automoderated، ناظمان (CommentStreams)
۱۵٬۱۶۱
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۷۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
تسبیح خداوند و حقیقت آن چیست؟{{پایان سوال}} | تسبیح خداوند و حقیقت آن چیست؟ | ||
{{پاسخ}}تسبیح خداوند از | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | |||
{{درگاه|واژه‌ها}} | |||
'''تسبیح خداوند''' به معنای دور بودن او از هرگونه عیب و نقص است. [[خداوند]] در آیات متعددی، بندگانش را به تسبیح خود فرا می‌خواند. مفسران، مصادیق مختلفی برای تسبیح خداوند، ذکر کرده‌اند: ذکرهای خاص و نام‌های خداوند، نماز، حمد و ستایش خداوند به صورت زبانی و قلبی و همچنین باور و ایمان قلبی به تنزیه خداوند. | |||
== معنای تسبیح == | براساس آیات قرآن، همه موجودات عالم مشغول تسبیح خداوند هستند. مفسران در معنای تسبیح همه موجودات عالم، اختلاف دارند؛ برخی عالمان مسلمان، از جمله [[ملاصدرا]] فیلسوف بزرگ اسلامی، معتقدند همه اشیاء و موجودات عالم، به اندازه رتبه خودشان، سهمی از شعور و علم داشته و به ذکر و تسبیح مشغول هستند. در مقابل عده‌ای این تسبیح را تکوینی دانسته و برای همه موجودات، شعور قائل نیستند. | ||
تسبیح در | |||
== معنا و مفهوم تسبیح == | |||
تسبيح، پاک دانستن خداوند، از همه كاستى‌ها و ناشايستگى‌ها است.<ref>حسيني زبيدي، محمد مرتضى، تاج العروس من جواهر القاموس، بيروت، دار الفکر، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۷۵. قرشى بنايى، على اكبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ ششم، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۲۱۲.</ref> برخی استفاده‌های قرآنی، نشان از معنای [[صفات ثبوتی و سلبی|سلبی]] تسبیح دارد؛ تسبیح از شرک،<ref>سوره یونس، آیه۱۸. سوره نحل، آیه۱. سوره قصص، آیه۶۸.</ref> تسبیح از اینکه فرزندی بگیرد<ref>سوره بقره، آیه۱۱۶. سوره انعام، آیه۱۰۰. سوره نساء، آیه۱۷۱. سوره یونس، آیه۶۸.</ref> و تسبیح از اینکه به وعده‌اش عمل نکند.<ref>سوره اسراء، آیه۱۰۸.</ref> در قرآن، تسبیح خداوند، عبادت شمرده شده<ref>سوره اعراف، آیه۲۰۶.</ref> و همراه با ذکر<ref>سوره احزاب، آیه۴۲.</ref> و حمد<ref>سوره طه، آیه۱۳۰. سوره ق، آیه۳۹. سوره طور، آیه ۴۸.</ref> آمده است. | |||
در تفاوت [[حمد]] و ستایش با تسبیح گفته‌اند که حمد و ثنا، ستايش خدا در برابر صفات كمالى و ثبوتى او است، اما تسبيح، پيراسته ساختن او از معايب بوده و توصيف خدا با هر صفات سلبى، تسبيح و تنزيه وى است.<ref>سبحانی، جعفر، منشور جاويد، ج۱، ص۹۷.</ref>مفسران، مصادیق و معانی زیادی برای تسبیح ذکر کرده‌اند: نمازهای پنچ‌گانه، مطلق [[نماز در ادیان الهی|نماز]]، و مطلق حمد كه با يادآورى و حمد قلبى باشد و يا گفتن ذکر [[سبحان الله]] و [[الحمدللَّه]] و ... . برخی نیز تسبیح را تنها در اذکار خاص معنا کرده‌اند.<ref> مکارم شیرازی، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۱۳، ص ۳۳۸.</ref> | |||
