امام زمان(ع) در تفاسیر اهل‌سنت: تفاوت میان نسخه‌ها

ابرابزار
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{شروع متن}} {{سوال}} در تفاسير اهل سنت چه آياتي بر وجود مقدس امام زمان(عج) و قيام...» ایجاد کرد)
 
(ابرابزار)
 
(۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
در تفاسير اهل سنت چه آياتي بر وجود مقدس امام زمان(عج) و قيام آن حضرت تفسير شده است؟
در تفاسیر اهل سنت چه آیاتی بر وجود امام زمان(عج) و قیام آن حضرت تفسیر شده است؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
پيروان اديان سه گانه ي آسماني (مسلمانان،‌ مسيحيان، يهوديان) باور دارند آينده ي نهايي مسير زندگي خاكي، پيروزي ايمان بر كفر، حاكميت حق و علم و عدالت، وراثت زمين به صالحان، پايان خرافات و گمراهي و ستم و هرگونه انحراف است. آنان همچنين اتفاق نظر دارند شخصي كه خداوند عهد و پيمانش را به دست او تحقق مي بخشد، از فرزندان حضرت ابراهيم – عليه السلام - بوده است، و شريعتي كه بر اساس آن حكومت مي كند دين پيامبري است كه خداوند در آخر زمان، وي را مبعوث مي كند....»}}<ref>فصلنامه تخصصي انتظار، سال اوّل، شماره اول، پاييز ۱۳۸۰، صاحب امتياز بنياد فرهنگي حضرت مهدي موعود، ص۱۷۱، مقاله سامي بدري.</ref>
{{درگاه|مهدویت}}
{{مهدویت-عمودی}}
تفاسیر [[اهل سنت]] برخی از آیات [[قرآن]] را در رابطه با وجود و قیام [[حضرت مهدی(ع)]] تفسیر و روایاتی را در این باره ذکر نموده‌اند:


آياتي از قرآن كريم درباره حضرت مهدي ـ عجل الله تعالي فرجه شريف ـ است و روايات فراواني نيز عهده دار تفسير آن آياتند و اكنون برخي از آن آيات كه از منظر مفسران اهل سنت به حضرت مهدي ـ عجل الله تعالي فرجه شريف ـ اختصاص دارند را بررسي مي كنيم.  
۱. {{قرآن|هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَیٰ وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ|ترجمه=او کسی است که رسولش را با هدایت و آیین حق فرستاد، تا آن را بر همه آیین‌ها غالب گرداند، هر چند مشرکان کراهت داشته باشند!|سوره=توبه|آیه=۳۳}}
* در تفسیر قرطبی آمده است: «پیروزی اسلام بر دیگر ادیان، هنگام [[قیام مهدی(ع)]] است. در آن زمان، مردمان یا باید مسلمان شوند یا جزیه دهند؛ و این که گفته شده است مهدی همان [[عیسی مسیح در منابع مسیحی و اسلامی|عیسی]] است، نادرست است زیرا اخبار صحیح به گونه‌ای متواتر وارد شده که مهدی از خاندان پیامبر(ص) است.<ref>انصاری قرطبی، ابو عبدالله محمد بن احمد، الجامع الاحکام القرآن، تحقیق عبدالرزاق المهدی، چاپ دارالکتاب العربی، ۱۴۱۸ه‍، ج۸، ص۱۱۱.</ref>
* در کتاب البیان در تفسیر این آیه آمده است: کسی که خدا او را بر همه [[ادیان]] چیره می‌گرداند، مهدی از فرزندان [[فاطمه(س)|فاطمه]] است.<ref>سید مؤمن بن حسن الشبلنجی، نورالابصار، چاپ دارالجیل، ص۳۴۳.</ref>
* در تفسیر کشف الاسرار که از تفاسیر معتبر اهل سنت است در شرح این آیه می‌گوید: رسول در این آیه [[حضرت محمد]](ص) است و هدی و هدایت قرآن و ایمان است و دین حق، اسلام است و خدا این دین را بر دیگر ادیان برتری می‌دهد، چنان‌که دینی نماند مگر این که اسلام بر آن غالب آید؛ و این اتفاق بعد از این رخ خواهد داد و هنوز محقق نشده است.<ref>میبدی رشید الدین، امام احمد، (از عالمان قرن پنجم)، کشف الاسرار، ج۴، ص۱۱۹–۱۲۰.</ref>
* فخر رازی در تفسیرش در ذیل آیه{{قرآن| لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدّینِ کُلّهِ}} در یکی از پاسخ‌های این شبهه که اسلام هنوز بر همه ادیان غلبه نکرده است از قول سدی می‌گوید که این غلبه در زمان خروج مهدی تحقق پیدا می‌کند و در آن زمان کسی باقی نمی‌ماند مگر اینکه داخل در اسلام شده باشد.<ref>فخر الدین محمد بن عمر التمیمی الرازی الشافعی، التفسیر الکبیر أو مفاتیح الغیب، بیروت، دار الکتب العلمیة، چ۱، ۱۴۲۱هـ / ۲۰۰۰م، ج۱۶ ص۳۳.</ref>
* سیوطی در الدرالمنثور در تفسیر آیه که خزی و خواری کفار را وعده داده است می‌گوید که این خزی برای آنان زمانی تحقق پیدا می‌کند که مهدی قیام کند.<ref>جلال الدین سیوطی، عبد الرحمن بن الکمال، الدرالمنثور، بیروت، دار الفکر، ۱۹۹۳م، ج۱، ص۲۶۴.</ref> و نیز می‌گوید از ابن‌عباس نقل شده که پیامبر(ص) فرمود: اصحاب کهف از اعوان مهدی هستند.<ref>الدرالمنثور، ج۵، ص۳۷۰.</ref> و در موارد متعدد دیگر روایاتی را از کتاب‌های حدیثی اهل سنت در این تفسیر خود انعکاس داده است.<ref>رک: الدرالمنثورج۷، ص ۴۸۳–۴۸۵.</ref>


