جمع میان طلب آخرت و تلاش در امور دنیایی: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

جمع میان طلب آخرت و تلاش در امور دنیایی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۸ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۵۳

۱٬۶۳۷ بایت حذف‌شده ، ‏۸ اوت ۲۰۲۳

بدون خلاصۀ ویرایش

Nazarzadeh

دیوان‌سالاران، ناظمان (CommentStreams)، مدیران رابط کاربری، مدیران

۷٬۰۶۳

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{در دست ویرایش|کاربر=Rahmani }}
 {{شروع متن}}
 {{سوال}}
-در نهج‌البلاغه امیرالمؤمنین(ع) گاهی دنیا را فنا می‌نامد و انسان را به زهد و عزلت فرا می‌خواند و گاهی انسان را به دخالت در امور مملکت که هدف باقی ماندن است فرا می‌خواهد، این سخنان چگونه با هم جمع می‌شود؟
+در نهج‌البلاغه، امیرالمؤمنین(ع) گاهی دنیا را فنا می‌نامد و انسان را به زهد و عزلت فرا می‌خواند و گاهی انسان را به دخالت در امور مملکت که هدف باقی ماندن است فرا می‌خواهد، این سخنان و روایات دیگری که اشاره به اهیمت دنیا و نیز توشه برداری برای آخت است، چگونه با هم جمع می‌شود؟
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-هرچند قرآن کریم در آیات بسیاری، از دنیا و امکانات مادی آن مدح و تمجید نموده است و اگر بخواهیم همه آیاتی را که در رابطه با محترم شمردن امکانات مادی این جهان است جمع‌آوری کنیم، مجموعه قابل ملاحظه‌ای خواهد شد؛ مثلاً: در بعضی از آیات، مال به عنوان خیر، معرفی شده است}}،<ref>بقره/۱۸۰.</ref> در بسیاری از آیات، مواهب مادی تحت عنوان فضل خدا آمده است: {{قرآن|وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ<ref>جمعه/۱۰.</ref> در جای دیگر می‌فرماید: {{قرآن|هُوَ الذی خَلَقَ لَکُم ما فِی الأرْضِ جَمیعًا}}<ref>بقره/۲۹.</ref> همه نعمت‌های روی زمین را برای شما آفریده است و در بسیاری از آیات آنها را تحت عنوان سخرلکم؛ آنها را مسخر شما گردانید»، ذکر کرده است. ولی با این همه اهمیتی که به مواهب و نعمت‌های مادی داده شده، تعبیراتی که آنرا مذمت و تحقیر می‌کند در آیات قرآن به چشم می‌خورد. در یک جا آن را عوض و متاع فانی می‌شمرد: {{قرآن|تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَیاه الدُّنْیا}}}}،<ref>نساء/۹۴.</ref> در جای دیگر آن را مایه غرور و غفلت می‌شمرد: {{قرآن|وَ ما الْحَیاه الدُّنْیا إلاّ مَتاعُ الغُرورِ،<ref>حدید/۲۰.</ref> در آیه دیگر آن را وسیله سرگرمی و بازیچه شمرده: {{قرآن|وَ ما هذِهِ الْحَیاه الدُّنْیا إلاّ لَهْوٌ وَ لَعِبٌ}}<ref>عنکبوت/۶۴.</ref> و در آیه‌ای دیگر مایه غفلت از یاد خدا ذکر می‌نماید: {{قرآن|رِجالٌ لاتُلْهیهِمْ تِجارَه وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ}}.<ref>نور/۳۷.</ref>
+'''جمع میان طلب آخرت و تلاش در امور دنیایی''' از مسائلی است که از یک سو در [[قرآن]] و [[روایات]] به کار و تلاش برای رسیدن به دنیا تأکید شده است. در مقابل آیات و روایاتی نرفتن به سوی دنیا و تلاش کردن برای آخرت را سفارش می‌کند. در جمع میان این دو باید گفت که تلاش در دنیا برای کسب آخرت موضوع این آیات و روایات بوده و اموری که انسان را به این مهم نزدیک نماید مانند تلاش برای زندگی و کمک به خانواده مورد نکوهش نبوده است.