مفسران تسبيح‌گوى حقيقى را كسى می‌دانند كه باور كرده خداوند در ذات، صفات و افعال، هيچ گونه كاستى ندارد و عظمت اين معنا را درک نموده است. بنابر اين، كسى كه حتى در دل، بر مقدّرات الهى، اعتراض دارد، نمى‌تواند در گفتن ذكر تسبيح، صادق باشد.<ref> محمدی ری‌شهری، محمد، نهج الذكر، ج۱، ص۴۳۷.</ref> | |||
=== معنای تنزیه === | |||
تسبیح خداوند به معنای تنزیه اوست. تنزیه خداوند در قرآن به معانی مختلف آمده است: <ref>آرام محمدرضا، شعور و تسبيح کيهاني در نگاه قرآني و ادبی، بهارستان سخن (ادبيات فارسي)، بهار و تابستان ۱۳۹۰، دوره ۷، شماره ۱۷، از صفحه ۱۹۷ تا صفحه ۲۱۸.</ref> خداوند منزه است از آنچه وصف کنند.<ref>سوره مؤمنون، آیه ۹۱. سوره انبیاء. آیه ۱۲، سوره صافات. آیه ۱۵۹ و ۱۸۰. سوره زخرف، آیه ۸۲. سوره انعام، آیه ۱۰۰.</ref> منزه است از آنچه شریکش قرار دهند.<ref>سوره طور، آیه ۴۳. سوره قصص، آیه ۶۸. سوره توبه، آیه ۳۱. سوره یونس، آیه ۱۸. سوره نحل، آیه ۱. سوره روم، آیه ۴۰. سوره زمر، آیه ۶۷. سوره حشر، آیه ۲۳.</ref>منزه است از آنچه غیرموحدان می‌گویند.<ref>سوره اسراء، آیه ۴۳. سوره مائده، آیه ۱۱۶.</ref> منزه از هر ولی و سرپرست.<ref>سوره فرقان آیه۱۸. سوره سبأ آیه ۴۱، </ref> و منزه از داشتن فرزند و هر عیب و نقصی.<ref>سوره بقره آیه ۱۱۶. سوره یونس، آیه ۶۸. سوره انبیاء، آیه ۲۶. سوره نساء، آیه ۱۷۱. سوره مریم، آیه۳۵. سوره زمر، آیه ۴. سوره نحل، آیه ۵۷.</ref> | |||
== امر به تسبیح خداوند در قرآن == | |||
هفت سوره از قرآن، با تسبیح خداوند شروع شده و به [[مسبحات]] مشهور هستند. در قرآن به مومنان<ref>سوره احزاب، آیه۴۲.</ref> و در موارد متعددی به [[پیامبر(ص)]]<ref>سوره طه، آیه ۱۳۰. سوره ق، آیه ۳۹ و ۴۰؛ سوره طور، آیه ۴۸ و ۴۹؛ سوره انسان، آیه ۲۶؛ سوره واقعه، آیه ۹۶؛ سوره اعلی، آیه ۱؛ سوره حجر، آیه ۹۸.</ref> سفارش به تسبیح خداوند شده است. | |||
قرآن، زمان‌های مختلفی برای انجام تسبیح توصیه کرده است: | |||
* {{قرآن|وَسَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَأَصِيلًا|ترجمه=و هر بامداد و شبانگاه تسبيحش گوييد.|سوره=احزاب|آیه=۴۲}} | |||
* {{قرآن|وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَقَبْلَ الْغُرُوبِ|ترجمه=در ستايش پروردگارت پيش از برآمدن آفتاب و پيش از غروب آن تسبيح گوى.|سوره=ق|آیه=۳۹}} | |||
* زمانی که به زکریا نوید تولد یحیی داده شد، امر به تسبیح خداوند کرد: {{قرآن|وَ سَبِّحْ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ|ترجمه=و به هنگام صبح و شام، او را تسبيح بگو|سوره=آل عمران|آیه=۴۱|}} | |||
== فضیلت تسبیح == | |||
قرآن نتیجه تسبیح به خدا اینگونه ترسیم می‌کند: {{قرآن|لَعَلَّكَ تَرْضَىٰ|ترجمه=باشد كه خشنود گردى.|سوره=طه|آیه=۱۳۰}} مفسران بر این باورند که هركس خدا را در دنيا خشنود كند، خدا او را در آخرت خشنود می‌كند.<ref>مغنيه، محمدجواد، ترجمه تفسير كاشف، مترجم: موسی دانش، قم، بوستان كتاب، چاپ اول، ۱۳۷۸ش، ج۵، ص۴۱۵.</ref> و فضیلت این تسبیح را خشنودی از سوی خداوند به بنده می‌دانند.<ref>ابوالفتوح رازى، حسين بن على، روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن، مشهد، آستان قدس رضوى، بنياد پژوهشهاى اسلامى، چاپ اول، ۱۴۰۸ق، ج۱۳، ص۱۹۸.</ref> | |||
