بررسی روایات نهی از قیام در دوران غیبت: تفاوت میان نسخه‌ها

{{درگاه|حکومت دینی}}

در مورد روایاتی که از قیام قبل از ظهور حضرت نهی فرموده‌اند. توجه به چند نکته راهگشاست.

در ارزیابی این دسته از روایات باید بگوییم، این روایات از نظر مضمون متفاوت هستند و به چند گروه تقسیم می‌شوند.

روایاتی که به‌طور مطلق هر نوع قیام و اقدام برای تشکیل حکومت را محکوم نموده و پرچمدار آن را طاغوت می‌داند مانند روایتی که امام صادق(ع) فرمودند: «کل رایه ترفع قبل قیام القائم فصاحبها طاغوت یعبد من دون الله عزوّجل».<ref>شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ج۱۱، ص۳۷.</ref> هر پرچمی که قبل از قیام امام زمان(ع) برافراشته شود پس صاحب آن طاغوت و پرستش کننده غیر خداوند عزوجل است این روایات دلالت بر جایز نبودن تشکیل حکومت و قیام برای آن ندارد زیرا به لحاظ اصل مناسبت حکم موضوع قیام کننده و پرچمدار محکوم به طاغوت بودن و پرستنده غیر خداست که مردم را به سوی خویش و راه غیر از راه خدا و رسول و اهل بیت(ع) فراخواند و دعوت او تناسبی با دعوت طواغیت و پرستنده‌های غیر خدا داشته باشد امّا اگر چنین قیام یا پرچمی برای مبارزه با طاغوت و استقرار حاکمیت خدا و اطاعت از رسول خدا(ص) و اهل بیتش باشد بدون تردید مشمول این روایات نخواهد بود».<ref>عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی، تهران، آمیر کبیر، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۸۹.</ref> از این رو اطلاق این قبیل روایات از آنجا که مخالف با خطوط کلی قرآن و سنت معصومین(ع) و ضرورت عقلی است قابل پذیرش نمی‌باشد و این همه آیات و روایاتی که ما در جهاد و امر به معروف و نهی از منکر و احیای کلمه دین و اقامه حدود الهی داریم و اینها مخصوص زمان خاصی نیست، نشان می هد که جلوگیری از احیای دین، سخن نادرست و قابل پذیرش نیست، اگر در عصر غیبت حکومت دینی نباشد، لازمه اش حاکمیت قوانین غیر دینی و افراد ناصالح بر مردم مسلمان است که هیچ‌گاه خداوند و رسول اکرم(ص) به چنین چیزی راضی نیستند».<ref>جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت، قم، مرکز نشر اسراء، ۱۳۷۹ش، ص۳۷۴.</ref>

بنابر این «اگر فرض کنیم روایتی یافت شود که به‌طور مطلق بگوید هر قیامی صورت بگیرد، محکوم به شکست و نادرست است، این روایت چون مخالف با خطوط اصلی قرآن وسنت قطعیه معصومین علیهم السلام است، مردود و غیرقابل پذیرش است، زیرا این همه آیات و روایاتی که ما در جهاد و امر به معروف و نهی از منکر و احیای کلمه دین واقامه حدود الهی داریم و اینها مخصوص زمان خاصی نیست، نشان می‌دهد که جلوگیری از احیای دین، سخن نادرست و قابل پذیرش نیست. اگر در عصر غیبت، حکومت دینی نباشد، لازمه اش حاکمیت قوانین غیر دینی و افراد ناصالح بر مردم مسلمان است که هیچ‌گاه خداوند و رسول اکرم(ص) به چنین چیزی راضی نیستند .»<ref>جوادی آملی، عبد الله، ولایت فقیه، ولایت فقاهت وعدالت، پیشین، ص۳۷۴</ref>

روایاتی که قیام‌های پیش از ظهور امام زمان(ع) را محکوم به شکست می‌داند. مانند روایتی که از امام صادق(ع) نقل شده که فرمودند: «ما خرج و لا یخرج منّا اهل البیت الی قیام قائمنا احدا لیدفع ظلما او ینعش حقا الا اصطلمته البلیّه و کان قیامه زیاده فی مکروهنا و شیعتنا».<ref>صحیفه کامله سجادیه، ترجمه و شرح میرز ابوالحسن شعرانی، قم، انتشارات قائم ال محمد(ص)، ۱۳۸۶ش، ص۳۳.</ref> خارج نشد و خارج نمی‌شود از ما اهل بیت پیش از قیام قائم ما کسی برای دفع ظلمی یا گرفتن حقی، مگر آنکه به مصیبت و بلّیه دچار می‌شود و قیام او سبب زیاد شدن درد و رنج ما و شیعیان ما می‌گردد.

