ویکی پاسخ

خرافات از دیدگاه قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

صفحه بحث

خرافات از دیدگاه قرآن (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۸ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۱۱

۴۷ بایت اضافه‌شده ،  ‏۸ فوریهٔ ۲۰۲۳
جز
جایگزینی متن - ' <ref>' به '<ref>'
(ابرابزار)
 
جز (جایگزینی متن - ' <ref>' به '<ref>')
 
(۱۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۳: خط ۳:
خرافات را از دیدگاه قرآن کریم توضیح دهید.
خرافات را از دیدگاه قرآن کریم توضیح دهید.
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}قرآن با هر سخنی که مبنای منطقی و عقلی ندارد مخالفت می‌کند و دائم همه را دعوت به خردورزی و تعقل می‌کند. خرافات به معنای سخنان غیرحقیقی مصادیق فراوانی دارد و می‌توان [[شرک]] که از خرافات اعراب جاهلی و مشرکین بود و [[غلو]] که از موهومات اهل کتاب و دینداران بود را از بزرگترین خرافاتی نام برد که قرآن با آن به تقابل برخاسته است.
قرآن کریم، از خرافات با عنوان «اساطیر» یاد کرده است. «اساطیر» به معنای «اباطیل» و سخنان بیهوده‌ای است که هیچ پایه و اساسی ندارند}}<ref>ر. ک. الطریحی، فخرالدّین، مجمع البحرین، ج۱، قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی -۲، ص۶۳۷–۶۳۸.</ref> و مراد از «اساطیر» نوشته‌های باطل، حکایت‌های دروغ، افسانه‌های بی‌اساس می‌باشد. «اساطیر» از ریشهٔ «سطر» و جمع الجمع است و «اساطیر» به گفته راغب جمع «اسطوره» است.<ref>قرشی، سیّدعلی اکبر، قاموس قرآن، ج۳ تهران: دارالکتب الاسلامیه، ص۲۶۶.</ref>


قرآن کریم، به مناسبت‌های مختلف از «خرافات» با عنوان «اساطیر»، یاد کرده است، چنان‌که می‌فرماید: {{قرآن|... یَقُولُ الَّذِینَ کَفَرُوا إِنْ هَذَا إِلا أَسَاطِیرُ الأوَّلِینَ<ref>انعام: ۶/ ۲۵.</ref> و کافران می‌گویند این‌ها افسانه‌های پیشنیان است.
== معنای خرافات ==
خرافات را سخنان بی اصل و اساس می‌گویند و هم به افسانه‌هایی که واقعیت ندارد اما نگاه واقع‌نگرانه‌ای به آن می‌شود. فرهنگ دهخدا معنای خرافات در تداول فارسی را سخنان پریشان و نامربوط، سخنان بیهوده و موهومات دانسته است.


در جای دیگری می‌فرماید: {{قرآن|لَقَدْ وُعِدْنَا هَذَا نَحْنُ وَآبَاؤُنَا مِنْ قَبْلُ إِنْ هَذَا إِلا أَسَاطِیرُ الأوَّلِینَ}}<ref>نمل: ۲۷/ ۶۸.</ref> این وعده‌ای است که به ما و پدرانمان از پیش داده شده، این‌ها همان افسانه‌های خرافی پیشینیان است.
در اصطلاح، خرافات به عقایدی گفته می‌شود که منشاء و خاستگاه علمی و استدلالی ندارد و به باور شخصی یا عمومی رسیده است. خرافات به دینی و غیر دینی تقسیم می‌شود. خرافات دینی، اعتقاداتی است که منابع دینی آن را تأیید نمی‌کند اما به یک باور و عقیده دینی تبدیل شده است.


نیز در سوره‌ها و آیات دیگر مانند: انفال، ۳۱؛ نحل، ۲۴؛ مؤمنون، ۸۳؛ فرقان، ۵؛ احقاف، ۱۷؛ قلم، ۱۵؛ مطفّفین، ۱۳؛ کلمه «اساطیر» به معنای افسانه‌ها و خرافات آمده است که غالباً از ناحیه کفّار و مشرکان به پیامبر اکرم(ص) و کتاب مقدّس قرآن کریم نسبت داده می‌شده است.
== مبارزه قرآن با خرافات ==
واژه خرافات در قرآن نیامده است اما یکی از اساسی‌ترین وجوه مهم قرآن مبارزه با خرافات است. سراسر قرآن با مشرکین محاجه می‌کند و خرافات آنان را زیر سوال می‌برد.


