ترس از آرزوهای طولانی در نهج‌البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها

امام علی (ع) در نهج‌البلاغه، خطبهٔ چهل و دوم، مردم را از آرزوهای طولانی می‌ترساند؛ علت آن چیست؟

[[امام علی(ع)]] می‌فرماید: «ای مردم شدیدترین خوف و هراسی که درباره شما دارم برای دو چیز است: پیروی از هوای نفس و درازی آرزوها است، اما پیروی از هوای نفس آدمی را از برخورداری از حق بازمی‌دارد و درازی آرزو، آخرت را به فراموشی می‌سپارد.»<ref>جعفری، محمد تقی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ایران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۶، ج۹، ص۲۷۲.</ref>

برای روشن شدن بحث لازم است که فرق میان امید و آرزو دانسته شود. امید عبارت است از خواستن مطلوبی که در آینده قابل تحقق است و چون قابل تحقق است، بالضروره مبتنی بر واقعیت‌ها یا آنچه که قابل تبدیل به واقعیت است، لذا امید آن پدیده روانی است که هر چه به واقعیات و حقائق بیشتر تکیه داشته باشد، مفیدتر و محرک‌تر خواهد بود، بر خلاف آرزو که با امثال این جملات «ای کاش چنین باشد» ابراز می‌گردد. آرزو عبارت از نوعی خواستن است که خواسته شده در حال حاضر تحققی ندارد، و از عوامل و عللی که ممکن است آن خواسته شده را در آینده تحقق بخشد، اثری و نشانی وجود ندارد.<ref>ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۷۵.</ref>

== علت‌های سفارش به دوری کردن از آرزوهای طولانی ==

علت گفتار [[امام علی(ع)]] از آرزوهای طولانی را می‌توان در علت‌های چندگانه‌ای جستجو نمود:

* از بین رفتن [[عقل]]؛ امام علی(ع) می‌فرماید: «بدانید ای بندگان خدا! آرزو، عقل را زائل می‌کند؛ باعث [[غفلت]] می‌شود و [[حسرت]] را به بار می‌آورد، چرا که آرزو [[غرور]] است.»<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، بیروت، لبنان، مؤسسه وفا، ۱۴۰۴، ج۷۴، ص۲۹۴.</ref>

* افتادن در فساد؛ [[امام صادق(ع)]] می‌فرماید: «فساد ظاهری فرد از فساد باطنی او خبر می‌دهد، هر کس باطنش را اصلاح کند، خداوند ظاهر او را اصلاح می‌کند، هر کس در سر و تنهائی از خدا بترسد، خدا سر او را آشکار نمی‌سازد. عظیم‌ترین فساد این است که بنده راضی به غفلت از خدا شود، و این رضایت به غفلت از آرزوهای طولانی و حرص و تکبر متولد می‌شود.<ref>بحار الانوار، ج۷۰، ص۳۹۵.</ref>

 

* عدم تحصیل علم؛ امام صادق(ع) می‌فرماید: «آرزوهای طولانی باعث می‌شود که انسان در انجام افعال خیر و طلب و تحصیل علم کوتاهی کند و انجام این امور را به تأخیر اندازد.»<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ج۱، ص۱۶۱.</ref>

 

* فراموشی مرگ؛ یحیی بن عقیل می‌گوید: امام علی(ع) در مورد آرزوهای طولانی چنین می‌فرماید: «آرزوهای طولانی باعث می‌شود تا خود گمان نماید که در این دنیا تا ابد باقی خواهد ماند، در این مدت [[شیطان]] به او غالب شده و [[مرگ]] و [[آخرت]] را از ذهن و فکر او می‌برد و انسان نیز توجه و نظر به تحصیل آخرت نمی‌کند.<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، بیروت، لبنان، مؤسسه وفا، ۱۴۰۴، ج۶۷، ص۸۸.</ref>

 

* فراموشی آخرت؛ [[پیامبر(ص)]] می‌فرماید: همانا من برای امتم از دو چیز می‌ترسم یکی هوای نفس و دیگری آرزوهای طولانی است، پس هوای نفس انسان را از دیدن و انجام حق بازمی‌دارد، اما آرزوهای طولانی آخرت را از یاد انسان می‌برد و باعث دوزخی شدن انسان می‌شود.<ref>شیخ حر عاملی، وسایل الشیعه، قم، آل البیت، ۱۴۰۹، ج۲، ص۴۳۸.</ref>

 

* تسلط شیطان؛ امیر المؤمنین(ع) آرزو را سلطه شیاطین بر قلوب غافلین از خدا می‌داند.<ref>تمیمی آمدی، محمد، غرر الحکم، ایران، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ج۱، ص۳۱۲.</ref>

 

* مورد توبیخ قرآن؛ [[خداوند]] در [[قرآن]] می‌فرماید: «[[کافران]] (هنگامی که آثار شوم اعمال خود را ببینند،) چه بسا آرزو می‌کنند که ای کاش [[مسلمان]] بودند! بگذار آنها بخورند، و بهره گیرند، و آرزوها آنان را غافل سازد؛ ولی بزودی خواهند فهمید!»<ref>حجر / ۲-۳.</ref>

 

* حب دنیا؛ زمانی که فرد با دنیا و شهوت‌ها و لذاتش و … انس گرفت بر قلب خود سخت می‌بیند که از آن‌ها دوری کند، در این حال قلب مانع از فکر کردن در مرگ می‌شود، آن یاد مرگی که باعث دور شدن از این گونه شهوات و خواستنی‌ها است.<ref>ابی فراس، ورام بن، مجموعه ورام، قم، مؤسسه وفا، ۱۳۷۶، ج۱، ص۲۷۶.</ref>

 

* حب مال و ثروت؛ انسان که تنها در صدد جمع کردن مال و ثروت باشد از ذکر خدا غافل می‌شود، نسبت به [[فقرا و مستمندان]] بخیل می‌شود، دچار خودبینی و [[تکبر]] می‌شود که همه این صفات نشانه انسان بی ایمان است.

 

حاصل سخن این که حضرت علی(ع) از آرزویی خوف داشت که ثمره آن تباهی [[دین]] و [[کمال انسانیت]] بود و همواره توصیه به ترک آرزوهای طولانی می‌نمود.

 

* ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، محمد تقی جعفری، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۶، ج۶.