جایگاه حقوق بشر در قانون اساسی: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۷: خط ۷:
[[حقوق بشر]] در قانون اساسی از جایگاه بسیار والایی برخوردار است و دیدگاه [[قانون اساسی]] جمهوری اسلامی ایران نسبت به حقوق بشر تجلّی عینی نظر اسلام درباره حقوق بشر است. دینی که با ظهور آن حقوق بشر در قالب نصوص شرعی تبلور پیدا کرد و پس از گذشت قرنها، اینک در قانون اساسی جمهوری اسلامی تولد دوباره یافته است. ملاحظه این ترسیم و نمایی که در قانون مزبور از حقوق و آزادی‌های اساسی ملت و وظایف حکومت در راستای تحقق و اجرای آنها آمده است، این احساس مثبت را به وجود می‌آورد که اگر دولت و دستگاه حاکمه آنها را به منصه ظهور برساند، مطمئناً جامعه اسلامی را به عنوان الگوی جامعه برتر به جهانیان معرفی خواهد کرد. جامعه‌ای که توفیق بودن و زندگی کردن در آن مایه آرامش، امنیت و افتخار مضاعف خواهد بود.
[[حقوق بشر]] در قانون اساسی از جایگاه بسیار والایی برخوردار است و دیدگاه [[قانون اساسی]] جمهوری اسلامی ایران نسبت به حقوق بشر تجلّی عینی نظر اسلام درباره حقوق بشر است. دینی که با ظهور آن حقوق بشر در قالب نصوص شرعی تبلور پیدا کرد و پس از گذشت قرنها، اینک در قانون اساسی جمهوری اسلامی تولد دوباره یافته است. ملاحظه این ترسیم و نمایی که در قانون مزبور از حقوق و آزادی‌های اساسی ملت و وظایف حکومت در راستای تحقق و اجرای آنها آمده است، این احساس مثبت را به وجود می‌آورد که اگر دولت و دستگاه حاکمه آنها را به منصه ظهور برساند، مطمئناً جامعه اسلامی را به عنوان الگوی جامعه برتر به جهانیان معرفی خواهد کرد. جامعه‌ای که توفیق بودن و زندگی کردن در آن مایه آرامش، امنیت و افتخار مضاعف خواهد بود.


از اصول بنیادی حقوق بشر، کرامت انسان است که در قانون اساسی جایگاه ویژه‌ای دارد و خاستگاه حقوق شروندان جامعه است. حقوقی همچون آزادی، تساوی، اصل برائت، حق محاکمه عادلانه، حق مشارکت در اداره کشور، حق برخورداری از تعلیم و تربیت، رفاه، خانواده ، شغل و... در قانون اساسی جمهوری اسلامی به صراحت بیان شده است.
قانون اساسی توجه شایانی به حقوق حقه انسان‌ها و [[آزادی]] آنها کرده است. از اصول بنیادی حقوق بشر، کرامت انسان است که در قانون اساسی جایگاه ویژه‌ای دارد و خاستگاه حقوق شروندان جامعه است. حقوقی همچون آزادی، تساوی، اصل برائت، حق محاکمه عادلانه، حق مشارکت در اداره کشور، حق برخورداری از تعلیم و تربیت، رفاه، خانواده ، شغل و... در قانون اساسی جمهوری اسلامی به صراحت بیان شده است.


== نگاه قانون اساسی به حقوق بشر ==
== نگاه قانون اساسی به حقوق بشر ==
بحث حقوق بشر که حقوق طبیعی و بنیادین هر انسان تلقی می‌شود، سابقه‌ای طولانی دارد. از لحاظ تاریخی بیشتر مربوط به حقوق مدنی ـ سیاسی بوده است، اما در دوران معاصر دامنه آن گسترش یافته و حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را نیز در بر می‌گیرد. این حقوق که به‌طور سنتی از طریق قوانین اساسی کشورها برای شهروندان تضمین می‌شد، در عصر جدید حتی از طریق اقدامات بین‌المللی توسط سازمان ملل و سازمان‌های منطقه‌ای تکمیل و بعضاً مورد حمایت قرار می‌گیرد.
درک دیدگاه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران درباره حقوق بشر و تبیین جایگاه آن حائز اهمیت است؛ زیرا نظام جمهوری اسلامی ایران چه از نظر مبنای ایدئولوژی و چه از حیث سابقه تاریخی ملی و تمدن باستانی نمی‌تواند نسبت به موازین حقوق بشر بی‌تفاوت بماند.
 
