برخورد علما با رضاشاه: تفاوت میان نسخه‌ها

علما در عصر رضا خان با او همکاری کردند؟ آیت الله العظمی بروجردی چرا مخالف رضا شاه نبود؟

{{درگاه|حوزه و روحانیت}}

برای آگاهی از برخورد روحانیت در عصر رضاخان نگاهی اجمالی به مواضع برخی از علمای برجسته زمان رضاخان با حکومت وی خواهیم داشت.

[[پرونده:آقا نورالله اصفهانی (۱۲۷۸-۱۳۴۶ق).jpg|بندانگشتی|آقا نورالله اصفهانی (۱۲۷۸-۱۳۴۶ق).|299x299پیکسل]]

آقا نورالله نجفی اصفهانی (۱۲۷۸-۱۳۴۶ق) از فقهای اصفهان از جمله عالمان مخالف رضاشاه در کنار مدرس بود. اوج درگیری او با رضاشاه در جریان قانون نظام‌وظیفهٔ اجباری بود.<ref>مکی، تاریخ بیست‌ساله ایران، ج۴، ص۳۹۷-۳۹۸.</ref> حاج آقا نورالله از علمای فعال در جنبش مشروطیت بود و در اصفهان و مناطق اطراف آن قدرت فوق العاده داشت. او با برآمدن رضاشاه به مراسم تاجگذاری او دعوت شد و در آن شرکت کرد. در مواردی، کار آقا نورالله با حکام منصوب رضاشاه در اصفهان به درگیری می‌کشید.<ref>مکی، تاریخ بیست‌ساله ایران، ج۴، ص۴۰۰-۴۰۶.</ref>     

در ۲۹ اسفند ۱۳۰۶ش همسر، دختران و برخی از زنان دربار برای مراسم نوروزی وارد حرم حضرت معصومه(س) شدند. آنان در غرفه بالای ایوان آیینه بی‌چادر نشستند. مردم این واقعه را به بافقی اطلاع دادند و او ضمن پیغامی به حضور آنان در حرم بدون حجاب مناسب اعتراض کرد. اعتراض او مورد توجه قرار نگرفت به همین دلیل بافقی شخصاً به آنجا رفت و از ایشان خواست تا حرم را ترک کنند. خانوادهٔ رضاشاه  به خانهٔ تولیت رفتند و این رخداد را به تهران خبر دادند. رضاخان بی‌درنگ همراه با وزیر دربار و یک فوج زرهی از تهران روانهٔ قم شد، نظامیان را در منظریة قم مستقر کرد و خود، همراه عده‌ای از گارد، وارد شهر شد.

گارد همراه رضاشاه حرم را محاصره کرد و شاه با چکمه وارد حرم شد. افراد گارد عده‌ای را زدند و بافقی را دستگیر کردند. رضاشاه شخصاً بافقی را زیر مشت و لگد انداخت و به ناسزا گرفت و به زندان تهران فرستاد. بافقی پس از چند ماه، با وساطت حائری یزدی، از زندان آزاد و به شهر ری تبعید شد و در همانجا درگذشت.<ref>ابوالفضل شکوری، سیره صالحان، قم:انتشارات شکوری، ۱۳۷۴، ص۳۴۸–۳۴۹.</ref>

عبدالکریم حائری یزدی (۱۲۷۶-۱۳۵۵ق) را از عالمانی دانسته‌اند که به طور فعال در مسائل سیاسی دخالت نمی‌کرد<ref>شبیری زنجانی، سید موسی، جرعه‌ای از دریا، قم، مؤسسهٔ کتابشناسی شیعه، ج۳، ص۴۲۱.</ref>؛ اما شرایط به‌گونه‌ای پیش رفت که در اواخر عمر ناچار شد در امور سیاسی دخالت کند. مهم‌ترین چالش حائری یزدی در آن سال‌ها نحوه تعامل و مناسباتش با رضاشاه بود.<ref>رئیس‌زاده، محمد، «حائری یزدی عبدالکریم»، دانشنامهٔ جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، ج۱۲، ذیل واژه.</ref> در دوران سردار سپهی رضاخان، روابط نسبتاً خوبی میان این دو برقرار بود. حائری یزدی در تأیید و تاحدی تثبیت رضاخان بی‌تأثیر نبود؛ اعلامیهٔ مشترک او و [[محمدحسین نائینی]] و [[سید ابوالحسن اصفهانی]] در نفی جمهوریت، پس از ملاقات رضاخان با آن سه، در مجموع به سود رضاخان تمام شد.<ref>رئیس‌زاده،، «حائری یزدی عبدالکریم»، دانشنامهٔ جهان اسلام، ج۱۲، ذیل واژه.</ref>

