تبدیل سیئات به حسنات

نسخهٔ تاریخ ‏۱۱ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۰۶ توسط Fabbasi (بحث | مشارکت‌ها) (تکمیل پاورقی‌ها، اصلاح ارقام)
سؤال
مراد از تبدیل سیئات به حسنات در قرآن چیست؟


تبدیل سیئات به حسنات مفهومی در قرآن است که طبق آن، بنده مؤمن به شرط ایمان و توبه، بدی‌های خود را به وسیله عمل صالح و اعمال نیک و خوب و اطاعت و عبادت خداوند، تبدیل به حسنات و خوبی می‌کند. و نیز این معنا را دربردارد که گناهانش و آثار آن به سبب حسنات و خوبی، بخشیده می‌شود.


معنای سیئات و حسنات

براساس آیات قرآن، سیئات، گناهانی است که خداوند آنها را به سبب کار نیک بندگان می‌بخشد.[۱] علامه طباطبایی، سیئات در قرآن را گناهان صغیره می‌داند.[۲]

در آیه ۱۹۳ سوره آل‌عمران آمده است: ﴿فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَکَفِّرْ عَنَّا سَیِّئَاتِنَا؛ گناهان ما را بیامرز، و بدیهای ما را بزدای(آل عمران:۱۹۳) که نشان می‌دهد سیئات با گناه تفاوت دارد و معنای خصلت و عمل بد را دلالت می‌کند. با توجه به مجموع آیات، سیئات هم معنای گناه[۳] و آثار آن را می‌دهد که عِقاب دارد و هم معنای اعمال بد را دارد.

بعضی مفسران در تفاوت ذنوب و سیئات گفته‌اند که ذنوب خود گناهان است که به‌صورت نیرو در عالم رها شده و در آخرت مجسّم خواهند شد و سیّئات آثار وضعی گناهان از قبیل تیرگی قلوب، رفتن آبروها، آمدن عذاب دنیوی.[۴] برخی هم گفته‌اند که منظور از سیئات نفس اعمالی که انسان انجام می‌دهد نیست، بلکه آثار سویی است که از آن بر روح و جان انسان نشسته است.[۵]

تبدیل سیئات به حسنات

در چند جای قرآن امر به انجام حسنات شده است تا سیئات از بین برود: ﴿إِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ؛ زیرا خوبیها بدیها را از میان می‌برد.(هود:۱۱۴) علامه طباطبایی ذیل این آیه می‌فرماید نماز آثار معصیت در دلها را از بین می‌برد.[۶] مفسران حسنات در آیات را شامل تمام حسنات و خوبی‌ها می‌دانند.[۷] غیر از نماز، در آیه ۱۹۵ سوره آل‌عمران، هجرت و آزار دیدن برای خداوند و شهادت از اعمالی است که خداوند به سبب آن، سیئات را از بین می‌برد. جای دیگر، اجتناب از گناهان کبیره، سبب از بین رفتن سیئات می‌شود.[۸] در تفسیر مجمع البیان ذیل آیه ۷۰ سوره فرقان روایتی آمده است که نشان می‌دهد معنای تبدیل سیئات به حسنات، این است که خداوند گناه را از بنده محو می‌کند و جای آن حسنه می‌نویسد.[۹]

وجوه دیگری هم برای معنای تبدیل شدن سیئات به حسنات ذکر کرده‌اند که از آن جمله این است که خداوند گناهان گذشته را به وسیله توبه از بین می‌برد، و اینکه خداوند ملکه بد انسان را به ملکه خوب تبدیل می‌کند، یا اینکه مقصود ثواب و عقاب است. اما علامه طباطبایی بر این اعتقاد است که ظاهر آیات نشان می‌دهد گناه تبدیل به حسنه می‌شود.[۱۰]

در آیه ۲۲ سوره رعد و آیه ۵۴ سوره قصص، تبدیل سیئات به حسنات در دو معنا بکاربرده شده است. یک تبدیل بدی خود انسان به خوبی. و دیگری، تبدیل بدی دیگران با خوبی خود:﴿وَیَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّیِّئَةَ؛ و بدی را با نیکی می‌زدایند.(رعد:۲۲)

تعبیر تبدیل سیئات به حسنات در قرآن، نشان‌دهنده این است که انسان با انجام اعمال نیک و خوب، بدی‌های گذشته خود را جبران می‌کند و با این سیر صعودی، از قالب یک انسان شرور به انسانی پاک و با تقوا درمی‌آید و از این جهت خداوند تمام گناهان او را می‌بخشد و عِقاب را از او برمی‌دارد و پاداشی نیک می‌دهد.

جستارهای وابسته

منابع

  1. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۲۲۲.
  2. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۴، ص ۱۳۹.
  3. سوره عنکبوت، آیه ۷.
  4. قرشی، علی اکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش، ج۵، ص۱۱۰
  5. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۱۵، ص۱۶۱.
  6. طباطبایی، محمدحسین، المیزان، ج۱۱، ص۷۸.
  7. سید بن قطب، فی ظلال القرآن، بیروت، دار الشروق، چاپ سی و پنجم، ۱۴۲۵ق، ج۴، ص۱۹۳۲.
  8. سوره نساء، آیه ۳۱.
  9. طبرسی، فضل بن الحسن، مجمع البیان، ترجمه: گروهی از مترجمان، تهران، فراهانی، چاپ اول، بی‌تا، ج۱۷، ص۲۲۶
  10. طباطبایی، المیزان، ج۱۵، ص۳۳۵.