اوقات نماز پیامبر(ص)

سؤال

با توجه به این که نماز توسط سنی ها در پنج وقت برگزار می شود و توسط شیعیان در سه وقت، می خواستم بدانم در زمان پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ خود آن حضرت به چه شکلی و در چه اوقاتی نماز را به جا می آوردند؟

پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آلهـ در به جا آوردن نماز ظهرو عصر و مغرب و عشا بعضاً بین این نمازها فاصله می انداخته، بدین صورت که در پنج وقت، نمازهای یومیه را با مسلمانان به جا می آورد. و در مواردی نیز آن حضرت بین نماز ظهر و عصر و بین نماز مغرب و عشا فاصله ای نمی انداخته تا مسلمانان بدانند که جمع بین این نمازها اشکالی ندارد.

اهل سنت جواز جمع بین نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشا را منکرند. اما در هنگام سفر یا خوف یا زمانی که هوا بارانی است جمع کردن میان نمازها را، در یک وقت جایز می دانند. در جوامع حدیثی که پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و ـ بین نماز ظهر و عصر و بین نماز مغرب و عشا جمع کرده اند و هدفشان این بوده که کسی از مسلمانان به زحمت و مشقت نیفتد و اگر خواست دو نماز را با هم و در یک وقت بخواند. ما ابتدا برخی از روایاتی که در جوامع حدیثی شیعه آمده و سپس برخی از روایات اهل سنت را در این زمینه ذکر می کنیم. «عبد الله بن سنان از حضرت امام صادق ـ(ع) ـ نقل کرده است: «پیامبر خدا ـ صلی الله علیه و آلهـ بدون این که عذری در کار باشد، نماز ظهر و عصر و نیز نماز مغرب و عشا را با یک اذان و دو اقامه خواند. در حدیث دیگری اسحاق بن عمار از امام صادق ـ(ع) ـ روایت کرده که آن حضرت فرمود: «پیامبر خدا بدون این که عذری در کار باشد نماز ظهر و عصر را یک جا خواند. عمر به آن حضرت گفت: آیا در نماز چیز تازه ای پیدا شده؟ پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: نه چیز تازه ای درباره نماز نیامده ولی خواستم بر امت خودم گشایشی بدهم.»

در حدیث دیگری سعید بن جبیر از ابن عباس نقل کرده که او گفت: «پیامبر خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ بدون این که خطر و سفری در بین باشد، ظهر و عصر را با هم خواند ابن عباس گفت: پیامبر خواست با این کارش امت را در آسایش قرار دهد و کسی از امت به زحمت و مشقت نیفتد.»در منابع اهل سنت نیز آمده است: «جابر بن یزید از ابن عباس نقل کرده که پیامبر خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ هفت رکعت مغرب و عشا را با هم خواند و هشت رکعت ظهر عصر را با هم خواند و آن حضرت در مدینه بود». در روایت دیگری آمده است: «رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ ظهر و عصر و مغرب و عشا را با هم خواند، بدون این که خطر یا سفری در کار باشد».

در حدیث دیگری ابن عباس به عبدالله بن شقیق گفت: خودم دیدم که پیامبر اسلام ظهر و عصر را با هم می خواند و مغرب و عشا را با هم، عبدالله بن شقیق می گوید: من به شک افتادم نزد ابوهریره رفتم و از او پرسیدم. ابوهریره گفت: ابن عباس راست می گوید». بنابر این همان گونه که مشاهده شد اهل سنت نیز این روایات را ذکر کرده اند که تنها به چند مورد آن ها اشاره شد.

اما اهل سنت قید کرده اند که این روایات به علت اعراض (دوری) اصحاب از عمل به آن ها نمی توانند ملاک عمل قرار گیرند.

نتیجه گیری: پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ معمولاً بین نماز ظهر و عصر و بین نماز مغرب و عشا فاصله می انداختند. ملتزم بودن آن حضرت به اقامه نماز در پنج وقت به این جهت بوده که ارتباط بیشتری با مردم داشته باشد و مسلمانان به راحتی بتوانند به دیدار ایشان نائل شوند سوالات خویش را بپرسند. و پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ نیز با این اقدام بتواند معارف بیشتری از اسلام را به مسلمانان بیاموزد. اما این جمع خواندن دلالت بر وجوب ندارد. چرا که حضرت همان گونه که بیان شد برای آسایش مسلمانان بعضا بین این نمازها جمع می کرد. پس در هر صورت چه بین این نماز ها جمع کنیم یا با فاصله این نماز ها را به جا آوریم به سیره آن حضرت عمل کرده ایم.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

۱ـ نهایه التقریر فی مباحث الصلوه، فاضل لنکرانی.

۲ـ شبهای پیشاور، سلطان الواعظین شیرازی.