تسبیح: تفاوت میان نسخه‌ها

تسبیح خداوند و حقیقت آن چیست؟

{{پایان سوال}}

'''تسبیح خداوند''' به معنای دور بودن او از هرگونه عیب و نقص است. [[خداوند]] در آیات متعددی، بندگانش را به تسبیح خود فرا می‌خواند. مفسران، مصادیق مختلفی برای تسبیح خداوند، ذکر کرده‌اند: ذکرهای خاص و نام‌های خداوند، نماز، حمد و ستایش خداوند به صورت زبانی و قلبی و همچنین باور و ایمان قلبی به تنزیه خداوند.

براساس آیات قرآن، همه موجودات عالم مشغول تسبیح خداوند هستند. مفسران در معنای تسبیح همه موجودات عالم، اختلاف دارند؛ برخی عالمان مسلمان، از جمله [[ملاصدرا]] فیلسوف بزرگ اسلامی، معتقدند همه اشیاء و موجودات عالم، به اندازه رتبه خودشان، سهمی از شعور و علم داشته و به ذکر و تسبیح مشغول هستند. در مقابل عده‌ای این تسبیح را تکوینی دانسته و برای همه موجودات، شعور قائل نیستند.

تسبيح، پاک دانستن خداوند، از همه كاستى‌ها و ناشايستگى‌ها است.<ref>حسيني زبيدي، محمد مرتضى، تاج العروس من جواهر القاموس، بيروت، دار الفکر، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۷۵. قرشى بنايى، على اكبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ ششم، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۲۱۲.</ref> برخی استفاده‌های قرآنی، نشان از معنای [[صفات ثبوتی و سلبی|سلبی]] تسبیح دارد؛ تسبیح از شرک،<ref>سوره یونس، آیه۱۸. سوره نحل، آیه۱. سوره قصص، آیه۶۸.</ref> تسبیح از اینکه فرزندی بگیرد<ref>سوره بقره، آیه۱۱۶. سوره انعام، آیه۱۰۰. سوره نساء، آیه۱۷۱. سوره یونس، آیه۶۸.</ref> و تسبیح از اینکه به وعده‌اش عمل نکند.<ref>سوره اسراء، آیه۱۰۸.</ref> در قرآن، تسبیح خداوند، عبادت شمرده شده<ref>سوره اعراف، آیه۲۰۶.</ref> و همراه با ذکر<ref>سوره احزاب، آیه۴۲.</ref> و حمد<ref>سوره طه، آیه۱۳۰. سوره ق، آیه۳۹. سوره طور، آیه ۴۸.</ref> آمده است.

در تفاوت [[حمد]] و ستایش با تسبیح گفته‌اند که حمد و ثنا، ستايش خدا در برابر صفات كمالى و ثبوتى او است، اما تسبيح، پيراسته ساختن او از معايب بوده و توصيف خدا با هر صفات سلبى، تسبيح و تنزيه وى است.<ref>سبحانی، جعفر، منشور جاويد، ج۱، ص۹۷.</ref>مفسران، مصادیق و معانی زیادی برای تسبیح ذکر کرده‌اند: نمازهای پنچ‌گانه، مطلق [[نماز در ادیان الهی|نماز]]، و مطلق حمد كه با يادآورى و حمد قلبى باشد و يا گفتن ذکر [[سبحان الله]] و [[الحمدللَّه]] و ... . برخی نیز تسبیح را تنها در اذکار خاص معنا کرده‌اند.<ref> مکارم شیرازی، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۱۳، ص ۳۳۸.</ref>

مفسران تسبيح‌گوى حقيقى را كسى می‌دانند كه باور كرده خداوند در ذات، صفات و افعال، هيچ گونه كاستى ندارد و عظمت اين معنا را درک نموده است. بنابر اين، كسى كه حتى در دل، بر مقدّرات الهى، اعتراض دارد، نمى‌تواند در گفتن ذكر تسبيح، صادق باشد.<ref> محمدی ری‌شهری، محمد، نهج الذكر، ج۱، ص۴۳۷.</ref>