۱. {{قرآن|هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَ دِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ<ref>توبه/۳۳.</ref>
در تفسیر ابن ابی حاتم و تفسیر ابن کثیر نیز تحقق خزی کفار در دنیا بر ظهور و خروج حضرت مهدی(عج) متوقف شده است.<ref>ابن ادریس رازی، عبد الرحمن بن محمد، تفسیر ابن ابی حاتم، صیدا، المکتبة العصریة، تحقیق: أسعد محمد الطیب؛ ابن کثیر دمشقی، إسماعیل بن عمر أبو الفداء، تفسیر ابن کثیر (تفسیر القرآن العظیم)، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۱۵۸.</ref>


«او كسي است كه رسولش را با هدايت و آيين حق فرستاد، تا آن را بر همه آيين ها غالب گرداند، هر چند مشركان را خوش نيايد»
آلوسی درباره مهدویت مطالبی زیادی را در تفسیر روح المعانی بیان داشته است که به عنوان نمونه به چند مورد اشاره می‌شود:
او در ذیل آیه {{قرآن| قلْ إِنِّی أَخافُ إِنْ عَصَیْتُ رَبِّی عَذابَ یَوْمٍ عَظیم‏}} بعد از ذکر مطالبی می‌گوید: در بعضی اخبار آمده است که هنگامی که باد شدید می‌وزید پیامبر خدا صورتش زرد می‌شد و می‌فرمود که من می‌ترسم ازینکه [[روز قیامت]] برپا شود. این روایات و سخنانی که به رسول خدا نسبت داده شده صحیح نیست؛ زیرا قیامت بعد از [[ظهور مهدی]] و عیسی و خروج [[دجال کیست؟|دجال]] و طلوع شمس از مغرب و سایر امارات و نشانه‌های که هنوز محقق نشده است برپا می‌شود.<ref>آلوسی بغدادی، شهاب الدین سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ج۷، ص ۱۱۱ و ج۱۳، ص۱۷۱.</ref>