قرآن کریم، همواره با پدیدهٔ شوم خرافات مبارزه کرده و با سخنان و اعمال بیهوده مخالف است و در شرایطی برقلب پاک پیامبر گرامی(ص) نازل شد که مسائل خرافی و بی‌اساس وافسانه‌های خیالی و بی‌پایه، جامعهٔ آن روز حجاز را به تسخیر خود درآورده بودند و مردم به شدّت گرفتار خرافات و مسائل بی‌اساس جاهلیّت بودند و زنجیرهای جهل و گرایش به افسانه‌ها و اساطیر بر دست و پای آن‌ها تنیده شده بود و به زندگی پست و ذلّت باری تن داده بودند. قرآن کریم، با آیات نورانی خود، به تدریج، پرده‌های جهل و خرافات را کنار زد و آن‌ها را با واقعیّات آشنا نمود؛ چنان‌که می‌فرماید: «آن‌ها که از فرستادهٔ (خدا) (و) پیامبر «امّی» پیروی می‌کنند، کسی که صفاتش را در تورات و انجیلی که نزدشان است می‌یابند و آن‌ها را به معروف دستور می‌دهد و از نهی ا منکر بازمی‌دارد، پاکیزه‌ها را برای آن‌ها حلال می‌شمرد، ناپاکی‌ها را تحریم می‌کند، و بارهای سنگین و زنجیرهایی را که بر آن‌ها بود (از دست و پایشان) برمی‌دارد، آن که به او ایمان آورند و حمایتش کردند و یاریش نمودند و از نوری که با او نازل شده، پیروی کردند، آنان رستگارانند.»}}<ref>اعراف: ۷/ ۱۵۷.</ref>
یکی از کلماتی که به معنای خرافه کمی نزدیک است واژه اساطیر است که در قرآن آمده است. چنان‌که می‌فرماید: {{قرآن|... یَقُولُ الَّذِینَ کَفَرُوا إِنْ هَذَا إِلا أَسَاطِیرُ الأوَّلِینَ|ترجمه=و کافران می‌گویند این‌ها افسانه‌های پیشنیان است.|سوره=انعام|آیه=۲۵}}  


در جایی دیگر می‌فرماید: «و (مشرکان) سهمی از آنچه خداوند آفرید، از زراعت و چهار پایان برای او قرار دادند و گفتند: به گمان آن‌ها این مال خداست و این مال شرکای ما (یعنی بت‌ها) است، آنچه مال شرکای آن‌ها بود به خدا نمی‌رسید، ولی آنچه مال خدا بود به شرکایشان می‌رسید …»<ref>انعام: ۶/ ۱۳۶–۱۴۰.</ref>
[[خرافات]]، اساطیر و اباطیل در هر جامعه‌ای می‌تواند تأثیرات بسیار منفی و ناهنجاری را به دنبال داشته باشد. عقب‌ماندگی از جهات مختلف، رکود، بی‌هویتی، انحرافات اخلاقی و عقیدتی، شرک به خدا، غفلت و.. از محصولات و دستاوردهای ابتدا به خرافات و افسانه‌های بی‌اساس می‌باشد و جوامع بشری هرچه از نظر علم و فرهنگ عقب مانده باشند به همان نسبت خرافات و اوهام در میان آنان زیادتر خواهد بود.