درک دیدگاه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در باره حقوق بشر و تبیین جایگاه آن حائز اهمیت است؛ زیرا نظام جمهوری اسلامی ایران چه از نظر مبنای ایدئولوژی و چه از حیث سابقه تاریخی ملی و تمدن باستانی نمی‌تواند نسبت به موازین حقوق بشر بی‌تفاوت بماند.


به همین دلیل در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به مفاهیم و موازین حقوق بشر و آزادی‌های اساسی با حفظ معیارهای دینی توجه مناسبی شده است. به نظر می‌رسد برای دستیابی به پاسخ مناسب بهترین و کوتاه‌ترین راه این است که به روال اعلامیه جهانی حقوق بشر به قانون اساسی نگاه کنیم. در این صورت می‌بینیم، قانون اساسی از یک سو به کرامت و ارزش ذاتی انسان پرداخته و از سوی دیگر، حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مهم را به‌طور خاص مورد تأکید قرار داده و رعایت آنها را لازم دانسته است؛ در عین حال از ذکر عوامل محدودکننده اجرای حقوق و آزادی‌ها نیز غافل نمانده است. چون حقوق بشر اسلامی منشأ الهی دارد، یعنی حقوقی است که خداوند به انسان عطا کرده است، طبعاً دارای محدودیت‌های خاص خود است، و نه حقوق ذاتی که در هیچ شرایطی محدود یا سلب نشود. نیز باید خاطر نشان کرد که میان حقوق و تکالیف رابطه ملازمی وجود دارد که در کنار هر حقی تکلیفی هم بالتبع وجود دارد که نمی‌توان از کار آن بی‌تفاوت گذشت لذا دیدگاه فقط حق خود را طلبیدن بدون اینکه مسئولیتی در قبال تکلیف متقابل داشته باشد در مکتب اسلام و قانون اساسی پذیرفته نیست.
به همین دلیل در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به مفاهیم و موازین حقوق بشر و آزادی‌های اساسی با حفظ معیارهای دینی توجه مناسبی شده است. به نظر می‌رسد برای دستیابی به پاسخ مناسب بهترین و کوتاه‌ترین راه این است که به روال اعلامیه جهانی حقوق بشر به قانون اساسی نگاه کنیم. در این صورت می‌بینیم، قانون اساسی از یک سو به کرامت و ارزش ذاتی انسان پرداخته و از سوی دیگر، حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مهم را به‌طور خاص مورد تأکید قرار داده و رعایت آنها را لازم دانسته است؛ در عین حال از ذکر عوامل محدودکننده اجرای حقوق و آزادی‌ها نیز غافل نمانده است. چون حقوق بشر اسلامی منشأ الهی دارد، یعنی حقوقی است که خداوند به انسان عطا کرده است، طبعاً دارای محدودیت‌های خاص خود است، و نه حقوق ذاتی که در هیچ شرایطی محدود یا سلب نشود. نیز باید خاطر نشان کرد که میان حقوق و تکالیف رابطه ملازمی وجود دارد که در کنار هر حقی تکلیفی هم بالتبع وجود دارد که نمی‌توان از کار آن بی‌تفاوت گذشت لذا دیدگاه فقط حق خود را طلبیدن بدون اینکه مسئولیتی در قبال تکلیف متقابل داشته باشد در مکتب اسلام و قانون اساسی پذیرفته نیست.
۱۵٬۱۶۱

ویرایش