در تفسير قرطبي آمده است:«پيروزي اسلام بر ديگر اديان، هنگام قيام مهدي ـ عجل الله تعالي فرجه شريف ـ است در آن زمان، مردمان يا بايد مسلمان شوند و يا جزيه دهند. و اين كه گفته شده است مهدي همان عيسي است نادرست است زيرا اخبار صحيح به گونه اي متواتر وارد شده كه مهدي از خاندان پيامبر(ص) است .....»}}<ref>انصاري قرطبي، ابو عبدالله محمد بن احمد، الجامع الاحكام القرآن، تحقيق عبدالرزاق المهدي، چاپ دارالكتاب العربي، ۱۴۱۸ه‍ ، ج۸، ص۱۱۱.</ref>
۲. {{قرآن|بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ ۚ|ترجمه=آنچه خداوند برای شما باقی گذارده (از سرمایه‌های حلال)، برایتان بهتر است اگر ایمان داشته باشید!|سوره=هود|آیه=۸۶}}.
* در تفسیر نور الابصار آمده است: چون (مهدی) ظهور کند، [[کعبه اولین خانه|کعبه]] را پایگاه خویش قرار می‌دهد و ۳۱۳ نفر از یارانش به او می‌پیوندند، آنگاه در نخستین سخن این آیه را تلاوت می‌کند: «بقیةالله بهتر است برای شما اگر ایمان بیاورید»، پس می‌گوید: «منم بقیةالله و خلیفه خدا و حجت او بر شما».<ref>مؤمن بن حسن مؤمن الشبلنجی، نورالابصار، چاپ دارالجیل، بیروت، ۱۴۰۹ هـ، ص۳۴۹.</ref>


و در كتاب البيان در تفسير اين آيه آمده است:«كسي كه خدا او را بر همه اديان چيره مي گرداند، مهدي از فرزندان فاطمه است.<ref>سيد مؤمن بن حسن الشبلنجي، نورالابصار، چاپ دارالجيل، ص۳۴۳.</ref> و تفسير كشف الاسرار كه از تفاسير معتبر اهل سنت است در شرح اين آيه مي گويد:«رسول در اين آيه حضرت محمد(ص) است و هدي و هدايت قرآن و ايمان است و دين حق، اسلام است و خدا اين دين را بر ديگر اديان برتري مي دهد، چنان كه ديني نماند مگر اين كه اسلام بر آن غالب آيد. و اين اتفاق بعد از اين رخ خواهد داد و هنوز محقق نشده است.»<ref>ميبدي رشيد الدين، امام احمد، (از عالمان قرن پنجم)، كشف الاسرار، ج۴، ص۱۱۹ ـ ۱۲۰.</ref>  
۳. {{قرآن|وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَسَاجِدَ اللَّهِ أَنْ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ وَسَعَیٰ فِی خَرَابِهَا ۚ أُولٰئِکَ مَا کَانَ لَهُمْ أَنْ یَدْخُلُوهَا إِلَّا خَائِفِینَ ۚ لَهُمْ فِی الدُّنْیَا خِزْیٌ وَلَهُمْ فِی الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِیمٌ|ترجمه=و کیست ستمکارتر از آن که مردم را از ذکر نام خدا در مساجد منع کند و در خرابی آن اهتمام و کوشش نماید؟ چنین گروه را نشاید که در مساجد مسلمین در آیند جز آنکه (بر خود) ترسان باشند. این گروه را در دنیا ذلت و خواری نصیب است و در آخرت عذابی بزرگ|سوره=بقره|آیه=۱۱۴}}
* سیوطی درباره عذاب دنیوی این افراد می‌نویسد: «خواری و ذلّت (آنان) در دنیا زمانی فرا می‌رسد که مهدی به پا خیزد و قسطنطنیه را فتح کند و آنان را بکشد.»<ref>سیوطی، جلال الدین، الدّر المنثور فی التفسیر بالمأثور، دارالفکر، چاپ دوم، ج۱، ص۲۶۴.</ref>و در تفسیر طبری و تفسیر کشف الاسرار<ref>تفسیر کسف الاسرار، ج۱، ص۳۲۵.</ref> نیز به همین مطلب که سیوطی نوشته است تصریح شده است.


