حقوق و تکالیف همسران نسبت به همدیگر: تفاوت میان نسخه‌ها

خداوند متعال می‌فرماید: {{قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ|ترجمه=و از نشانه‏‌هاى او اينكه همسرانى از جنس خودتان براى شما آفريد تا در كنار آنان آرامش يابيد، و در ميانتان مودّت و رحمت قرار داد؛ در اين نشانه‏‌هايى است براى گروهى كه تفكّر می‌كنند|سوره=روم|آیه=۲۱}}

الفـ: حسن معاشرت:<ref>ماده ۱۱۰۳ قانون مدنی مقرر می‌دارد: «زن و شوهر مکلف بحسن معاشرت با یکدیگرند».</ref> حق حسن معاشرت، یک حق معنوی است که از سوی زوجین نسبت به یکدیگر باید مراعات شود. این حق و به عبارتی تکلیف بقدری مهم است که حتی در هنگام طلاق نیز باید مراعات شود.<ref>احزاب: ۴۹.</ref> پیامبر اسلام(ص) می‌فرماید: «وقتی مرد بزن خود نگاه کند و زنش بدو بنگرد خداوند بدیده رحمت بر آن‌ها می‌نگرد.»<ref>نهج الفصاحه، کلمات قصار حضرت رسول اکرم(ص)، گردآورنده، مرتضی فرید تنکابنی، چاپ یازدهم، ۱۳۸۲، چاپ دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ص۳۴۷.</ref>

در روایتی دیگر آمده است: خیرکم خیر کم لاهله و انا خیرکم لاهلی ما اکرم النساء الا کریم و لا اهانهن الا لئیم<ref>همان، ص۳۵۶.</ref>؛ بهترین شما کسی است که برای اهل و عیال خود بهتر است، من از همه شما برای کسان خود بهترم، بزرگ مردان زنان را گرامی می‌شمارند و فرومایگان زنان را خوار دارند.

بازآمده است: خیر النساء آلتی تسره اذا نظر…:<ref>همان.</ref> بهترین زنان آنست که وقتی مرد به او بنگرد مسرور شود و …

 

 

ب: معاضدت و همیاری زوجین در تحکیم مبانی خانواده و تربیت اولاد:<ref>ماده ۱۱۰۴ ق. م: «زوجین باید در تشیید مبانی خانواده و تربیت اولاد خود بیکدیگر معاضدت نمایند».</ref> معاضدت در تشیید مبانی خانواده، سعی و کوشش زن و شوهر است تا با هم فکری با اخلاق و عادات یکدیگر نزدیک شده تا رابطه زناشویی محکم تر شود و از صورت تأسیس حقوقی خارج گردد و به یک خانواده طبیعی ناگسستنی که مبتنی بر محبت است در آید. دستور مزبور اگر چه ارشادی و اخلاقی می‌باشد، ولی در حقیقت می‌توان گفت که این امر از طرف زن از افراد تمکین بشمار می‌رود که در صورت تخلف، مستحق نفقه نخواهد بود و از طرف شوهر چنانچه بصورت «سوء معاشرت» درآید و بدر جه ای برسد که زن نتواند با او زندگی را ادامه دهد، می‌تواند از دادگاه درخواست الزام شوهر را بطلاق بنماید.<ref>حقوق مدنی، دکتر سید حسن امامی، ج۴، ص۴۳۱، انتشارات اسلامیه، چاپ چهاردهم، ۱۳۷۶.</ref> البته فقهاء عظام معتقدند شرعا: کار و خدمت در خانه از سوی زن اجباری نیست و مرد نمی‌تواند زن را مجبور به آن کند.<ref>توضیح المسائل مراجع، تهیه و تنظیم بنی هاشمی خمینی، سید محمد حسن، ج۲، ص۴۷۸، مسئله ۲۴۱۴، انتشارات اسلامی، چاپ دهم، ۱۳۸۲.</ref> اما به این نکته باید توجه شود که به مبانی عرفی و اخلاقی جامعه و خانواده توجه شود. و کار بین زوجین تقسیم شود، تا فشار زندگی نیز بروی هر دو قرار گیرد کار و همکاری در امور خانه و تربیت اولاد باید با همکاری زوجین صورت گیرد، و نگاه به آن نباید جنبه تکلیف و الزام باشد، بلکه با دیدی که اسلام و پیامبر اسلام(ص) دارند باید نگاه شود، از ایشان روایتی نقل شده که: بشنو از من ای ابا الحسن (علی(ع)) و نمی‌گویم جز آنچه را پروردگارم به من امر کرده ـ که هیچ مردی نیست که در خانه به همسر خود کمک نماید مگر این که خداوند قرار می‌دهد برای او به تعداد هر مویی از بدنش ثواب یک سال را که روزهایش را روزه گرفته و شب‌هایش را به شب زنده دای پرداخته، و از ثواب به او عطا می‌فرماید، مثل آنچه را که به صابرین و داود پیامبر و یعقوب و عیسی(ع) عطا فرموده است»<ref>علم اخلاق اسلامی، ترجمه جامع السعادات، نراقی، ملا محمد مهدی ترجمه جلال الدین مجتبوی، انتشارات حکمت، ۱۳۶۶. ج۲، ص۱۴۲.</ref>