-این تعبیرات دوگانه عیناً در روایات اسلامی نیز دیده می‌شود. از یکسو دنیا، مزرعه آخرت، تجارتخانه مردان خدا، مسجد دوستان حق، محل هبوط وحی پروردگار، سرای موعظه و پند، شمرده شده: «مسجدُ اَحبّاءِ اللهِ و مصلّی ملائکه اللهِ و مهبطُ وحیِ اللهِ و متْجَرُ اولیاءِ الله».}}<ref>نهج‌البلاغه، کلمات قصا، جمله ۱۳۱.</ref>
+== اوصاف دنیا و منع دنیا در قرآن ==
+قرآن کریم در آیات بسیاری، از دنیا و امکانات مادی آن مدح و تمجید نموده است. در مجموع آیات مربوط به محترم شمردن امکانات مادی این جهان تعداد قابل ملاحظه‌ای است. در بعضی از آیات، مال به عنوان خیر، معرفی شده است<ref>سوره بقره، آیه۱۸۰.</ref> و در بسیاری از آیات، مواهب مادی تحت عنوان فضل خدا آمده است {{قرآن|وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ|سوره=جمعه|آیه=۱۰}} در جای دیگر همه نعمت‌ها برای انسان‌ها دانسته شده است: {{قرآن|هُوَ الذی خَلَقَ لَکُم ما فِی الأرْضِ جَمیعًا|ترجمه=همه نعمت‌های روی زمین را برای شما آفریده است.|سوره=بقره|آیه=۲۹}} و در بسیاری از آیات آنها را تحت عنوان {{قرآن|سَخَّرَ لَکُم|ترجمه=آنها را مسخر شما گردانید|سوره=|آیه=|}}<ref>سوره ابراهیم، آیه۳۲ و ۳۳. سوره نحل، آیه۱۲ و ۱۴. سوره حج، آیه۶۵. سوره لقمان، آیه۲۰. سوره جاثیه، آیه ۱۲ و ۱۳.</ref> ذکر کرده است.
-و از سوی دیگر مایه غفلت و بی‌خبری از یاد خدا و متاع غرور و مانند آن.
+در مقابل اهمیتی که به مواهب و نعمت‌های مادی داده شده، تعبیراتی نیز که جهان مادی را مذمت و تحقیر می‌کند در آیات قرآن وجود دارد. در آیه‌ای آن را عوض و متاع فانی می‌شمرد: {{قرآن|تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَیاه الدُّنْیا|سوره=نساء|آیه=۹۴}}، در جای دیگر آن را مایه غرور و غفلت بیان می‌کند: {{قرآن|وَ ما الْحَیاه الدُّنْیا إلاّ مَتاعُ الغُرورِ|سوره=حدید|آیه=۲۰}} در آیه دیگر آن را وسیله سرگرمی و بازیچه معرفی می‌نماید: {{قرآن|وَ ما هذِهِ الْحَیاه الدُّنْیا إلاّ لَهْوٌ وَ لَعِبٌ|سوره=عنکبوت|آیه=۶۴}}
-پاسخ این پرسش را در خود قرآن می‌توان یافت؛ چرا که آنجا که از دنیا و مواهبش نکوهش می‌کند، کسانی را مخاطب قرار می‌دهد که این زندگی تنها هدفشان را تشکیل می‌دهد، در سوره نجم آیه ۲۹ می‌خوانیم: {{قرآن|وَ لَمْ یُرِدْ إلاّ الحَیاه الدُنْیا}} کسانی که جز زندگی دنیا را نخواهند. به تعبیر دیگر سخن از کسانی است که آخرت را به دنیا می‌فروشند و برای رسیدن به مادیات از هیچ خلاف کاری و جنایتی ابا ندارند.
