تشبیه مرگ به سفر در کلام امام علی(ع)

سؤال

روایتی از امام علی(ع) در مورد مرگ به این مضمون بیان شده است: «عزیز شما به سفری رفته است و فرق آن با دیگر سفرها این است که او دیگر بر نمی‌گردد و شما باید به سوی او بروید.» درباره این روایت توضیح دهید.

امام علی(ع) در احادیث متعددی مرگ را به سفر تشبیه کرده است. در روایات سایر امامان نیز تعابیری درباره مرگ وجود دارد مانند انتقال از مکانی به مکان دیگر و یا تشبیه نمودن مرگ به تعویض لباس.

مرگ و عمومیت آن

مقالهٔ اصلی: حقیقت مرگ

مرگ به جدا شدن روح از بدن انسان اشاره دارد و انتقال او از عالم دنیا به آخرت اشاره دارد بدون اینکه انسان از بین برود. خداوند در آیات متعددی از جمله در آیه ﴿كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ؛ هر نفسی طعم مرگ را خواهد چشید.﴾(آل عمران:۱۸۵) به عمومیت مرگ تصریح کرده است. آیه دیگری از قرآن، مرگ را به عنوان قانون الهی فراگیر معرفی می‌نماید. ﴿أَيْنَمَا تَكُونُوا يُدْرِكْكُمُ الْمَوْتُ وَلَوْ كُنْتُمْ فِي بُرُوجٍ مُشَيَّدَةٍ؛ هر کجا باشید اگر چه در کاخ‌های بسیار محکم، شما را مرگ فرا رسد.﴾(نساء:۷۸) زندگی جاوید و حیات بدون مرگ در دنیا ممکن نیست و هیچ فردی در این جهان برای همیشه نمی‌ماند و مرگ سرنوشت حتمی همه انسان‌ها است، چه فقیر و چه غنی، چه مرد و چه زن، چه پیر و چه جوان، چه سالم و چه مریض، همه خواهند مرد. امام علی(ع) در این باره می‌فرمایند: «نَفَسُ الْمَرْءِ خُطَاهُ إِلَى أَجَلِهِ؛ نفس‌های انسان گام‌های او به سوی مرگ است.»

متن حدیث

حدیثی از حضرت علی(ع) نقل شده است که امام فرمود:

« إِنَّ هَذَا الْاَمْرَ لَیسَ لَکُمْ بَدَاَ وَ لَا إِلَیکُمُ انْتَهَی وَ قَدْ کَانَ صَاحِبُکُمْ هَذَا یسَافِرُ فَعُدُّوهُ فِی بَعْضِ اَسْفَارِهِ فَإِنْ قَدِمَ عَلَیکُمْ وَ إِلَّا قَدِمْتُمْ عَلَیهِ

مردن از خاندان شما آغاز نشده و به شما نیز پایان نخواهد یافت. این دوست شما زمانی که زنده بود به سفر می‌رفت اکنون گمان کنید که به یکی از سفرها رفته اگر او بازنگردد شما به سوی او خواهید رفت.

»

آن حضرت در حدیث دیگری نیز می‌فرماید: «ای مردم! ما و شما برای ماندن آفریده شده‌ایم نه برای از بین رفتن، شما با مرگ از دنیا نمی‌روید، بلکه از خانه‌ای به خانه دیگر منتقل می‌شوید؛ بنابراین زاد و توشه خانه‌ای را که باید به جانب آن حرکت کنید و جاوید باشید، فراهم سازید».

احادیث مشابه

در روایت دیگری نیز به مضمون سفر رفتن و مهیا بودن برای این سفر اشاره می‌نماید: «حق این است که ما وارث پیش از خودیم و وارثانی پس از خود داریم همانا ما شاخه‌های درختانی هستیم که درگذشتند. اصل که رفت فرع هم می‌رود. ای مردم شما منزل آخرت خود را با بهره گرفتن از منزلی که از آن می‌کوچید یعنی دنیا اصلاح نمائید.» روایتی از امام سجاد(ع) در پاسخ به پرسش «مرگ چیست؟» بیان شده که چنین پاسخ می‌دهد: «مرگ برای مؤمن چون بیرون آوردن لباس‌های چرکین از تن است و از هم گسستن زنجیرها و کنده‌های سنگین و جایگزین کردن فاخرترین و خوشبوترین جامه‌ها و راهوارترین مرکب‌ها و امن‌ترین منزل‌ها است و برای کافر به منزله برکندن جامه‌هایی فاخر از تن و منتقل شدن از منزل‌هایی امن و جایگزین کردن آنها به کثیف‌ترین و خشن‌ترین جامه‌ها و وحشتناک‌ترین منزل‌ها و بزرگترین عذاب است.»