[[امام صادق(ع)]] می‌فرماید: {{متن عربی|بزرگى ثواب دعا و تسبيح گفتن بنده بين خود و خدا را، جز خداوند كسى نمىداند.}}<ref>ابن طاووس، على بن موسى، ادب حضور(ترجمه فلاح السائل)، مترجم: محمد روحی، قم، انتشارات انصاری، چاپ اول، ۱۳۸۰ش، ص۸۴.</ref> | |||
== تسبیح همه موجودات عالم == | == تسبیح همه موجودات عالم == | ||
آیات | براساس آیات قرآن، تمامی موجودات عالم، زمین و آسمان‌های هفتگانه،<ref>سوره اسراء، آیه۴۴.</ref> کسانی که نزد خداوند هستند،<ref>سوره اعراف، آیه۲۰۶.</ref> و هر شخصی که در آسمان و زمین وجود دارد،<ref>سوره نور، آیه۴۱.</ref> مشغول تسبیح خداوند هستند. در قرآن از تسبیح فرشتگان،<ref>سوره فصلت، آیه۳۸. سوره بقره، آیه ۳۰.</ref> کوه‌ها و پرندگان،<ref>سوره انبیاء، آیه۷۹.</ref> و تسبیح رعد <ref>سوره رعد، آیه ۱۳.</ref> سخن گفته شده است. | ||
'''معنای تسبیح موجودات عالم''' | |||
مفسران در معنای تسبیح همه موجودات عالم، اختلاف دارند. برخی می‌گویند همه اشیا و موجودات عالم، ذی‌شعور هستند و به راستی ذکر و تسبیح می‌گویند. این نظریه فیلسوف اسلامی صدر المتالهین است که می‌گوید همه موجودات به اندازه رتبه خودشان، سهمی از شعور و علم را دارند.<ref>سبحانى، جعفر، منشور جاويد، قم، موسسه امام صادق، چاپ اول، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۱۰۴</ref> | |||
== | در مقابل عده‌ای این تسبیح را تکوینی می‌دانند و برای همه موجودات شعور قائل نیستند.<ref>معارف قرآن، مصباح یزدی، محمد تقی، ج۱، ص۲۶۲</ref> اینان معتقدند تسبیح همان خضوع تكوينى هر موجودى در برابر اراده الهى است و سراسر هستى در برابر اراده و مشيت خداوند، خاضع بوده و در پذيرش وجود و پيروى از قوانينى كه خداوند براى آنها تعيين نموده، تسليم مى‌باشند. تسبیح در اینجا، فعلی تکوینی، فطری و واکنش هستی در مقابل جلال الهی است.<ref>دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۵، ص۵۹۱۵</ref> | ||
[[شیخ طوسی]] عقیده دارد تسبیح موجودات عاقل به زبان قال و لفظی است و در مورد حیوانات و جمادات که قوه ناطقه ندارند وجود آنها دلالت بر وحدانیت خداوند دارد. فخر رازی اعتقاد دارد تسبیح انسان به دو شیوه قولی و دلالی است و تسبیح بهایم به طریق دلالی.<ref>مجتبی صفرعلیزاده، ذکر خاموشان، ادیان و عرفان سال ششم بهار ۱۳۸۹، شماره ۲۳.</ref> [[غزالی]] تسبیح موجودات غیرزنده و غیرعاقل (اعم از حیوان و نبات و جماد) را به معنای دلالت داشتن وجود او بر وجود خداوند یکتا می‌داند. اکثر مشایخ و نویسندگان صوفی همانند عامه اهل سنت و حدیث معتقد هستند که همه ذرات عالم، خداوند را واقعا تسبیح می‌کنند، منتهی به گونه‌ای که همه کس نمی‌توانند آن را بشنوند. به طور مثال در [[شرح شطحیات]] روزبهان بقلی آمده است که ابوالحسن نوری در مورد عوعوی سگی گفت: «ذکر حق است.» و خود [[روزبهان بقلی]] معتقد است این تسبیح را فقط خواص می‌توانند درک کنند.<ref>پور جوادی، نصرالله، زبان حال در عرفان و ادب پارسی، تهران، نشر نو، ۱۳۹۲، ص۱۲۲و ۱۲۳.</ref> | |||
== تسبیح در ادب فارسی == | |||