تسبیح خداوند به معنای تنزیه اوست. تنزیه خداوند در قرآن به معانی مختلف آمده است: <ref>آرام محمدرضا، شعور و تسبيح کيهاني در نگاه قرآني و ادبی، بهارستان سخن (ادبيات فارسي)، بهار و تابستان ۱۳۹۰، دوره ۷، شماره ۱۷، از صفحه  ۱۹۷ تا صفحه ۲۱۸.</ref> خداوند منزه است از آنچه وصف کنند.<ref>سوره مؤمنون، آیه ۹۱. سوره انبیاء. آیه ۱۲، سوره صافات. آیه ۱۵۹ و ۱۸۰. سوره زخرف، آیه ۸۲. سوره انعام، آیه ۱۰۰.</ref> منزه است از آنچه شریکش قرار دهند.<ref>سوره طور، آیه ۴۳. سوره قصص، آیه ۶۸. سوره توبه، آیه ۳۱. سوره یونس، آیه ۱۸. سوره نحل، آیه ۱. سوره روم، آیه ۴۰. سوره زمر، آیه ۶۷. سوره حشر، آیه ۲۳.</ref>منزه است از آنچه غیرموحدان می‌گویند.<ref>سوره اسراء، آیه ۴۳. سوره مائده، آیه ۱۱۶.</ref> منزه از هر ولی و سرپرست.<ref>سوره فرقان آیه۱۸. سوره سبأ آیه ۴۱، </ref> و منزه از داشتن فرزند و هر عیب و نقصی.<ref>سوره بقره آیه ۱۱۶. سوره یونس، آیه ۶۸. سوره انبیاء، آیه ۲۶. سوره نساء، آیه ۱۷۱. سوره مریم، آیه۳۵. سوره زمر، آیه ۴. سوره نحل، آیه ۵۷.</ref>

هفت سوره از قرآن، با تسبیح خداوند شروع شده و به [[مسبحات]] مشهور هستند. در قرآن به مومنان<ref>سوره احزاب، آیه۴۲.</ref> و در موارد متعددی به [[پیامبر(ص)]]<ref>سوره طه، آیه ۱۳۰. سوره ق، آیه ۳۹ و ۴۰؛ سوره طور، آیه ۴۸ و ۴۹؛ سوره انسان، آیه ۲۶؛ سوره واقعه، آیه ۹۶؛ سوره اعلی، آیه ۱؛ سوره حجر، آیه ۹۸.</ref> سفارش به تسبیح خداوند شده است.

قرآن، زمان‌های مختلفی برای انجام تسبیح توصیه کرده است:

 

قرآن نتیجه تسبیح به خدا اینگونه ترسیم می‌کند: {{قرآن|لَعَلَّكَ تَرْضَىٰ|ترجمه=باشد كه خشنود گردى.|سوره=طه|آیه=۱۳۰}}  مفسران بر این باورند که هركس خدا را در دنيا خشنود كند، خدا او را در آخرت خشنود می‌كند.<ref>مغنيه، محمدجواد، ترجمه تفسير كاشف، مترجم: موسی دانش، قم، بوستان كتاب، چاپ اول، ۱۳۷۸ش، ج۵، ص۴۱۵.</ref>  و فضیلت این تسبیح را خشنودی از سوی خداوند به بنده می‌دانند.<ref>ابوالفتوح رازى، حسين بن على، روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن، مشهد، آستان قدس رضوى، بنياد پژوهشهاى اسلامى، چاپ اول، ۱۴۰۸ق، ج۱۳، ص۱۹۸.</ref>

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

برخی عرفا از جمله روزبهان بقلی اعتقاد دارند همه موجودات واقعا و به زبان قال تسبیح خداوند می‌گویند اما همه کس نمی‌تواند آن را بشنود. و دیگرانی مانند ابوالقاسم قشیری و غزالی و شیخ محمود شبستری اذعان دارند موجودات غیر زنده از حیث دلالت خداوند را تسبیح می‌گویند.<ref>مجتبی صفرعلیزاده، ذکر خاموشان، ادیان و عرفان سال ششم بهار ۱۳۸۹، شماره ۲۳.</ref>

| شاخه فرعی۱ = عبادت در قرآن

| شاخه فرعی۲ = جایگاه و اهمیت عبادت

| شاخه فرعی۳ =

  | شناسه =شد

  | تیترها =شد

  | ویرایش =شد

  | لینک‌دهی =شد

  | نمایه = شد

  | تغییر مسیر =شد

  | بازبینی نویسنده =  

  | اولویت =ب

  | کیفیت =ب