و به این صورت به مطالب غیر واقعی و بی‌اساسی، مثل مقدّس بودن بت‌ها و اعتقاد به این که آن‌ها می‌توانند حاجات آن‌ها را برآورده سازند یا با غضب خود خساراتی را بر آن‌ها وارد نمایند. خرافات، اساطیر و اباطیل در هر جامعه‌ای می‌تواند تأثیرات بسیار منفی و ناهنجاری را به دنبال داشته باشد. عقب ماندگی از جهات مختلف، رکود، بی‌هویتی، انحرافات اخلاقی و عقیدتی، شرک به خدا، غفلت و.. از محصولات و دستاوردهای ابتدا به خرافات و افسانه‌های بی‌اساس می‌باشد و جوامع بشری هرچه از نظر علم و فرهنگ عقب مانده باشند به همان نسبت خرافات و اوهام در میان آنان زیادتر خواهد بود.
در تاریخ اسلام، نمونه‌های زیادی از گرفتاری مردم در چنگال اساطیر و خرافات نقل شده است: جهل و نادانی به عقاید اصیل اسلامی، مفاهیم قرآن، تقلیدهای کورکورانه از آداب و رسوم جاهلیت،<ref>بقره: ۲/ ۱۷۰.</ref> سودجویی و منفعت‌طلبی برخی از افراد؛ مانند: ماجرای گوساله پرستی، پیروان حضرت موسی<ref>طه: ۲۰/ ۸۷–۹۶.</ref> تأثیرات عقاید خرافی پیشینیان و تعصب‌های بی‌جا و بدون پایه و …<ref>بقره: ۲/ ۱۷۰.</ref>


در تاریخ اسلام، نمونه‌های زیادی از گرفتاری مردم در چنگال اساطیر و خرافات نقل شده است. به عنوان مثال علّت ننوشیدن آب توسّط حیوانات را وجود دیوها در میان شاخ و جسم حیوانات می‌دیدند یا اگر کسی را عقرب و مار می‌گزید، بر گردن مار و عقرب گزیده، زیور آلات طلایی می‌آویختند و…<ref>ر. ک. سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱، ص۵۷–۶۲.</ref>
'''غلو'''


عواملی مانند: جهل و نادانی به عقاید اصیل اسلامی، مفاهیم قرآن، تقلیدهای کورکورانه از آداب و رسوم جاهلیّت،<ref>بقره: ۲/ ۱۷۰.</ref> سودجویی و منفعت طلبی برخی از افراد؛ مانند: ماجرای گوساله پرستی، پیروان حضرت موسی علی نبینا و آله(ع)<ref>طه: ۲۰/ ۸۷–۹۶.</ref> تأثیرات عقاید خرافی پیشینیان و تعصّب‌های بی‌جا و بدون پایه و …<ref>بقره: ۲/ ۱۷۰.</ref>
غلو یکی از خرافات‌های شایع در دینداری است که مبنای دینی و عقلی ندارد. {{قرآن|يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لَا تَغْلُوا فِي دِينِكُمْ وَلَا تَقُولُوا عَلَى اللَّـهِ إِلَّا الْحَقَّ|ترجمه=اى اهل كتاب، در دين خود غلوّ مكنيد، و در باره خدا جز [سخن‌] درست مگوييد.|سوره=نساء|آیه=۱۷۱}}


چنان‌که قرآن کریم، با طرح برخی از عوامل و اسباب خرافات به مبارزه با آن پرداخته؛ از طرفی با راهکارها و راهنمایی‌ها در جهت زدودن و برداشتن خرافات در میان مردم تلاش کرده است. در بسیاری از آیات خداوند تبارک و تعالی انسان‌ها را به تعقّل و اندیشه در این امور توجّه داده است؛ چنان‌که می‌فرماید: {{قرآن|کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ<ref>بقره: ۲/ ۲۴۲؛ و نیز حدید: ۵۷/۱۷؛ مائده: ۵/۵۸؛ نحل: ۱۶/۶۷.</ref> این چنین خداوند آیات خود را برای شما شرح می‌دهد، شاید اندیشه کنید!.
مساله "غلو" درباره پيشوايان يكى از مهمترين سرچشمه‏‌هاى انحراف در اديان آسمانى بوده است، از آنجا كه انسان علاقه به خود دارد، ميل دارد كه رهبران و پيشوايان خويش را هم بيش از آنچه هستند بزرگ نشان دهد تا بر عظمت خود افزوده باشد. گاهى نيز اين تصور كه غلو در باره پيشوايان، نشانه ايمان به آنان و عشق و علاقه به آنها است سبب گام نهادن در اين ورطه هولناك می‌شود. "غلو" همواره يك عيب بزرگ را همراه دارد و آن اينكه ريشه اصلى مذهب يعنى خداپرستى و توحيد را خراب مي‌كند؛ به همين جهت اسلام در باره غلات سختگيرى شديدى كرده و در كتب "عقائد" و "فقه" غلات از بدترين كفار معرفى شده‌‏اند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامی، ج۴، ص۲۲۱</ref>