+== دوگانه‌های تمجید و مذمت دنیا در روایات اسلامی ==
+تعبیرات دوگانه تمجید و مذمت دنیا به شکلی که در قرآن وجود دارد، در [[روایات اسلامی]] نیز مشاهده می‌شود. از یک سو دنیا مزرعه آخرت، تجارت‌خانه مردان خدا، [[مسجد]] دوستان حق، محل هبوط [[وحی]] پروردگار، سرای [[موعظه و پند]] شمرده شده است: {{متن عربی|مسجدُ اَحبّاءِ اللهِ و مصلّی ملائکه اللهِ و مهبطُ وحیِ اللهِ و متْجَرُ اولیاءِ الله».}}<ref>شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة (للصبحی صالح)، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۴۱۴ ق، کلمات قصار، ص۴۹۳، حکمت۱۳۱.</ref> و از سوی دیگر مایه غفلت و بی‌خبری از یاد خدا و متاع غرور نامیده می‌شود.<ref>نهج البلاغه(للصبحی صالح، ص۱۶۷، خطبه۱۱۳. ص۱۷۰، خطبه۱۱۴.</ref>
-در سوره توبه، آیه ۳۸ می‌خوانیم: {{قرآن|أرَضیتُمْ بِالْحَیاه الدُّنْیا مِنَ الآخِرَه}} آیا راضی شدید که زندگی دنیا را به جای آخرت بپذیرید؟! از آیه فوق به خوبی استفاده می‌شود که دلبستگی مجاهدان به زندگی دنیا، آن‌ها را در امر جهاد سست می‌کند. مجاهدان راستین باید مردمی پارسا و زاهدپیشه و بی‌اعتنا به زرق و برق دنیا باشند. امام علی بن الحسین(ع) در ضمن دعایی که برای مرزبانان کشورهای اسلامی می‌کند. چنین می‌فرماید: «بار الها! فکر این دنیای فریبنده را به هنگامی که آن‌ها در برابر دشمنان قرار می‌گیرند از نظرشان دور فرما، و اهمیت اموال فتنه‌انگیز و دلربا را از صفحه قلوبشان محو نما» و به راستی اگر شناخت درستی از وضع دنیا و آخرت و چگونگی این دو زندگی داشته باشیم، خواهیم دید که این یکی در مقابل آن به قدری محدود و ناچیز است که به حساب نمی‌آید. در حدیثی که از پیامبر اکرم(ص) در این زمینه نقل شده می‌خوانیم که فرمود: «و اللهِ ما الدنیا فی الآخره الاّ لما یجعلُ احدُکم اصبعَه فی الیمّ ثم یرفعُها فلینظرْ بمَ تَرْجِع؛ به خدا سوگند دنیا در برابر آخرت مثل این است که یکی از شما انگشت خود را در دریا بزند و سپس بردارد و بنگرد چه مقدار از آب دریا را با آن برداشته است؟!
+باید توجه شود، در جایی که از دنیا و مواهبش نکوهش می‌شود، کسانی را مخاطب قرار داده که این زندگی تنها هدفشان را تشکیل می‌دهد، در [[سوره نجم]] آیه ۲۹ بیان می‌کند {{قرآن|وَ لَمْ یُرِدْ إلاّ الحَیاه الدُنْیا|ترجمه=کسانی که جز زندگی دنیا را نخواهند.}} یعنی سخن از کسانی است که آخرت را به دنیا می‌فروشند و برای رسیدن به مادیات از هیچ عمل خلافی ترس ندارند.
-آیات مورد بحث، خود شاهد این مدعاست، آنجا که می‌فرماید: {{قرآن|مَنْ کانَ یُریدُ الْعاجِلَه}} تنها هدفشان همین زندگی زودگذر مادی است.
+راضی شدن به زندگی گذرای دنیا و بی‌توجهی به [[آخرت]] نیز از دلایل دیگر [[مذمت دنیا]] بیان شده است. در [[سوره توبه]] آیه ۳۸ بیان می‌کند {{قرآن|أرَضیتُمْ بِالْحَیاه الدُّنْیا مِنَ الآخِرَه|ترجمه= آیا راضی شدید که زندگی دنیا را به جای آخرت بپذیرید؟!}} دلبستگی [[مجاهدان]] به زندگی دنیا، آن‌ها را در امر [[جهاد]] سست می‌کند. در حدیثی از [[پیامبر(ص)]] در زمینه ارزش دنیا در مقابل آخرت نقل شده که فرمود: {{متن عربی|مَا الدُّنْيَا فِي الْآخِرَةِ مَا يَجْعَلُ أَحَدُكُمْ إِصْبَعَهُ فِي الْيَمِّ فَلْيَنْظُرْ بِمَ تَرْجِع|ترجمه=دنیا در برابر آخرت مثل این است که یکی از شما انگشت خود را در دریا بزند و بنگرد چه مقدار از آب دریا را با آن برداشته است؟!}}<ref>فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم، انتشارات رضی، چاپ اول، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۴۴۰.</ref> [[امام علی بن الحسین(ع)]] در ضمن دعایی که برای مرزبانان کشورهای اسلامی می‌کند چنین می‌فرماید: «بار الها! فکر این دنیای فریبنده را به هنگامی که آن‌ها در برابر دشمنان قرار می‌گیرند از نظرشان دور فرما، و اهمیت اموال فتنه‌انگیز و دلربا را از صفحه قلوب‌شان محو نما»<ref>علی بن الحسین، امام چهارم علیه السلام، الصحیفة السجادیة، قم، دفتر نشر الهادی، چاپ اول، ۱۳۷۶ش، دعای ۲۷، ص۱۲۶.</ref>
-کوتاه سخن این‌که، مواهب جهان مادی که همه از نعمت‌های خدا است و حتماً وجودش در نظام خلقت لازم بوده و هست، اگر به عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به سعادت و تکامل معنوی انسان مورد بهره‌برداری قرار گیرد از هر نظر قابل تحسین است. و امّا اگر به عنوان یک هدف و نه وسیله مورد توجّه قرار گیرد و از ارزش‌های معنوی و انسانی بریده شود که در این هنگام طبعاً مایه غرور و غفلت و طغیان و سرکشی و ظلم و بیدادگری خواهد بود، در خور هرگونه نکوهش و مذمت است. و چه زیبا فرموده است علی(ع) در آن گفتار کوتاه و پرمغزش: «من اَبْصرَ بها بصرتْه و من اَبصر الیها اعمتْه؛ آنکس که با چشم بصرت به آن بنگرد (و آن را وسیله بینایی قرار دهد) دنیا به او آگاهی می‌بخشد و آنکس که به خود آن نگاه کند دنیا او را نابینا خواهد کرد.»<ref>نهج‌البلاغه، خ۸۲.</ref> در حقیقت تفاوت میان دنیای مذموم و ممدوح، همان چیزی است که از «الیها» و «بها» استفاده می‌شود که اولی هدف را می‌رساند و دومی وسیله را.
