|
|
(۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) |
خط ۱: |
خط ۱: |
| {{ویرایش}}
| |
| {{شروع متن}} | | {{شروع متن}} |
| {{سوال}} | | {{سوال}} |
| حدود آزادی در قرآن کریم کدام است؟ | | حدود آزادی در قرآن کریم تا چه حد است؟ |
| {{پایان سوال}} | | {{پایان سوال}} |
| {{پاسخ}} | | {{پاسخ}} |
| از آنجا که بحث «آزادی» وصفی از اوصاف نفسانی انسان است، با تعدد و تفاوت انسانشناسیها، معنا و مفهوم آن متعدد میگردد، هستیشناسی و جهان بینی هر شخص، به انسانشناسی او را تحت تأثیر قرار میدهد و هر انسانشناسی خاص، مفهوم ویژهای از آزادی به ما عرضه میکند، از این رو آزادی از نظر اسلام با آزادی مورد نظر مکاتب غربی غیر دینی و غیر اسلامی تفاوت فراوان دارد.
| | {{درگاه|حکومت دینی}} |
| | اساس دین بر پایه اختیار بنا شده است و رسالت پیامبران و تبلیغ آنان، در راستای حق انتخاب انسانها انجام میگیرد. [[قرآن کریم]] بارها مردم را به تفکر دعوت کرده است و اجبار و اکراه در دین را صراحتا رد میکند. [[ایمان]] قلبی و پذیرش دین اگر از راه [[آزادی]] و حق انتخاب نباشد، امری عبث و بیفایده است که مقاصد و اهداف دین را به همراه ندارد. |
|
| |
|
| «آزادی» هیچگاه نمیتواند مطلق و نا محدود باشد، جهان بینی الهی میگوید: جهان دارای مبدأ و معاد است و برای انسان، وحی و رسالتی آمده و انسان درعین طبیعی بودن، دارای حیثیت وجودی فراطبیعی میباشد و انسان مسافری است که عوالمی را پشت سر گذاشته و عوالمی را پیش رو دارد و با مرگ نابود نمیشود.<ref>ر. ک. مطهری، مرتضی، گفتارهای معنوی، قم، انتشارات صدار، ص۱۴.</ref> بنابراین، گرچه انسان تکویناً موجودی مجبور نیست، ولی آزادی او در دایره دین الهی و دستورهای حیات بخش آن است. آزادی دارای انواع و اقسامی است که به برخی از آنها و آیات مربوط به آن اشاره میشود:
| | ==آزادی اندیشه و تفکر و تعقل== |
| | قرآن زیربنای انتخاب صحیح هدف را، برخوردار بودن از هدایت الهی میداند: {{قرآن|كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآياتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ|ترجمه=این گونه خداوند آیاتش را برای شما روشن میگرداند، باشد که (در کار دنیا و آخرت) بیندیشید.|سوره=بقره|آیه=۲۱۹}} این اندیشیدن جز در فضایی باز و آزاد تحقق پیدا نمیکند. اگر امر به تفکر همراه با آزادی نباشد، امکان انجام آن وجود ندارد. |
|
| |
|
| == آزادی اندیشه و تفکر و تعقل ==
| | آيات ديگر قرآن منابع و موضوعات انديشيدن را براي انديشمندان معرفي ميكند: الف) مطالعه و اندیشه در آفاق،<ref>سوره ق، آيه ۶ و ۷.</ref> ب) اندیشه در انفس،<ref>سوره اسراء، آيه۴۱.</ref> ج) مطالعه تاريخ گذشتگان برای عبرتآموزی<ref>سوره طه، آيه۱۲۸.</ref> و ... |
| زیر بنای انتخاب صحیح هدف، برخوردار بودن از هدایت الهی میباشد. قرآن کریم میفرماید: {{قرآن|کذلک یبین الله لکم الایات لعلکم تتفکرون}}<ref>بقره/ ۲۱۹</ref> این گونه خداوند آیاتش را برای شما روشن میگرداند، باشد که (در کار دنیا و آخرت) بیندیشید.» و در آیات دیگری منابع و موضوعات اندیشیدن و تفکر را برای اندیشمندان معرفی میکند که برخی از آنها عبارتند از: الف) آفاق، (ق، آیه ۶ و ۷). ب) انفس، (اسراء، آیه ۴۱). ج) تاریخ گذشتگان، (طه، آیه ۱۲۸) و …
| | ==آزادی سیاسی== |
| | قرآن حق دخالت در نظام سياسي و برخورداري از حق انتخاب را به رسميت ميشناسد و از هرگونه استبداد نهي ميكند و لزوم دخالت مردم در تعيين و سرنوشت امور خويش را يادآور و آزادي سياسي آنان را به رسميت شناخته و تأمين كرده است: {{قرآن| وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ|ترجمه=|سوره= آل عمران|آیه=۱۵۹}} آزادیهای عطا شده به بشریت در آیات دیگر نیز آمده است.<ref>سوره فتح،آيه ۱۰. سوره توبه، آيه ۶ و ۸۵ و... .</ref> |