خداوند تبارک و تعالی برای از بین بردن خرافات و اوهام و از طرفی نشر و گسترش حقایق و معارف الهی پیامبران فراوانی را مبعوث فرموده و به آن‌ها مأموریت داده که انسان‌ها را با حقایق آشنا سازند. ما در هر امّتی رسولی برانگیختیم که: «خدای یکتا را بپرستید؛ و از طاغوت اجتناب کنید!» خداوند گروهی را هدایت کرد، و گروهی ضلالت و گمراهی دامانشان را گرفت، پس در روی زمین بگردید و ببینید عاقبت تکذیب کنندگان چگونه بود.
'''تطیر (فال بد زدن) در قرآن'''


هم چنین یکی دیگر از راه‌های جلوگیری از ترویج خرافات، امر به معروف و نهی از منکر می‌باشد، زیرا گرایش به خرافات از منکرات به حساب می‌آید: چنان‌که قرآن کریم می‌فرماید: {{قرآن|وَلْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّه یَدْعُونَ إِلَی الْخَیْرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ}}<ref>آل‌عمران: ۳/ ۱۰۴.</ref> باید از میان شما، جمعی دعوت به نیکی، و امر به معروف و نهی از منکر کنند! و آن‌ها همان رستگارانند.<ref>ر. ک. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، ج۵، تهران: دارالکتب الاسلامیه، ص۴۴۸–۴۶۰.</ref>
یکی از خرافاتی که مشرکین به آن دچار بودند این بود که می‌گفتند فلان شخص شوم است یا پیشبینی بد درباره آن می‌کردند: {{قرآن|وَاِنْ تُصِبْهُمْ سَییهٌ یطَّیرُوا بِمُوسی وَ مَنْ مَعَهُ|ترجمه=هر گاه ناراحتی به فرعونیان می‌رسید آن را از شوم بودن موسی و همراهانش می‌دانستند.|سوره=اعراف|آیه=۱۳۱}}
{{پایان پاسخ}}
{{مطالعه بیشتر}}


== معرفی منابع جهت مطالعهٔ بیشتر ==
شايد هميشه در ميان انسانها و اقوام مختلف، فال نيك و بد رواج داشته است، امورى را به" فال نيك" می‌گرفتند و دليل بر پيروزى و پيشرفت كار میدانستند، و امورى را به" فال بد" میگرفتند و دليل بر شكست و ناكامى و عدم پيروزى ‏می‌پنداشتند، در حالى كه هيچگونه رابطه منطقى در ميان پيروزى و شكست با اينگونه امور وجود نداشت، و مخصوصا در قسمت فال بد، غالبا جنبه خرافى و نامعقول داشته و دارد. اين دو گرچه اثر طبيعى ندارند، ولى بدون ترديد اثر روانى می‌توانند داشته باشند، فال نيك غالبا مايه اميدوارى و حركت است ولى فال بد موجب ياس و نوميدى و سستى و ناتوانى است. شايد به خاطر همين موضوع است كه در روايات اسلامى از فال نيك نهى نشده، اما فال بد به شدت محكوم گرديده است‏.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامی، ج۶، ص۳۱۷</ref>
۱. علّامه طباطبایی، سیّد محمّد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱و ۶ و۷ و ۸، تهران: دارالکتب اسلامیه، به ترتیب صص۴۲۶–۴۲۸؛ و۱۶۷–۱۷۱، و ۳۸۲–۳۹۰ و۲۹۲–۳۰۸.


۲. دشتی حسینی، سیّد مصطفی، معارف و معاریف، ج۵، قم: چاپ صدر، ۱۳۷۶، ص۱۰۹–۱۱۱.
=== دعوت به تعقل در مبارزه با خرافه ===
 
یکی از مهمترین روش های قرآن در تقابل و رویارویی با خرافات و موهومات و غلوها، تفکر و خردورزی است و عقاید خود را هم در بستر استدلال‌ورزی بیان می‌دارد.
 
