اوقات نماز پیامبر(ص)
با توجه به این که نماز توسط سنی‌ها در پنج وقت برگزار می‌شود و توسط شیعیان در سه وقت، در زمان پیامبر اکرم(ص) آن حضرت به چه شکلی و در چه اوقاتی نماز را به جا می‌آوردند؟
پیامبر اکرم(ص) در به جا آوردن نماز ظهر، عصر، مغرب و عشا گاهی بین این نمازها فاصله می‌انداخته، بدین صورت که در پنج وقت، نمازهای یومیه را با مسلمانان به جا می‌آورد؛ و در مواردی نیز آن حضرت بین نماز ظهر و عصر و بین نماز مغرب و عشا فاصله‌ای نمی‌انداخته تا مسلمانان بدانند که جمع بین این نمازها اشکالی ندارد.
اهل سنت جواز جمع بین نماز ظهر و عصر، نماز مغرب و عشا را قبول ندارند. اما در هنگام سفر، ترس یا زمانی که هوا بارانی است جمع کردن میان نمازها را، در یک وقت جایز می‌دانند. در جوامع حدیثی آمده است که پیامبر اکرم(ص) بین نماز ظهر و عصر و بین نماز مغرب و عشا جمع کرده‌اند و هدفشان این بوده که کسی از مسلمانان به زحمت و مشقت نیفتد و اگر خواست دو نماز را با هم و در یک‌وقت بخواند.
روایات شیعه در جواز جمع بین نمازها
ما ابتدا برخی از روایاتی که در جوامع حدیثی شیعه آمده و سپس برخی از روایات اهل سنت را در این زمینه ذکر می‌کنیم.
- عبدالله بن سنان از امام صادق(ع) نقل کرده است: پیامبر خدا(ص) بدون این که عذری در کار باشد، نماز ظهر و عصر و نیز نماز مغرب و عشا را با یک اذان و دو اقامه خواند.[۱]
- اسحاق بن عمار از امام صادق(ع) روایت کرده که آن حضرت فرمود: پیامبر خدا بدون این که عذری در کار باشد نماز ظهر و عصر را یک جا خواند. عمر به آن حضرت گفت: آیا در نماز چیز تازه‌ای پیدا شده؟ پیامبر اکرم(ص) فرمود: نه چیز تازه‌ای درباره نماز نیامده ولی خواستم بر امت خودم گشایشی بدهم.»[۲]
- سعید بن جبیر از ابن عباس نقل کرده که او گفت: پیامبر خدا(ص) بدون این که خطر و سفری در بین باشد، ظهر و عصر را با هم خواند ابن عباس گفت: پیامبر خواست با این کارش امت را در آسایش قرار دهد و کسی از امت به زحمت و مشقت نیفتد.[۳]
روایات اهل سنت در جواز جمع بین نمازها
- جابر بن یزید از ابن عباس نقل کرده که پیامبر خدا(ص) هفت رکعت مغرب و عشا را با هم خواند و هشت رکعت ظهر و عصر را با هم خواند و آن حضرت در مدینه بود.[۴]
- در روایت دیگری آمده است: رسول خدا(ص) ظهر و عصر و مغرب و عشا را با هم خواند، بدون این که خطر یا سفری در کار باشد.[۵]
- ابن عباس به عبدالله بن شقیق گفت: خودم دیدم که پیامبر اسلام ظهر و عصر را با هم می‌خواند و مغرب و عشا را با هم، عبدالله بن شقیق می‌گوید: من به شک افتادم نزد ابوهریره رفتم و از او پرسیدم. ابوهریره گفت: ابن عباس راست می‌گوید.[۶] بنابراین همان گونه که مشاهده شد اهل سنت نیز این روایات را ذکر کرده‌اند که تنها به چند مورد آن‌ها اشاره شد.
اما اهل سنت قید کرده‌اند که این روایات به علت اعراض (دوری) اصحاب از عمل به آن‌ها نمی‌توانند ملاک عمل قرار گیرند.
نتیجه‌گیری: پیامبر اکرم(ص) معمولاً بین نماز ظهر و عصر و بین نماز مغرب و عشا فاصله می‌انداختند. ملتزم بودن آن حضرت به اقامه نماز در پنج وقت به این جهت بوده که ارتباط بیشتری با مردم داشته باشد و مسلمانان به راحتی بتوانند به دیدار ایشان نائل شوند سوالات خویش را بپرسند؛ و پیامبر اکرم(ص) نیز با این اقدام بتواند معارف بیشتری از اسلام را به مسلمانان بیاموزد. اما این جمع خواندن دلالت بر وجوب ندارد.[۷] چرا که حضرت همان گونه که بیان شد برای آسایش مسلمانان بعضاً بین این نمازها جمع می‌کرد. پس در هر صورت چه بین این نمازها جمع کنیم یا با فاصله این نمازها را به جا آوریم به سیره آن حضرت عمل کرده‌ایم.
مطالعه بیشتر
- نهایه التقریر فی مباحث الصلوه، فاضل لنکرانی.
منابع
- ↑ شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، قم، آل البیت، ۱۴۰۹، ج۴، ص۲۲۰.
- ↑ همان، ص۲۲۱.
- ↑ همان.
- ↑ بخاری، صحیح بخاری، دمشق، نشر و توزیع دار ابن کثیر، ۱۴۱۴، چاپ ۵، ج۱، ص۲۰۱.
- ↑ مسلم، صحیح مسلم، بیروت، دار احیا التراث العربی، ۱۳۷۴، باب الجمع بین الصلوتین. ج۱، ص۴۸۹.
- ↑ همان، در این روایت آمده است که ابن عباس بدون عذر بین نماز مغرب و عشا جمع کرد. ج۱، ص۴۹۱.
- ↑ هر یک از نمازها وقت مخصوص و وقت مشترکی دارند. ما بین وقت مخصوص دو نماز ظهر و عصر و دو نماز مغرب وعشا وقت مشترک است؛ که می‌توان نمازها را در این وقت نیز خواند. مکارم شیرازی توضیح المسائل، قم، مدرسه امام علی بن ابیطالب، ۱۳۷۷، چاپ ۴۵، ص۱۳۴.