۲. {{قرآن|بَقِيَّه اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ<ref>هود/۸۶.</ref> (اگر با ايمان باشيد«بقيه الله» براي شما خير است.) در نور الابصار آمده است: «چون (مهدي) ظهور كند، كعبه را پايگاه خويش قرار مي دهد و ۳۱۳ نفر از يارانش به او مي پيوندند، ‌آنگاه در نخستين سخن اين آيه را تلاوت مي كند «بقيه الله بهتر است براي شما اگر ايمان بياوريد»، پس مي گويد: «منم بقيه الله و خليفه خدا و حجت او بر شما.»}}<ref>مؤمن بن حسن مؤمن الشبلنجي، نورالابصار، چاپ دارالجيل، بيروت، ۱۴۰۹ هـ، ص۳۴۹.</ref>
۴. {{قرآن|یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ|ترجمه=ای اهل ایمان! [در برابر حوادث] شکیبایی کنید، و دیگران را هم به شکیبایی وادارید، و با یکدیگر [چه در حال آسایش چه در بلا و گرفتاری] پیوند و ارتباط برقرار کنید و از خدا پروا نمایید تا رستگار شوید.|سوره=آل عمران|آیه=۲۰۰}}
* حافظ قندوزی از امام محمد باقر(ع) درباره این آیه روایت کرده است که فرمود: شکیبا باشید بر ادای فرائض و واجبات، و در برابر آزار دشمنان استقامت ورزید و با امام تان مهدی مرابطه نمائید.<ref>حسینی شیرازی، صادق، موعودِ قرآن، ترجمه مؤسسه الامام المهدی، چاپ ۱۳۶۰، ص۲۲، به نقل از ینابیع الموده، ص۵۰۶.</ref>


۳. و من أظلم ممن منع مسجد الله أن يذكر فيها اسمه و سعي في خرابها اولئك ما كان لهم أن يدخلوها الا خائفين لهم في الدنيا خزي و لهم في الاخره عذاب عظيم» (كيست ستمكار تر از آن كس كه از بردن نام خدا در مساجد او جلوگيري كرد و سعي در ويراني آنها نمود؟ شايسته نيست آنان، جز با ترس و وحشت وارد اين (كانونهاي عبادت) شوند. بهرهء آنها در دنيا فقط رسوايي و خواري است و در آخرت عذاب عظيم (الهي) ).
۵. {{قرآن|یَسْأَلُونَکَ عَنِ السَّاعَةِ أَیَّانَ مُرْسَاهَا ۖ|ترجمه=همواره درباره قیامت از تو می‌پرسند که وقوع آنچه وقت است؟|سوره=اعراف|آیه=۱۸۷}}.
* حافظ قندوزی از مفضل بن عمر از امام جعفر صادق(ع)، روایت کرده است که فرمود: (منظور از) ساعت قیام قائم است.<ref>حسینی شیرازی، صادق، موعودِ قرآن، ص۴۴، به نقل از ینابیع الموده، ص۴۲۹.</ref>


سيوطي درباره عذاب دنيوي اين افراد مي نويسد: «خواري و ذلّت (آنان) در دنيا زماني فرا مي رسد كه مهدي به پا خيزد و قسطنطنيه را فتح كند و آنان را بكشد.»<ref>سيوطي، جلال الدين، الدّر المنثور في التفسير بالمأثور، دارالفكر، چاپ دوم، ج۱، ص۲۶۴.</ref>و در تفسير طبري و تفسير كشف الاسرار<ref>تفسير كسف الاسرار، ج۱، ص۳۲۵.</ref> نيز به همين مطلب كه سيوطي نوشته است تصريح شده است.
۶. {{قرآن|اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یُحْیِی الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا ۚ|ترجمه=بدانید که خدا زمین را پس از مردگی اش زنده می‌کند.|سوره=حدید|آیه=۱۷}}.
* حافظ قندوزی می‌نویسد: «خداوند آنرا توسط «قائم» زنده می‌سازد، پس در آن ایجاد عدالت کند و زمین را توسط [[عدل الهی|عدل]]، پس از مردنش به واسطه ظلم، زنده سازد.»<ref>حسینی شیرازی، صادق، موعودِ قرآن، ص۱۳۹، به نقل از ینابیع الموده، ص۵۱۴.</ref>