قرآن کریم، با طرح برخی از عوامل و اسباب خرافات به مبارزه با آن پرداخته؛ از طرفی با راهکارها و راهنمایی‌ها در جهت زدودن و برداشتن خرافات در میان مردم تلاش کرده است. در بسیاری از آیات خداوند انسان‌ها را به تعقل و اندیشه در این امور توجه داده است؛ چنان‌که می‌فرماید: {{قرآن|کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ|ترجمه=این چنین خداوند آیات خود را برای شما شرح می‌دهد، شاید اندیشه کنید!|سوره=بقره|آیه=۲۴۲}}
 
خداوند برای از بین بردن خرافات و اوهام و از طرفی نشر و گسترش حقایق و معارف الهی پیامبران فراوانی را مبعوث فرموده و به آن‌ها مأموریت داده که انسان‌ها را با حقایق آشنا سازند. هم چنین یکی دیگر از راه‌های جلوگیری از ترویج خرافات، امر به معروف و نهی از منکر می‌باشد، زیرا گرایش به خرافات از منکرات به حساب می‌آید: چنان‌که قرآن کریم می‌فرماید: {{قرآن|وَلْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّه یَدْعُونَ إِلَی الْخَیْرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ|ترجمه=باید از میان شما، جمعی دعوت به نیکی، و امر به معروف و نهی از منکر کنند! و آن‌ها همان رستگارانند.|سوره=آل‌عمران|آیه=۱۰۴}}{{مطالعه بیشتر}}
 
== مطالعه بیشتر ==
۱. علامه طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱و ۶ و۷ و ۸، تهران: دارالکتب اسلامیه، به ترتیب صص۴۲۶–۴۲۸؛ و۱۶۷–۱۷۱، و ۳۸۲–۳۹۰ و۲۹۲–۳۰۸.
 
۲. دشتی حسینی، سید مصطفی، معارف و معاریف، ج۵، قم: چاپ صدر، ۱۳۷۶، ص۱۰۹–۱۱۱.


۳. برنامه نرم‌افزاری تبیان ۴، برنامه فرهنگ موضوعی قرآن، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، موضوع خرافات، تهیّه و تنظیم مرکز فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم می‌باشد.
۳. برنامه نرم‌افزاری تبیان ۴، برنامه فرهنگ موضوعی قرآن، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، موضوع خرافات، تهیّه و تنظیم مرکز فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم می‌باشد.


# کرمی، علی ظهور و سقوط تمدّن‌ها از دیدگاه قرآن، قم: نشر مرتضی.
۴. کرمی، علی ظهور و سقوط تمدن‌ها از دیدگاه قرآن، قم: نشر مرتضی.
# محمّدی گیلانی، قرآن و سنن الهی در اجتماع بشر، نشر سایه.
 
# معیارها و عوامل تمدّن از نظر قرآن، تهیّه و تنظیم، بنیاد باقرالعلوم(ع) قم: دارالقرآن الکریم.
۵. محمدی گیلانی، قرآن و سنن الهی در اجتماع بشر، نشر سایه.
{{پایان مطالعه بیشتر}}
 
۶. معیارها و عوامل تمدن از نظر قرآن، تهیه و تنظیم، بنیاد باقرالعلوم(ع) قم: دارالقرآن الکریم.
 
 


== منابع ==
== منابع ==
خط ۴۶: خط ۵۸:
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن
  | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن
|شاخه فرعی۱ = متفرقات معارف در قرآن
| شاخه فرعی۱ = معارف قرآنی
|شاخه فرعی۲ = خرافات
| شاخه فرعی۲ = خرافات
|شاخه فرعی۳ =
| شاخه فرعی۳ =
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =
  | شناسه =شد
  | تیترها =
  | تیترها =شد
  | ویرایش =
  | ویرایش =شد
  | لینک‌دهی =
  | لینک‌دهی =شد
  | ناوبری =
  | ناوبری =
  | نمایه =
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =
  | تغییر مسیر =
  | ارجاعات =
  | ارجاعات =
| بازبینی نویسنده =
  | بازبینی =
  | بازبینی =
  | تکمیل =
  | تکمیل =ج
  | اولویت =
  | اولویت =ج
  | کیفیت =
  | کیفیت =
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}
برگرفته از «https://fa.wikipasokh.com/view/ویژه:تفاوت_گوشی_همراه/11106...51468»