|
| |
|
| == آزادی سیاسی == | | ==آزادی عقیده و انتخاب دین== |
| قرآن کریم، حق دخالت در نظام سیاسی و برخورداری از حق انتخاب را به رسمیت میشناسد و از هرگونه استبداد نهی میکند و لزوم دخالت مردم در تعیین و سرنوشت امور خویش، را یادآور و آزادی سیاسی آنان را به رسمیت شناخته و تأمین کرده است، چنانکه میفرماید: {{قرآن|و شاورهم فی الامر}}<ref>. آل عمران/ ۱۵۸.</ref> و نیز سورهها و آیات (فتح، آیه ۱۰، و توبه، آیه ۶ و ۸۵ و…) | | قرآن در راستاي احترام به اراده، انديشه و شعور انسان، هرگونه تحميل عقيده در امر انتخاب دين را نهي ميكند: {{قرآن|لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ|ترجمه= در دين هيچ اجباري نيست و راه از بيراهه به خوبي آشكار شده است.|سوره=بقره|آیه=۲۵۶}} در اسلام تحقيق در انتخاب دين و پذيرش اصول دين بر پایه برهان يك امر ضروري محسوب ميشود: {{قرآن|لِيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَيِّنَه وَيَحْيَىٰ مَنْ حَيَّ عَنْ بَيِّنَه|ترجمه=تا آنها که هلاک میشوند، از روی اتمام حجّت باشد؛ و آنها که زنده میشوند، از روی دلیل روشن باشد.|سوره=انفال|آیه=۴۲}} |
|
| |
|
| == آزادی عقیده و انتخاب دین == | | ==آزادی بیان== |
| قرآن کریم در راستای تکریم و احترام به اراده انسان و اندیشه و شعور او هرگونه تحمیل عقیده و اجبار در امر انتخاب دین را نهی میکند. اساساً در اسلام تحقیق در انتخاب دین و پذیرش اصول دین یک امر ضروری محسوب میشود. چنانکه میفرماید: {{قرآن|... لا اکراه فی الدین قد تبین الرشد من الغی …}}<ref>. بقره/ ۲۵۶.</ref> در دین هیچ اجباری نیست و راه از بیراهه به خوبی آشکار شده است …» و نیز آیات ۲۱۷ بقره و …. | | آزادي بيان از نظر قرآن يك سنت الهي و توصيه اولياي او به شمار ميرود.<ref>هاشمي رفسنجاني، اكبر، فرهنگ قرآن، قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، ج۱، ص۱۶۰.</ref> آيات قرآن سرشار از گفتگوهاي منطقي، شنيدن سخن مخالفان، آزادي بيان و ... ميباشد.<ref>. سوره زمر، آيه ۱۸. سوره آل عمران، آيه۶۱.</ref>. |
|
| |
|
| == آزادی بیان ==
| | آزادي در عرصههاي مختلف داراي حدود مشخصی است و بدون قيد نیست. قرآن زیرپاگذاشتن حدود و احكام الهي و رعايت مرزهاي الهي ستمکاری است: {{قرآن| تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلَا تَعْتَدُوهَا وَمَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ|ترجمه= اينها (احكام) حدود و مرزهاي الهي است از آن تجاوز نكنيد، هر كس از آن تجاوز كند ستمگر است.|سوره=بقره|آیه=۲۲۹}}خداوند تنها مرجع تعيين حدود آزادي است.<ref> جوادي آملي، عبدالله، فلسفه حقوق بشر، قم، مؤسسه نشر اسراء، ص۴۰ ـ۱۰۰.</ref> از ديدگاه قرآن محدوده آزادي تا جايي است که مخالف دستورات اسلامی نباشد.<ref>امام خميني، روح الله، صحيفه نور، تهران، مركز نشر و تنظيم آثار امام خميني، ج۲۱، ص۱۹۴.</ref> |
| آزادی بیان از نظر قرآن یک سنت الهی و توصیه اولیای او به شمار میرود و اساساً آیات و سورههای قرآن سرشار از گفتگوهای منطقی، شنیدن سخن مخالفان، آزادی بیان و … میباشد، چنانکه سورهها و آیات «زمر آیه ۱۸؛ آل عمران آیه۶۱ و …» به آن اشاره دارد.<ref>. ر.ک. هاشمی رفسنجانی، اکبر، فرهنگ قرآن، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱، ص۱۶۰–۱۸۱.</ref>
| |
|
| |
|
| البته باید توجه داشت که هرگونه سوء استفاده از آزادی و توطئه بر ضد ارکان اسلام و اصول اساسی آن ممنوع بوده و باید میان دشمنان حقیقی اسلام که در پوشش شعار و سازمانهای به اصطلاح حقوق بشر بیشتر به دنبال استفاده ابزاری از آزادی هستند و آزادی خواهان واقعی تفاوت قائل شد.