۴. {{قرآن|يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ<ref>آل عمران/۲۰۰.</ref> (اي كساني كه ايمان آورده ايد، صبر كنيد و مقاومت ورزيد و مرابطه كنيد و از خدا بترسيد، باشد كه رستگار شويد.)
۷. {{قرآن|فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِی أَنْزَلْنَا ۚ|ترجمه=پس به خدا ایمان آرید و به رسول او و نور علم و حکمتی که (بندگان را در آیات قرآن) فرستاده‌ایم بگروید|سوره=تغابن|آیه=۸}}
* علاّمه قبیسی می‌نویسد: حافظ ابو جعفر محمد بن جریر طبری گفت در [[حجة الوداع]] پیامبر(ص) فرمود: ای مردم، {{قرآن|آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِی أَنْزَلْنا}} سپس فرمود: نور در من است، سپس در علی است، و بعد در نسل وی باشد تا قائم مهدی.<ref>همان، موعودِ قرآن، ص۱۴۶، به نقل از، ماذا فی التاریخ، ج۳، ص۱۴۷–۱۴۵.</ref>


حافظ قندوزي ازامام محمد باقر(ع) درباره اين آيه روايت كرده است كه فرمود: شكيبا باشيد بر اداي فرائض و واجبات، و در برابر آزار دشمنان استقامت ورزيد و با امام تان مهدي مرابطه نمائيد.}}<ref>حسيني شيرازي، صادق، موعودِ قرآن، ترجمه مؤسسه الامام المهدي، چاپ ۱۳۶۰، ص۲۲، به نقل از ينابيع الموده، ص۵۰۶.</ref>
۸. {{قرآن|حَتَّیٰ إِذَا رَأَوْا مَا یُوعَدُونَ فَسَیَعْلَمُونَ مَنْ أَضْعَفُ نَاصِرًا وَأَقَلُّ عَدَدًا|ترجمه=[اینان همواره شما را ضعیف و ناتوان و بی یار می‌شمارند] تا زمانی که آنچه را [از عذاب] وعده داده می‌شوند ببینند، پس به زودی آگاه می‌شوند چه کسی یاورش ناتوان‌تر و نفراتش کمتر است؟|سوره=جن|آیه=۲۴}}
* حافظ قندوزی از امام سجاد(ع) در تفسیر این آیه نقل می‌کند که «ما یوعدون» (آنچه وعده داده می‌شوند) در این آیه «قائم» مهدی و اصحاب و یاران اویند؛ و هنگامی که «قائم» ظهور کند دشمنان او ضعیف تر و عددشان کمتر است.<ref>موعود قرآن، به نقل از ینابیع الموده، ص۵۱۵.</ref>


