حشر حیوانات: تفاوت میان نسخه‌ها

آيا در جهان آخرت، حيوانات هم مانند انسان محشور مي‏شوند؟

'''حشر حیوانات''' در روز قیامت، مورد قبول اکثر مفسرین است. دلایل عقلی از جمله حکمت خداوند اشاره کرد. از دلایل قرآنی می‌توان به تشبیه حیوانات به امت‌هایی مانند انسان‌ها، درک و شعور حیوانات، تصریح قرآن به حشر حیوانات اشاره کرد. از جمله دلایل روایی نیز می‌توان به احادیث وارد شده از پیامبر(ص) اشاره کرد که حیوانات را مرکب‌هایی در آخرت بیان داشته‌اند که از رفتار نامناسب صاحب خویش، از او شکایت می‌کنند.

بيشتر مفسران اين مطلب را پذيرفته‏‌اند كه تمام انواع جانداران داراي رستاخير و جزا و كيفر هستند.<ref>مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالكتاب اسلاميه، ۱۳۶۳ هـ .ق، ج۵، ص۲۳۳، ذيل آيه ۳۸ انعام.</ref>  

عقل حكم مي‏كند كه با توجه به حكيم بودن خداوند، جهان خلقت در همه سطوح و لايه‏‌هاي آن هدفدار و در مسير تكامل خلق شده باشد.

[[قرآن]] نيز بر اين نكته تأكيد نموده مي‏فرمايد:{{قرآن|وما خلقنا السماء والارض وما بينهما باطلاً ذلك ظن الذين كفروا فويل للذين كفروا من النار|ترجمه=ما آسمان و زمين و آن چه را كه در بين آن دو است باطل نيافريديم. اين خيالي است كه كفار براي خود ساخته‏اند، پس واي بر كساني كه كفر ورزيدند از آتش جهنم.|سوره=ص|آیه=۲۷}}

قرآن كريم همه حيوانات را امت‏‌هايي مثل انسان‌ها مي‏داند كه در [[قيامت]] محشور خواهند شد: {{قرآن|وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُكُمْ ۚ مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ ۚ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ|ترجمه=هیچ جنبنده‌ای در زمین، و هیچ پرنده‌ای که با دو بال خود پرواز می‌کند، نیست مگر اینکه امتهایی همانند شما هستند. ما هیچ چیز را در این کتاب، فرو گذار نکردیم؛ سپس همگی به سوی پروردگارشان محشور می‌گردند.|سوره=انعام|آیه=۳۸}}

مرحوم صدرالمتألهين در اين رابطه مي‏‌فرمايد: تمام ممكنات به حسب نهاد غريزي، خواهان خداوند و به سوي او در حال حركت‌اند؛ حركتي معنوي كه مشتاق و راغبِ رسيدن به لقاء او هستند... و از اين‏جا دانسته مي‏‌شود كه هر طبيعت نوعي، روزي به غايت اصلي خود مي‏‌رسد.<ref>ملاصدرا، صدرالدين محمد شيرازي، رساله الحشر، تهران، ترجمه محمد خواجوي، انتشارات مولي، ص۱۸.</ref>

قرآن همه حيوانات و حتي جمادات را صاحب درك و شعور مي‏داند و همه را در حال تسبيح و ذكر خدا مي‏‌انگارد، حتي لطايف و دقايقي از بعضي حيوانات نقل مي‏‌كند كه دلالت بر هوشياري دقيق آن‏‌ها دارد؛ مثل داستان فرار كردن مورچه‌ها از برابر لشكر سليمان‏(ع)<ref>نمل/ ۱۸.</ref> و داستان آمدن هدهد به منطقه سبا و يمن و آوردن خبرهاي هيجان‏ انگيز براي [[سليمان(ع)]] كه همه، شواهدي بر اين مدعا است؛ گرچه بعضي ميل دارند همه اين موارد را يك نوع الهام غريزي بدانند، اما هيچ دليلي بر اين موضوع در دست نيست كه اعمال آن‏ها به صورت ناآگاه (غريزه بدون عقل) انجام شود.<ref>مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالكتاب اسلاميه، ۱۳۶۳ هـ .ش، ج۵، ص۲۲۵.</ref>

بنابراين مي‏توان گفت كه چون حيوانات در حد خود اراده و شعور دارند، حشر هم دارند و مطابق مقدار اراده و شعوري كه خداوند به آن‏ها داده است، مورد مواخذه قرار مي‏‌گيرند و سپس مستحق نعمت يا عذاب مي‏‌شوند<ref>ر.ك. همان، ص۲۲۷.</ref>.

البته بعيد نيست بگوييم كه شيوه حشر انسان و حيوان مختلف است و هر كدام ويژگي‏هاي خاص خود را دارند<ref>ر.ك، ملا صدرا، محمد شيرازي، الحكمه المتعاليه في الاسفار العقليه، چاپ چهارم، بيروت، دارالاحياء التراث العربي، ۱۴۰۱ هـ .ق، ج۹، ص۲۴۹؛ و ملاصدرا، ترجمه محمد خواجوي، رساله الحشر، تهران، انتشارات مولي، ص۳۰، فصل سوم در حشر نفوس حيواني.</ref>.