+باید توجه داشت که خوبی‌ها و داشته‌های جهان مادی، همه از نعمت‌های خدا است وجودشان در [[نظام خلقت]] لازم و ضروری است، اگر به عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به سعادت و تکامل معنوی انسان مورد بهره‌برداری قرار گیرد از هر نظر قابل تحسین است. اما اگر به عنوان یک هدف و نه وسیله مورد توجه قرار گیرد و از ارزش‌های معنوی و انسانی بریده شود، مایه غرور و غفلت و طغیان و سرکشی و ظلم و بیدادگری خواهد بود و در خور هرگونه نکوهش و مذمت است.
-اسلام به عنوان یک وسیله مؤثر و کارساز روی ثروت تکیه می‌کند و در آیه ۱۸۰ سوره بقره، از «مال» تعبیر به «خیر» کرده است.
+== جایگاه دنیا در روایات ==
+[[امام علی(ع)]] می‌فرماید: {{متن عربی|من اَبْصرَ بها بصرتْه و من اَبصر الیها اعمتْه|ترجمه=آن کس که با چشم بصیرت به آن بنگرد دنیا به او آگاهی می‌بخشد و آن کس که به خود آن نگاه کند دنیا او را نابینا خواهد کرد.}}<ref>نهج‌البلاغه، خطبه ۸۲.</ref> در حقیقت تفاوت میان دنیای مذموم و ممدوح، همان چیزی است که از «الیها» و «بها» استفاده می‌شود که اولی هدف را می‌رساند و دومی وسیله را. اسلام به عنوان یک وسیله مؤثر و کارساز بر روی ثروت تکیه می‌کند و در آیه ۱۸۰ سوره بقره، از «مال» تعبیر به «خیر» کرده است.
-در حدیثی از امام باقر(ع) می‌خوانیم: «نعم العون الدنیا علی طلب الاخره؛ دنیا کمک خوبی است برای رسیدن به آخرت»<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ج۱۲، ص۱۷، ح۵ از باب ۱۶ ابواب مقدمات تجارت.</ref> آیات سوره قصص که شدیدترین مذمت را از قارون ثروتمند مغرور می‌کند، شاهد گویایی بر این موضوع است، منتهی اسلام ثروتی را می‌پسندد که به وسیله آن «ابتغاء و از آخرت» و طلب سرای دیگر شود، چنان‌که دانشمندان بنی‌اسرائیل به قارون گفتند: {{قرآن|وَ ابْتَغِ فیما آتاکَ اللهُ الدّارَ الآخِره<ref>قصص/۷۷.</ref> و در آنچه خدا به تو داده سرای آخرت را جستجو کن». اسلام ثروتی را می‌پسندد که در آن: {{قرآن|وَ أحْسِنْ کَما أحْسَنَ اللهُ إلَیْکَ}}<ref>قصص/۷۷.</ref> همان گونه که خدا به تو نیکی کرده است، نیکی کن» و نیکی به همگان باشد. اسلام ثروتی را مدح می‌کند در آن: {{قرآن|وَ لاتَنْسَ نَصیبَکَ مِنَ الدُّنْیا}}<ref>قصص/۷۷.</ref> بهره‌ات را از دنیا فراموش منما»، تحقق یابد.
