خام‌خواری

سؤال

آیا احادیثی از پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و ائمه اطهار درباره خام‌خواری و گیاه‌خواری وجود دارد؟ در بعضی از سایت‌ها حدیث: «المِعدَه بیت کلِّ داءٍ وَ الحِمیه رَاس کلِّ دَواءٍ» را به «نخوردن خوراکی آتش دیده و پخته» تعبیر می‌کنند؛ آیا این حدیث به چنین موضوعی اشاره دارد؟.

واژه «حِمیَه» به معنای پرهیز از غذاهای مضرّ است و هر غذایی را که به حال افراد ضرر داشته باشد، شامل می‌شود. اعم از اینکه خام باشد یا پخته، نوشیدنی باشد یا غیر نوشیدنی، شیرین باشد یا شور، پرهیز از آن لازم است؛ بنابراین نمی‌توان به غذای پخته شده معنا کرد.

ویژگی‌های معده

درخصوص معده، ویژگی‌ها، خصوصیات، سلامت و امراض آن، بیش از چهارصد روایت از رسول اکرم و ائمّه وارد شده است؛ از طرفی در منابع روایی، درخصوص گیاه‌خواری، معجون‌خواری، مصرف سبزیجات و میوه‌جات، روایات زیادی آمده است. در منابع روایی، تنها درخصوص احکام خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها، دو جلد کتاب روایی فقهی آمده است و در ابعاد مختلف و گوناگون پیرامون خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها، بحث کرده است.

مفهوم‌شناسی واژه «حِمیَه» در روایت: «المِعدَه بیت کلِّ داءٍ وَ الحِمیه رَاس کلِّ دَواءٍ»

واژه «حِمیَه» در کتاب‌های لغت به معنای خود داری و امتناع، پیشگیری، پرهیز بیمار از چیزهای زیان بار اعم از خوردنی و نوشیدنی و خام و پخته، هرچیز مورد حمایت، رژیم غذایی، پرهیز غذایی و هر چیز قرق شده، آمده است. در ترجمهٔ روایت مورد سؤال نیز آمده است: «معده زیست گاه و مرکز بیماری‌ها می‌باشد و پرهیز بهترین، درمان است». از این رو، روایت به معنای پرهیز از خوراکی و نوشیدنی‌های زیان بار است اعم از اینکه خام باشد یا پخته.

انواع رژیم غذایی

خام‌خواری

برخی در این خصوص افراط نمودند و گفتند: خام‌خواری آغاز یک انقلاب بزرگ در تغذیه است. از خام خواری به «مرده خواری یاد کرده‌اند». طرف داران این نظریّه و رژیم خام‌خواری، غذای پخته را نوعی غذای مسموم می‌دانند. چون پخت و پز، کلّیهٔ موادّ حیاتی که بدن به آن نیاز دارد را، می‌سوزاند و آن را به یک مادّهٔ سمّی تبدیل می‌کند.

پخته‌خواری

این نظریّه، خام‌خواری را مورد نقد قرار می‌دهد، می‌گوید: بدن نمی‌تواند از آنزیم‌های موجود در غذاهای خام استفاده کند… و به دیگر سخن: بدن انسان به تدریج و گام به گام برای خوردن غذاهای پخته تکامل پیدا کرده است. خام‌خواری در برخی موارد سبب مرگ شده است و خطراتی را در پی داشته است. این نظریّه می‌گوید: خام خواری جزء رژیم‌های غذایی بسیار خطرناک است و به هیچ فردی توصیّه نمی‌شود.

اعتدال

این نظریّه دور از افراط و تفریط است. روش اعتدال و معقولی را ارایه می‌کند. روش غذایی و تغذیه در اسلام، بسیار متنوّع می‌باشد. درعرصهٔ سبزی جات، به خوردن انواع سبزی مانند تره، شاهی، نعناع، کاسنی، آویشن، پیازچه، تربچه و غیره توصیّه می‌کند. درعرصهٔ میوه جات، به خوردن انواع میوه مانند بِه، سیب، انار، انگور، انجیر، گلابی، خرما، کشمش، هلو و غیره تأکید دارد. دربخش لبنیّات، به انواع غذایی لبنی مانند شیر، ماست، دوغ، کره، کشک و غیره شفارش می‌کند. در بخش گُل‌ها و روغن‌ها، به روغن حیوانی، روغن زیتون، گُل بنفشه، گُل ختمی و غیره عنایت دارد. در بخش گیاه‌خواری نیز به خوردن برخی از گیاهان خاصّ یا برگ برخی از گیاهان سفارش شده است. از طرفی از پرخوری، کم‌خوری، بدخوری، خام خواری‌های خطرناک، نهی کرده است. در مورد خام‌خواری‌های خطرناک آمده است: راوی گوید از امام صادق درخصوص خوردن گوشت خام یا نیمه خام سؤال کردم. امام فرمود: این غذای درندگان است. دانشمندان هم عقیده دارند منشأ بسیاری از بیماری‌های آپاندیسیت و عفونت روده به علّت افراط در خوردن گوشت به ویژه خوردن گوشت خام و نیمه خام است. از طرفی از خوردن گوشت‌های مانده نیز به شدّت نهی شده است. از امام صادق روایت شد: سه چیز بدن را درهم می‌شکند و گاهی انسان را می‌کشد و یکی ازآن سه چیز، گوشت مانده است.

با این بیان، روشن می‌شود: منابع و مبانی اسلام درخصوص تغذیه، نظریّه اعتدال و دور از افراط و تفریط است و با توجّه به مزاج و نیاز انسان‌ها، نسخه ارایه می‌دهد. نه شعار «مرگ برخام خواری» سر می‌دهد و نه شعار «مرگ بر پخته خواری». از طرفی از روایت مورد سؤال، پرهیز از غذاهای مضرّ به دست می‌آید نه پرهیز از «پخته خواری». چون واژه «حِمیَه» به معنای پرهیز از غذاهای مضرّ است. درحقیقت، واژه «حِمیَه» عام است و هر غذایی که به حال بیمار مضرّ باشد، شامل می‌شود. حال غذایی مضرّ: خام باشد یا پخته، نوشیدنی باشد یا غیر نوشیدنی، شیرین باشد یا شور، پرهیز بیمار، بهترین راه‌کار برای درمان است.