از زمان تثبیت سلطنت رضاشاه تا پیش از طرح مسئله [[کشف حجاب]]، مناسبات میان آنها نه حسنه و نه تیره بود.<ref>رئیس‌زاده،، «حائری یزدی عبدالکریم»، دانشنامهٔ جهان اسلام، ج۱۲، ذیل واژه.</ref> در این دوره، حائری یزدی در برخی مسائل، مشی بی‌طرفانه اتخاذ کرد و توانست گاهی با میانجیگری از ایجاد بحران جلوگیری کند؛ مانند نقش او در ماجرای مخالفت با نظام وظیفه اجباری به رهبری حاج‌آقا نوراللّه اصفهانی و نیز در موضوع اجباری‌کردن پوشش متحدالشکل برای مردان.<ref>رئیس‌زاده،، «حائری یزدی عبدالکریم»، دانشنامهٔ جهان اسلام، ج۱۲، ذیل واژه.</ref> حائری یزدی گاهی با تصمیم کلی حکومت پهلوی همراهی کرد. با این حال، کوشید با تدابیری آن را در جهت اهداف و برنامه‌های خود مدیریت کند؛ مانند تصمیم دولت دربارهٔ امتحان‌گرفتن از طلاب برای اعطای جواز استفاده از لباس روحانیت. اما او در بسیاری از مسائل، مانند برخورد حکومت با شیخ محمدتقی بافقی و سیدحسن مدرس، با اینکه موافق عملکرد دولت نبود بردبارانه سکوت کرد و مقابل حکومت قرار نگرفت.<ref>رئیس‌زاده، «حائری یزدی عبدالکریم»، دانشنامهٔ جهان اسلام، ج۱۲، ذیل واژه.</ref>

از پس طرح قانون کشف حجاب، روابط حائری یزدی با رضاشاه به تیرگی گرایید. شیخ در این موضوع ابراز مخالفت با شاه را بی‌تأثیر و موجب شدیدتر‌شدن کار از سوی شاه می‌دانست. اما در نهایت با اصرار شاگردان و برخی مردم به شاه تلگراف زد و قانون کشف حجاب را خلاف شرع دانست و خواستار لغو آن شد<ref>«[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1400/11/10/2653382/%D8%AA%D9%84%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%90-%D8%AA%D9%88%D9%87%DB%8C%D9%86-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%AD%D8%A7%D8%A6%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%B4%D9%81-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D9%85%D8%B1%D8%AC%D8%B9%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B7%D8%B1-%D8%A7%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D9%90%D9%82-%DA%A9%D8%B1%D8%AF تلگرافِ توهین رضاشاه به آیت‌الله حائری در ماجرای کشف حجاب]»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید :۳ آذر ۱۴۰۱ش.</ref> پاسخ منفی رضاشاه به این درخواست با بی‌احترامی به حائری یزدی همراه بود.<ref>«[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1400/11/10/2653382/%D8%AA%D9%84%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%90-%D8%AA%D9%88%D9%87%DB%8C%D9%86-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%AD%D8%A7%D8%A6%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%B4%D9%81-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D9%85%D8%B1%D8%AC%D8%B9%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B7%D8%B1-%D8%A7%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D9%90%D9%82-%DA%A9%D8%B1%D8%AF تلگرافِ توهین رضاشاه به آیت‌الله حائری در ماجرای کشف حجاب]»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید:۳  آذر ۱۴۰۱ش.</ref> از آن پس، مناسبات حائری یزدی و رضاشاه به کلی قطع شد. به نقل برخی منابع، قانون کشف حجاب چنان بر حائری یزدی گران آمد که پس از آن خانه‌نشین شد و حتی به باور برخی موجب مرگ او شد.<ref>رئیس‌زاده، «حائری یزدی عبدالکریم»، دانشنامهٔ جهان اسلام، ج۱۲، ذیل واژه.</ref>

سید حسین طباطبایی بروجردی (۱۲۵۴-۱۳۴۰ش)، به دلایل تاریخی، برخورد مستقیم و جدی با رضاشاه نداشته است. زمان زعامت فراگیر بروجردی با ورود او به شهر قم، در سال ۱۳۲۳ش، آغاز می‌شود. در دوران رضاشاه، بروجردی برخوردهایی با حکومت پهلوی داشته است. از جمله در سال ۱۳۰۶ش بروجردی برای اعتراض به انتصاب فردی بهایی‌مذهب در یکی از ادارات بروجرد تصمیم به ترک بروجرد به مقصد عتبات گرفت. این اقدام اعتراضی موجب تسلیم حکومت و برکناری فرد بهایی توسط فرماندار بروجرد شد.<ref>اباذری، عبدالرحیم، آیت‌الله بروجردی آیت اخلاص، تهران، مرکز جهانی تقریب مذاهب اسلامی، ۱۳۸۹، ص۹۷-۹۸. </ref>

  | شناسه =

  | تیترها =

  | ویرایش =

  | لینک‌دهی =

  | تغییر مسیر =

  | اولویت =

  | کیفیت =