کلمه تسبیح در ادبیات و ادبیات عرفانی هم به معنای سبحه که به معنای ذکر گرفتن می‌باشد و هم به معنای به پاکی یاد کردن خدا که حاکی از شعور و نیایش همه موجودات است آمده است. بسیاری از شاعران تسبیح موجودات عالم را نه تکوینی که ظاهر می‌دانند. مولوی می‌گوید: | |||
{{شعر|از میان مشت هر پاره سنگ|در شهادت گفتن آمد بی درنگ}} سعدی در فضیلت تسبیح می گوید:{{شعر|گفتم این شرط آدمیت نیست| مرغ تسبیح گوی من خاموش}} اکثر شاعران عرفانی معتقد هستند تسبیح موجودات به زبان قال و قابل رویت است اما این شهود با علم حضور و چشم دل حاصل می‌شود.<ref>آرام محمدرضا، شعور و تسبيح کيهاني در نگاه قرآني و ادبی، بهارستان سخن (ادبيات فارسي)، بهار و تابستان ۱۳۹۰، دوره ۷، شماره ۱۷، از صفحه ۱۹۷ تا صفحه ۲۱۸.</ref> | |||
مولانا معتقد است برای این که بتوان تسبیح موجودات را درک کرد باید به عالم جان رفت.<ref>پور جوادی، نصرالله، زبان حال در عرفان و ادب پارسی، تهران، نشر نو، ۱۳۹۲، ص۲۸۷.</ref> | |||
[[مولوی]] در این باب می‌گوید: | |||
{{شعر|جمله ذرات عالم در نهان| با تو می‌گویند روزان و شبان| | |||
ما سمیعیم و بصیریم و خوشیم| با شما نامحرمان ما خاموشیم}} | |||
و [[سعدی]] می‌فرماید: | |||
{{شعر|هر گل و برگی که هست، یاد خدا می‌کند|بلبل و قمری چه خواند، یاد خداوندگار | |||
<ref>سعدی، دیوان اشعار، ملحقات و مفردات</ref>}} | |||
{{شعر|کوه و دریا و درختان همه در تسبیح‌اند|نه همه مستمعی فهم کنند این اسرار<ref>[https://ganjoor.net/saadi/mavaez/ghasides/sh25 قصیدهٔ شمارهٔ ۲۵ - در وصف بهار.]</ref>}} | |||
یکی از شاعرانی که تسبیح در آثار او زیاد دیده می‌شود [[عطار]] است. بیشتر مناجات‌های آثار او با تسبیح خداوند آغاز می‌شود که همراه با ذکر صفات خداوند است. عطار درباره تسبیح موجودات عالم ابیاتی زیادی دارد و اعتقاد دارد همه عالم به زبان تسبیح‌گوی خداوند هستند: {{شعر|ثنا و حمد تو گویند مرغان| به هرگونه میان باغ و بستان<ref>طغيانی اسحاق، خيبری سكينه، جلوه تسبیح در اشعار عطار، همایش گردهمايی انجمن ترويج زبان و ادب فارسی ايران، </ref>}} | |||
برخی عرفا از جمله روزبهان بقلی اعتقاد دارند همه موجودات واقعا و به زبان قال تسبیح خداوند می‌گویند اما همه کس نمی‌تواند آن را بشنود. و دیگرانی مانند ابوالقاسم قشیری و غزالی و شیخ محمود شبستری اذعان دارند موجودات غیر زنده از حیث دلالت خداوند را تسبیح می‌گویند.<ref>مجتبی صفرعلیزاده، ذکر خاموشان، ادیان و عرفان سال ششم بهار ۱۳۸۹، شماره ۲۳.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۲۹: | خط ۷۱: | ||
}} | }} | ||
{{تکمیل مقاله | {{تکمیل مقاله | ||
| شناسه = | | شناسه =شد | ||
| تیترها = | | تیترها =شد | ||
| ویرایش = | | ویرایش =شد | ||
| لینک‌دهی = | | لینک‌دهی =شد | ||
| ناوبری = | | ناوبری = | ||
| نمایه = شد | | نمایه = شد | ||
| خط ۳۸: | خط ۸۰: | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| بازبینی نویسنده = | | بازبینی نویسنده = | ||
| بازبینی = | | بازبینی =شد | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت = | | اولویت =ب | ||
| کیفیت = | | کیفیت =ب | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
[[رده:تسبیح]] | [[رده:تسبیح]] | ||