قرآن كريم در توضيح صحنه قيامت مي‏‌فرمايد: {{قرآن|واذا الوحوش حشرت|ترجمه=هنگامي كه حيوانات محشور شوند.|سوره=تکویر|آیه=۵}}

[[شيخ طوسي]] در ذيل اين آيه مي‏‌فرمايد: خداوند حيوانات را در قيامت محشور مي‌‏كند تا هر كدام از آن‏ها به پاداش سختي‏‌هايي كه در دنيا كشيده‏‌اند برسند و بين حيوانات نيز عدالت برقرار گردد و حق هر كدام را از ديگري بستاند.

البته در اين كه آيا نعمت‏هاي آن جهان براي حيوانات ابدي است يا موقتي، اختلافي بين مفسرين وجود دارد كه شيخ آن‏ها را به سه دسته تقسيم مي‌‏كند:

*گروهي معقتدند اين نعمت‏ها براي حيوانات ابدي است.

*گروهي ديگر معتقد هستند كه هر چند استحقاق ثواب ابدي نيست، ولي خدا از روي تفضل، آن را ادامه مي‏دهد.

*گروه سوم مي‏گويند بعد از آن كه حيوانات به اندازه استحقاق خود عوض گرفتند، خداوند همه را خاك خواهد كرد.<ref>ر.ك طوسي، ابي جعفر محمد، التبيان في تفسير القرآن، بيروت، دارالاحياء التراث العربي، ج۱۰، ص۲۸۰، ذيل آيه ۵ تكوير.</ref>.

قرآن كريم مي‌‏فرمايد: {{قرآن|ولو يؤاخذ اللَّه الناس بظلمهم ماترك علي ظهرها من دابه ولكن يوخرهم الي اجل مسمي|ترجمه=و اگر خدا مي‏خواست مردم را به كيفر ظلمشان برساند، هيچ جنبنده‏‌اي بر روي زمين نمي‏‌ماند ولكن كيفرشان را براي مدتي معين به تأخير انداخت.|سوره=فاطر|آیه=۴۵}}

از كلمه «دابه في الارض» معلوم مي‏شود حيوانات نيز ظلم‏‌هايي دارند، ولي خدا فعلاً عذاب آن‏ها را به تأخير انداخته تا زماني كه در قيامت محشور شوند.

[[علامه طباطبايي]] در تفسیر این آیه اینطور فرموده است که چون دو وصف (احسان و ظلم) در بين حيوانات هم هست از اين رو به دليل اين آيات حشر حیوانات نیز ثابت می ‌شود و مويد اين معنا ظاهر آيه {{قرآن|لو يؤاخذ اللَّه الناس...}} است.<ref>طباطبايي، سيد محمد حسين، تفسير الميزان، ترجمه سيد محمد باقر موسوي همداني، ج۷، ص۱۲۰، ذيل آيه ۳۸ انعام.</ref>

روایات فراوانی از [[پیامبر(ص)]] و [[اهل بیت(ع)]] نقل شده است که بنابر این روایات‌، حیوانات نیز در قیامت محشور می‌شوند:

*‌ پیامبر(ص) می‌فرمایند: قرباني‏‌هاي خود را خوب انتخاب كنيد كه هنگام عبور از صراط، مركب‏‌هاي شما خواهند بود.<ref>زمرديان، احمد، سرنوشت انسان، چاپ سوم، تهران، كتابفروشي اسلاميه، ۱۳۵۴ هـ . ش، ص۴۶۳.</ref>

 

[[اهل سنت]] نيز در اين باره روايات زيادي نقل كرده‌‏اند، از جمله [[ابو هريره]] گفته است: پيامبر فرمود: خداوند در روز قيامت همه مخلوقات را محشور مي‌‏كند: بهايم و چهارپايان و پرندگان و هر چيز ديگري را، و عدالت خدا در آن روز به مرحله‏‌اي مي‏‌رسد كه حق حيوان بي‏شاخ را، از حيوان شاخدار كه به او ظلم كرده مي‏‌گيرد. آن‏گاه مي‏‌گويد: همه خاك شويد و در اين هنگام همه آن‏‌ها مرده و خاك مي‏‌شوند و از اين جهت است كه در آن روز كافران مي‏گويند: «يا ليتني كنتُ تراباً» اي كاش من خاك بودم.<ref>ر.ك، مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، ج۵، ص۲۲۶ از تفسير المنار و همان، ص۲۲۵ با كمي تفاوت از مجمع البيان و نورالثقلين.</ref>

==منابع جهت مطالعه بيشتر:==

* ترجمه الميزان، علامه طباطبايي، سيد محمد حسين، نشر فرهنگي رجاء، جلد ۷، ص۱۱۷، ذيل آيه ۳۸ انعام.  

* تفسير نمونه، ناصر مكارم شيرازي، ج۵، ص۲۲۴، ذيل آيه ۳۸ انعام.  

* سرنوشت انسان، احمد زمرديان، كتابفروشي اسلاميه ص۴۶۱، فصل چهاردهم، حشر و حوش.  

* ترجمه بدايه المعارف، محسن خرازي، ج۲، فصل پنجم معاد، حشر حيوانات.

|شاخه فرعی۳ =  

  | ناوبری =  

  | نمایه =  

  | ارجاعات =  

  | بازبینی =  

  | تکمیل =