 

امام باقر(ع) فرمود: حضرت فاطمه کارهای منزل را با حضرت علی(ع) این گونه تقسیم کرد که: خمیر کردن آرد و نان پختن، و تمیز کردن و جارو کردن خانه به عهده او باشد و کارهای منزل از قبیل جمع‌آوری هیزم، و تهیه مواد اولیه غذایی را بر عهده علی(ع) باشد. و امام صادق(ع) فرمود این تقسیم کار با رهنمود رسول خدا(ص) انجام گرفت. آنگاه که رسول خدا(ص) فرمود: کارهای داخل منزل را فاطمه و کارهای بیرون منزل را علی، انجام دهد حضرت زهرا پس با خوشحالی فرمود: جز خدا کسی نمی‌داند که از این تقسیم کار تا چه اندازه خوشحال شدم، زیرا رسول خدا مرا از انجام کارهایی که مربوط به مردان است، بازداشت.<ref>فرهنگ سخنان حضرت فاطمه زهرا(س)، دشتی، محمد، انتشارات مشهور، چاپ هفتم، ۱۳۸۴. ص۱۲۸.</ref>

الف: مهریه: خداوند می‌فرماید: {{قرآن|وَآتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً ۚ فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَيْءٍ مِنْهُ نَفْسًا فَكُلُوهُ هَنِيئًا مَرِيئًا|ترجمه=و مهر زنان را در کمال رضایت به آنها بپردازید، پس اگر چیزی از مهر خود را از روی رضا و خشنودی به شما بخشیدند، از آن برخوردار شوید که شما را حلال و گوارا خواهد بود.|سوره=نساء|آیه=۴}} و مهر زنان را (بطور کامل) بعنوان یک بدهی (یا هدیه) به آنان بپردازید» به محض این که عقد خوانده شد، زن مالک مهریه خواهد بود همچون دینی بر عهده مرد می‌باشد. ولی زن می‌تواند آن را طلب کند یا ببخشد.<ref>ماده ۱۰۸۲ ق. م: بمجرد عقد، زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. و ماده ۱۰۸۳ ق. م می‌گوید: «برای تأدیه تمام یا قسمتی از مهر می‌توان مدت، یا اقساطی قرار داد».</ref>

ب: ریاست و سرپرستی خانواده<ref>ماده ۱۱۰۵ ق. م «در روابط زوجین ریاست خانواده از خصائص شوهر است».</ref>

ج: نفقه

آیه ۳۴ سوره نساء با ظرافت خاصی این دو تکلیف مرد را بیان کرده است: {{قرآن| الرجال قوامون علی النساء بما فضل الله بعضهم علی بعض و بما انفقوا من اموالهم …}}: «مردها سرپرست زنانند بخاطر برتری‌هایی که خداوند برای بعضی نسبت به بعضی قرار داده است و بخاطر انفاق‌هایی که از اموالشان می‌کنند …)).

ریاست و سرپرستی خانواده یک حق نیست بلکه تکلیفی است که خداوند بر عهده مردان قرار داده است. زن بخاطر روح لطیف و عاطفی خود دوست دارد کسی از او حمایت کند و در مشکلات زندگی بر او تکیه کند و الا زن بزودی اسیر تند باد حوادث شده و دچار افسردگی و خستگی و ناآرامی خواهد شد. اسلام به این نکته توجه دارد، که ولو کوچک‌ترین نهاد جامعه به یک رهبر و مدیر و مدبر نیاز دارد تا آرامش در محیط خانواده حکم فرما شود. و این مسئولیت را بر کسی قرار داده که دارای دو ویژه گی است.

اولاً: تفکر مرد بر احساسات او غلبه دارد.