۵. {{قرآن|... يسْئَلُونَكَ عَنِ السَّاعَه أَيَّانَ مُرْساها<ref>اعراف/۱۸۷.</ref> (از تو درباره ساعت مي پرسند كه زمان وقوع آن كي است) حافظ قندوزي از مفضل بن عمر از امام جعفر صادق(ع) ، روايت كرده است كه فرمود: «(منظور از) ساعت قيام قائم است.»}}<ref>حسيني شيرازي، صادق، موعودِ قرآن، ص۴۴، به نقل از ينابيع الموده، ص۴۲۹.</ref>
۶. {{قرآن|اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها<ref>حديد/۱۷.</ref> (بدانيد كه خدا زمين را پس از مرگش احياء مي كند) حافظ قندوزي مي نويسد:«خداوند آنرا توسط«قائم» زنده مي سازد، پس در آن ايجاد عدالت كند و زمين را توسط عدل، پس از مردنش به واسطه ظلم، زنده سازد.»}}<ref>حسيني شيرازي، صادق، موعودِ قرآن، ص۱۳۹، به نقل از ينابيع الموده، ص۵۱۴.</ref>
۷. {{قرآن|فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنا وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ<ref>تغابن/۸.</ref> (پس ايمان آريد به خدا و رسول و نوري كه فرود آورديم، و خداوند بدانچه كنيد آگاه است.)
علاّمه قبيسي مي نويسد حافظ ابوجعفر محمد بن جرير طبري گفت در حجه الوداع پيامبر(ص) فرمود: اي مردم، {{قرآن|آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنا}} سپس فرمود: نور در من است، سپس در ـ علي است، و بعد در نسل وي باشد تا قائم مهدي.}}<ref>همان، موعودِ قرآن، ص۱۴۶، به نقل از، ماذا في التاريخ، ج۳، ص۱۴۷ ـ ۱۴۵.</ref>
۸. {{قرآن|حَتَّي إِذا رَأَوْا ما يُوعَدُونَ فَسَيَعْلَمُونَ مَنْ أَضْعَفُ ناصِراً وَ أَقَلُّ عَدَداً<ref>جن/۲۴.</ref>‌ (تا وقتي كه ببيند آنچه را وعده داده مي شوند، پس به زودي بدانند كه چه كسي از حيث يار ناتوان تر و از حيث عدد كمتر است.)
حافظ قندوزي از امام سجاد(ع) در تفسير اين آيه نقل مي كند كه«ما يوعدون» (آنچه وعده داده
مي شوند) در اين آيه «قائم» مهدي و اصحاب و ياران اويند. و هنگامي كه «قائم» ظهور كند دشمنان او ضعيف تر و عددشان كمتر است.<ref>موعود قرآن، به نقل از ينابيع الموده، ص۵۱۵.</ref>
گفتني است كه از منظر اهل سنت آيات فراوان ديگري درباره حضرت مهدي وجود دارد<ref>چون قصص/۵، انبياء/۱۰۵، نساء/۵۹ و ......</ref> كه ذكر همه آنها در اين پاسخنامه نمي گنجد.
{{پایان پاسخ}}
{{پایان پاسخ}}
{{مطالعه بیشتر}}
{{مطالعه بیشتر}}
==مطالعه بيشتر==
۱. موعود قرآن، صادق حسيني شيرازي.


۲. در انتظار ققنوس، ترجمه مهدی علی زاده.
== مطالعه بیشتر ==
* ''موعود قرآن''، صادق حسینی شیرازی.
* ''در انتظار ققنوس''، ترجمه مهدی علی‌زاده.
{{پایان مطالعه بیشتر}}
{{پایان مطالعه بیشتر}}


==منابع==
== منابع ==
<references />
{{پانویس|۲}}
{{شاخه
{{شاخه
| شاخه اصلی =  
| شاخه اصلی =مهدویت
|شاخه فرعی۱ =  
| شاخه فرعی۱ =مهدویت نزد اهل‌سنت
|شاخه فرعی۲ =  
| شاخه فرعی۲ =
|شاخه فرعی۳ =  
| شاخه فرعی۳ =
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =  
  | شناسه =
  | تیترها =  
  | تیترها =
  | ویرایش =  
  | ویرایش =شد
  | لینک‌دهی =  
  | لینک‌دهی =شد
  | ناوبری =  
  | ناوبری =
  | نمایه =  
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =  
  | تغییر مسیر =
  | ارجاعات =  
  | ارجاعات =
  | بازبینی =  
| بازبینی نویسنده =
  | تکمیل =  
  | بازبینی =
  | اولویت =  
  | تکمیل =شد
  | کیفیت =  
  | اولویت =ب
  | کیفیت =ب
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}
۴۹۱

ویرایش