| | ==مطالعه بیشتر== |
| | * مصباح یزدی، محمدتقی، تکثر گرائی دینی یا پلورالیزم دینی، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) قم، در چهار مجلد (بحث آزادی). |
| | * یزدانی، عباس، آزادی، قم، نشر پارسایان وایمانی، ص۷۷–۱۰. |
| | * مطهری، مرتضی، انسان و سرنوشت، قم، انتشارات صدرا. |
|
| |
|
| باید توجه داشت که آزادی در عرصههای مختلف دارای حدود و موازینی است و آزادی لجام گسیخته و بدون قید، هرج و مرج به دنبال دارد. از جمله قرآن کریم درباره تعدی نکردن به حدود و احکام الهی و رعایت مرزهای الهی میفرماید: {{قرآن|تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ فَلا تَعْتَدُوها وَ مَنْ یَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَأُولئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ}}<ref>بقره/ ۲۲۹.</ref> … اینها (احکام) حدود و مرزهای الهی است از آن تجاوز نکنید، هر کس از آن تجاوز کند ستمگر است.
| | ==منابع== |
| | |
| از آنجا که انسان موجود محدودی است، آزادی او نیز محدود است، چون وصف در اصل تحقق خود تابع هستی موصوف است در تمام شؤون هستی نیز تابع وجود خود خواهد بود، یعنی اگر هستی موجودی نامحدود غیرمتناهی بود، خصوص وصف ذاتی او نیز همانند اصل وجود ذات او بیکران است گرچه وصف فعل او محدود است، همان گونه که هستی انسان محدود است و اوصاف و کمال او از قبیل حیات، علم، قدرت، اراده و مانند آن متناهی است، آزادی او نیز محدود خواهد بود.
| |
| | |
| تنها مرجع تعیین حدود آزادی نیز خداوند متعال است.<ref>ر. ک. جوادی آملی، عبدالله، فلسفه حقوق بشر، قم، مؤسسه نشر اسراء، ص۴۰–۱۰۰.</ref>
| |
| | |
| بنابراین، از دیدگاه قرآن محدوده آزادی تا جایی است که مخالف اسلام یا عفت عمومی و مصالح حکومت اسلامی نباشد.<ref>امام خمینی (ره)، روح الله، صحیفه نور، تهران، مرکز نشر و تنظیم آثار امام خمینی، ج۲۱، ص۱۹۴.</ref>
| |
| | |
| <span></span>
| |
| {{مطالعه بیشتر}}
| |
| | |
| == مطالعه بیشتر ==
| |
| ۱. مصباح یزدی، محمدتقی، تکثر گرائی دینی یا پلورالیزم دینی، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) قم، در چهار مجلد (بحث آزادی).
| |
| | |
| ۲. حسینزاده، محمد، مبانی معرفت دینی، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، قم، ص۱۲۵–۹۵.
| |
| | |
| ۳. مطهری، مرتضی، انسان و سرنوشت، قم، انتشارات صدرا.
| |
| | |
| ۴. مطهری، مرتضی، گفتارهای معنوی، قم، انتشارات صدرا.
| |
| | |
| ۵. یزدانی، عباس، آزادی، قم، نشر پارسایان وایمانی، ص۷۷–۱۰.
| |
| | |
| ۶. طباطبایی، محمد حسین، مجموعه رسائل، قم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ص۳۴۶–۳۵۰.
| |
| | |
| <span></span>
| |
| | |
| == منابع == | |
| {{پانویس|۲}} | | {{پانویس|۲}} |
| {{شاخه | | {{شاخه |
| | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن | | | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن |
| |شاخه فرعی۱ = انسانشناسی در قرآن | | | شاخه فرعی۱ = انسانشناسی در قرآن |
| |شاخه فرعی۲ = انسانشناسی | | | شاخه فرعی۲ = انسانشناسی |
| |شاخه فرعی۳ = | | | شاخه فرعی۳ = |
| }} | | }} |
| {{تکمیل مقاله | | {{تکمیل مقاله |
| | شناسه = | | | شناسه = شد |
| | تیترها = | | | تیترها = شد |
| | ویرایش = | | | ویرایش = شد |
| | لینکدهی = | | | لینکدهی = شد |
| | ناوبری = | | | ناوبری = |
| | نمایه = | | | نمایه =شد |
| | تغییر مسیر = | | | تغییر مسیر = |
| | ارجاعات = | | | ارجاعات = |
| | | بازبینی نویسنده = |
| | بازبینی = | | | بازبینی = |
| | تکمیل = | | | تکمیل = |
| | اولویت = | | | اولویت = ج |
| | کیفیت = | | | کیفیت = ج |
| }} | | }} |
| {{پایان متن}} | | {{پایان متن}} |
| | |
| | [[رده:آزادی]] |