 

 

همچنین شوهر نمی‌تواند بیش از چهار ماه، نزدیکی با عیال دائمی خود را ترک کند.<ref>همان، ص۴۸۰، مسئله ۲۴۱۸.</ref> مگر زن خود رضایت داشته باشد. و در صورتی که احتمال می‌رود که زن جوان او در این مدت چهار ماه به گناه بیفتد احتیاط واجب آن است که طوری رفتار کند که او به گناه نیفتد.<ref>همان فتوای آیت الله مکارم شیرازی، همچنین ر.ک. مواد: ۱۱۰۶، ۱۱۰۷ ق.م.</ref>

الف، تمکین: تمکین یعنی اطاعت زن از شوهر. زن نمی‌تواند بدون اجازه شوهر از خانه خارج شود، یا مشغول کاری در خارج از خانه شود (مگر این که در عقد شرط شده باشد) و هر کاری که به حقوق اختصاصی مرد لطمه وارد کند، مرد می‌تواند مانع آن شود. زن شرعاً مکلف به اطاعت مطلق نیست (مگر در موارد خاصی که ذکر می‌شود) اما اطاعت مطلق از همسر اخلاقاً بسیار پسندیده است و نهایتاً بسود خود زن می‌باشد. (اطاعت در اعمال حرام واجب نیست، و اطاعت در ترک واجب نیز جائز نیست) همچنین زن خود را باید در اختیار همسر خویش قرار دهد تا هر گونه لذتی را از او ببرد.<ref>«زنی که عقد دائمی شده نباید بدون اجازه شوهر از خانه بیرون رود و باید خود را برای هر لذتی که او می‌خواهد تسلیم نماید و بدون عذر شرعی از نزدیکی کردن او جلوگیری نکند، و اگر در این‌ها از شوهر اطاعت کند تهیه غذا و لباس و منزل او و لوازم دیگر که در کتب ذکر شده بر شوهر واجب است و اگر تهیه نکند چه توانایی داشته باشد یا نداشته باشدمدیون زن است.» ر.ک. المسائل مراجع پیشین، ص۴۷۶، مسئله ۲۴۱۲. همچنین ر.ک. مواد ۱۱۰۸، ۱۰۸۵، ۱۱۱۴، ۱۱۱۵، ۱۱۱۷، ق.م.</ref>

ب: عفاف: زن امانتدار مرد است، حافظ دارایی و اموال او و نگهبان و پرستار فرزندان و پاسدار آبرو و حیثیت اوست. {{قرآن|فالصلحت قنتت حفظت للغیب بما حفظ الله}}<ref>نساء: ۳۴.</ref> «زن و شوهر باید چون لباسی زیبا و برازنده، عیوب یکدیگر را بپوشانند و در غیاب یکدیگر آبرو و احترام یکدیگر را نریزند. {{قرآن|هن لباس لکم و انتم لباس لهن}}<ref>بقره: ۱۸۷.</ref>}}

حقوق مرد بر زن را از پیامبر اسلام(ص) از زبان امام باقر(ع) بشنویم: ((که شخصی خدمت پیامبر اسلام(ص) آمد و از حقوق مرد بر زن سؤال کرد حضرت فرمودند: «از همسر خود اطاعت کند و مخالفت او نکند، در خانه همسر، هیچ چیز از اموال او را به عنوان صدقه ندهد، مگر به اذن و اجازه او، روزه مستحبی نگیرد جز به اجازه او و خود را در اختیار او قرار دهد و از خواسته اش سرپیچی ننماید گر چه بر پشت مرکب سوار باشد، از خانه بدون اجازه او خارج نشود؛ هرگاه بدون اجازه او خارج شود، مورد لعن فرشتگان آسمان و فرشتگان زمین و فرشتگان غضب و فرشتگان رحمت قرار می‌گیرد تا به خانه برگردد…»<ref>مکارم الاخلاق، شیخ محمد بن الحسن الفضل الطبرسی، مؤسسه العلمی، چ ششم، ۱۳۹۲ ق. ص۲۱۴.</ref>

# آئین همسرداری یا اخلاق خانواده، ابراهیم امینی، انتشارات اسلامی.

#  

#  حقوق از دیدگاه امام سجاد(ع)، شرح رساله حقوق، قدرت الله مشایخی، انتشارات مشایخی.

#  

#  حقوق زن، سید محمد خامنه ای، انتشارات علمی و فرهنگی.

#  

#  خانواده در نگاه اسلام و روان‌شناسی، محمد رضا سالاری فر؛ نشر سمت.

#  {{پایان مطالعه بیشتر}}

#  == منابع ==

#  {{پانویس|۲}}

#  {{شاخه

#  | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن

۱۴. |شاخه فرعی۱ = مسایل اجتماعی در قرآن

۱۵. |شاخه فرعی۲ = سایر مسایل

۱۶. |شاخه فرعی۳ =

#  }}

#  {{تکمیل مقاله

#  | شناسه =

#  | تیترها =

#  | ویرایش =

#  | لینک‌دهی =

#  | ناوبری =

#  | نمایه =

#  | تغییر مسیر =

#  | ارجاعات =

#  | بازبینی =

#  | تکمیل =

#  | اولویت =

#  | کیفیت =

#  }}

#  {{پایان متن}}