بیشتر}}
| |
| ==مطالعه بيشتر == | |
| | |
| ۱. به سوي خودسازي، استاد محمدتقي مصباح يزدي، قم مؤسسه امام خميني.
| |
| | |
| ۲. خودشناسي براي خودسازي، استاد مصباح يزدي، مؤسسه در راه حق.
| |
| | |
| ۳. عوامل كنترل غرائز، آيت الله حسين مظاهري، تهران مؤسسه نشر و تحقيقات ذكر.
| |
| | |
| ۴. خلاصه معراج السعاده، (اثر شيخ عباس قمي)مؤسسه در راه حق.
| |
| | |
| ۵. اصول و روش هاي تربيت در اسلام، دكتر سيداحمد احمدي، مؤسسه انتشارات جهاد دانشگاهي (ماجد).
| |
| | |
| ==منابع==
| |
| <references />
| |
|
| |
|
| | == منابع == |
| | {{پانویس}} |
| | {{شاخه |
| | | شاخه اصلی = اخلاق |
| | | شاخه فرعی۱ = تهذیب نفس |
| | | شاخه فرعی۲ = خودشناسی |
| | | شاخه فرعی۳ = |
| | }} |
| {{تکمیل مقاله | | {{تکمیل مقاله |
| | شناسه = | | | شناسه = شد |
| | تیترها = | | | تیترها = شد |
| | ویرایش = | | | ویرایش = شد |
| | لینکدهی = | | | لینکدهی = شد |
| | ناوبری = | | | ناوبری = |
| | نمایه = | | | نمایه =شد |
| | تغییر مسیر = | | | تغییر مسیر = شد |
| | بازبینی = | | | ارجاعات = |
| | تکمیل = | | | بازبینی نویسنده = |
| | اولویت = | | | بازبینی = |
| | کیفیت = | | | تکمیل = |
| | | اولویت = ج |
| | | کیفیت = ج |
| }} | | }} |
| {{پایان متن}} | | {{پایان متن}} |
| | |
| | [[رده:فضایل اخلاقی]] |