ثانیا: مضمون این روایات اخبار امامان معصوم(ع) به فراهم نبودن شرایط قیام و تشکیل حکومت دینی در آن شرایط بود. از این رو این روایات حمل بر ارشاد و رهنمودهایی شده که ائمه اطهار(ع) برای جلوگیری از مشارکت یارانشان در فتنه‌ها و درگیری‌های بی ثمر و افتادن در معرکه‌های نافرجام بیان فرمود.<ref>عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی، همان، ج۲، ص۱۹۰.</ref> قیام و شهادت ناگوار زید و یحیی و عدم موفقیت آنها شاهدی گویا بر این مسئله بود.

روایاتی که از مشارکت شیعیان در قیام کسانی که از ائمه(ع) پیروی نمی‌کنند، نهی نموده است در روایتی از امام صادق(ع) چنین نقل شده که فرمودند: «... ان اتاکم آت منا فا نظروا علی ای شی تخرجون و لا تقولوا خرج زید فانّ زیدا کان عالماً و کان صدوقا و لم یدعوکم الی نفسه و انما دعاکم الی الرضا من آل محمد(ص) و لو ظهر لوفی بما دعاکم الیه انما خرج الی سلطان مجتمع لینقضه، فالخارج منّا الیوم الی ایّ شی یدعوکم الی الرضا من آل محمد(ص) فنحن نشهدکم انّا لسنا نرضی به و هو یعصینا الیوم و لیس معه احد و هو اذا کانت الرایات و الالویه اجدر ان لا یسمع منّا…».<ref>وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۳۶.</ref> اگر کسی نزد شما از سوی ما آمد پس این گونه بنگرید که بر چه چیزی قیام کرده‌اند و دیگران را به زید قیاس نکنید زیرا زید عالمی درستکار بود و شما را به خود دعوت نکرد او شما را به رضا از خاندان پیامبر اکرم(ص) دعوت کرد و اگر پیروز می‌شد به وعده اش وفا می‌کرد و شما را به سوی ما می‌خواند زید بر علیه سلطانی قیام کرد که مردم را دور خودجمع کرده تا حکومت او را نابود کند. پس کسی که خارج می‌شود به سوی چه چیزی می‌خواند شما را، شما را به رضای خاندان پیامبر اکرم(ص) دعوت می‌کند پس ما شاهد می‌گیریم شما را که ما راضی به آن نیستیم در حالی که امروز که یاری ندارد از ما اطاعت نمی‌کند و نافرمانی ما را می‌کند تا چه رسد به روزی که پرچم‌ها برای او بسته شود».

این گروه از روایات به خوبی بیان گر مخالفت با قیام‌هایی است که اهداف آنها حاکمیت احکام اسلام نبوده و تنها به نام اهل بیت(ع) شکل می‌گیرد، از این رو اگر قیام برای از بین بردن قدرت و حاکمیت طواغیت باشد و برای دعوت به امامت اهل بیت(ع) و استقرار حاکمیت احکام اسلام انجام پذیرد آن گونه که در قیام زید بود و شرایط آن فراهم باشد مورد تأیید و رضایت ائمه اطهار(ع) است.

روایاتی که مفاد آن انتظار فرج و ملازمت خانه و مترصد وقوع علائم ظهور و منع از مشارکت در هر قیامی است که قبل از تحقق این علائم باشد. مانند روایتی از حضرت علی(ع) که فرمودند: «الزموا الارض و اصبروا علی البلاء و لا تحرکّوا بایدیکم و سیوفکم فی هوی السنتکم و لا تستعجلوا بمالم یعجل الله کلم…».<ref>وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۴۰.</ref> ملازم زمین باشید (قیام نکنید) و بر بلاها و مصیبت‌ها صبر کند و با دست‌ها و شمشیرهایتان درخواست زبانتان حرکت نکنید و در آنچه خداوند در آن برای شما تعجیل نکرده عجله نکنید و روایتی از امام باقر(ع) که فرمودند: «الزم الارض و لا تحرک یدا و لا رجلا حتی تری علامات اذکرها لک…».<ref>وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۴۱.</ref> ملازم زمین باشد و دست و پایت را برای قیام حرکت نده تا علاماتی که برای تو ذکر می‌کنم ببینی سپس حضرت علامت‌های خروج حضرت مهدی(ع) را برشمردند.

این گروه از روایات بیان گر قیام‌هایی است که مربوط به قیام حضرت مهدی(ع) است و شیعیان را از عجله کردن و هر قیامی را به عنوان قیام موعود تلقی کردن بازمی‌دارد. و هیچ گونه دلالتی برنهی از قیام و تشکیل حکومت اسلامی به منظور اجرای احکام اسلام و زمینه‌سازی برای قیام حضرت ندارد و چنین قیام‌هایی مورد نظر این روایات نیست.

== منابع ==