+[[امام باقر(ع)]] نیز در این باره می‌فرماید: {{متن عربی|نِعمَ العَونُ الدُّنيا عَلى طَلَبِ الآخِرَةِ|ترجمه=دنیا کمک خوبی است برای رسیدن به آخرت.}}<ref>حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ج۱۲، ص۱۷، ح۵ از باب ۱۶ ابواب مقدمات تجارت.</ref> بهره‌گیری از دنیا برای اهداف متعالی مورد توجه اسلام و ممدوح است، در حدیثی یکی از یاران [[امام صادق(ع)]] شکایت کرد که ما دنبال دنیا هستیم و از این می‌ترسیم که دنیاپرست باشیم. امام فرمود: با این ثروت دنیا چه می‌خواهی انجام دهی؟ پاسخ داد: هزینه خود و خانواده‌ام را تهیه کنم و به خویشاوندانم کمک نمایم، در راه خدا انفاق کنم و حج و عمره به جا آورم، امام فرمود: {{متن عربی|لَيسَ هذا طَلَبَ الدُّنيا، هذا طَلَبُ الآخِرَةِ|ترجمه=این، دنیاطلبی نیست این طلب آخرت است.}}<ref>وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۱۹، ح۳، باب ۷ از ابواب مقدمات تجارت.</ref>
-بالاخره اسلام ثروتی را خواهان است که مایه فساد در زمین و فراموش کردن ارزش‌های انسانی و گرفتار شدن در مسابقه جنون‌آمیز، «تکاثر» نگردد و انسان را به «خودبرتربینی» و «تحقیر دیگران» و حتی رویارویی با پیامبر خدا نکشاند. وسیله‌ای باشد برای استفاده همگان، برای پر کردن خلأهای موجود اقتصادی، برای مرهم نهادن بر زخم‌های جانکاه محرومان و برای رسیدن به نیازها و مشکلات مستضعفان.
-به هر صورت، علاقه به دنیا مورد نکوهش اسلام است. بله بهره‌گیری از دنیا برای اهداف متعالی مورد توجه اسلام و ممدوح است، چنان‌که در حدیثی می‌خوانیم یکی از یاران امام صادق(ع) خدمتش آمد و شکایت کرد که ما دنبال دنیا هستیم و از این می‌ترسیم که دنیاپرست باشیم. امام (که پاکی و تقوای آن مرد را می‌دانست) فرمود: با این ثروت دنیا چه می‌خواهی انجام دهی؟ در پاسخ عرض کرد: هزینه خود و خانواده‌ام را تهیه کنم و به خویشاوندانم کمک نمایم، در راه خدا انفاق کنم و حج و عمره به جا آورم، امام فرمود: «لیس هذا طلب الدنیا هذا طلب الآخره؛ این، دنیاطلبی نیست این طلب آخرت است.»<ref>حر عاملی، همان، ج۱۲، ص۱۹، ح۳، باب ۷ از ابواب مقدمات تجارت.</ref>
-و از اینجا فاسد بودن عقیده دو گروه: گروهی از مسلمان‌های بی‌خبر از تعلیمات اسلام که اسلام را حامی مستکبران معرفی می‌کنند و گروهی از دشمنان معرض که می‌خواهند چهره اسلام را دگرگون نشان داده و آن را ضد ثروت و طرفدار فقر نشان دهند، روشن می‌شود.
 {{پایان پاسخ}}
-{{مطالعه بیشتر}}
-== مطالعه بیشتر ==
-۱ـ تفسیر نمونه، آیت‌الله مکارم شیرازی و دیگران، ج۱۲، ص۶۷، دارالکتب الاسلامیه.
-۲ـ یکصد و هشتاد پرسش و پاسخ، همان، ص۳۶۴–۳۶۸، دفتر نشر برگزیده.
-۳ـ سیری در نهج البلاغه، مرتضی مطهری (بحث دنیا).
-{{پایان مطالعه بیشتر}}
 == منابع ==
@@ خط ۴۷: / خط ۳۵: @@
 |شاخه فرعی۳ =
 }}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه = شد
-  | تیترها =
+  | تیترها = شد
-  | ویرایش =
+  | ویرایش = شد
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی = شد
   | ناوبری =
   | نمایه =
@@ خط ۵۸: / خط ۴۷: @@
   | بازبینی =
   | تکمیل =
-  | اولویت =
+  | اولویت = ج
-  | کیفیت =
+  | کیفیت = ج
 }}
 {{پایان متن}}