اعتبار کتاب استبصار شیخ طوسی: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۳۸: خط ۳۸:
  | نسخه الکترونیکی  =
  | نسخه الکترونیکی  =
}}
}}
'''الاستبصار''' نوشته شیخ طوسی، از کتب حدیثی مهم و مشهور که از کتب اربعه شیعه شمرده می‌شود.
'''الاستبصار''' نوشته شیخ طوسی، از کتب حدیثی مهم و مشهور که از کتب اربعه شیعه شمرده می‌شود. ین کتاب در حقیقت نوعی تلخیص تهذیب الاحکام است که تنها به گرد آوری روایات مختلف و جمع میان آنها پرداخته است. بنابراین موضوع کتاب صرفا روایات فقهی به ظاهر متعارض است. تمامی روایاتی که در استبصار وجود دارد در تهذیب نیز آمده است.
 
برپایهٔ آماری که مؤلف خود از احادیث یاد شده در ''الاستبصار'' به‌دست داده، شمار آنها ۵۱۱ ،۵ است. الاستبصار، شیوه متفاوتی از دسته‌بندی احادیث را تا دوره خودش نمایش می‌دهد. آنگونه که از معنی عنوان کامل آن (تأمل در اختلافات درونی اخبار) برمی آید، شیخ طوسی در الاستبصار تلاش می‌کند در عین گزارش و ارائه احادیث، آنها را تبیین و تفسیر نموده و تضاد احتمالی روایات را خنثی نماید.  


== معرفی ==
== معرفی ==
خط ۴۷: خط ۴۹:
تمامی روایاتی که در استبصار وجود دارد در تهذیب نیز آمده است.<ref>حجت، هادی، جوامع حدیثی شیعی، تهران، سمت، ۱۳۹۸ش، ص۱۲۹. </ref>
تمامی روایاتی که در استبصار وجود دارد در تهذیب نیز آمده است.<ref>حجت، هادی، جوامع حدیثی شیعی، تهران، سمت، ۱۳۹۸ش، ص۱۲۹. </ref>


اَلااِستِبصار، عنوان مجم‍وعه‌ای در حدیث از شیخ طوسی است که چهارمین کتاب از کتب اربعهٔ امامیه شناخته می‌شود. شیخ طوسی در بیان انگیزهٔ تألیف، در مقدمه چنین آورده است که پس از تألیف مجم‍وعهٔ مفصل تهذیب الاحکام، از او خواسته شد تا مجم‍وعه‌ای مختصرتر تهیه کند که تنها احادیث «مختلف» (ناهمخوان) در آن مقایسه شده باشند. وی نیز در پی این درخواست برآن شد تا اثری پدیدآورد که محل رجوع دانشوران و در عین حال راهنمای مناسبی برای مبتدیان باشد. از این‌رو به تألیف اَلااِستِبصار همت گماشت. طوسی در این اثر علاوه بر اینکه احادیث مربوط به هر باب را در یکجا فراهم آورده، به نقد و بررسی سندی و محتواییِ آنها نیز عنایت داشته، و در باب باب آن پیشنهاد خود را برای رفع ناهمخوانی ظاهری میان احادیث، یا ترجیح گروهی از روایات بر گروهی دیگر ارائه کرده است.<ref>جمعی از نویسندگان، «الاستبصار»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۸، ذیل مدخل.</ref>
اَلاستِبصار، عنوان مجم‍وعه‌ای در حدیث از شیخ طوسی است که چهارمین کتاب از کتب اربعهٔ امامیه شناخته می‌شود. شیخ طوسی در بیان انگیزهٔ تألیف، در مقدمه چنین آورده است که پس از تألیف مجم‍وعهٔ مفصل تهذیب الاحکام، از او خواسته شد تا مجم‍وعه‌ای مختصرتر تهیه کند که تنها احادیث «مختلف» (ناهمخوان) در آن مقایسه شده باشند. وی نیز در پی این درخواست برآن شد تا اثری پدیدآورد که محل رجوع دانشوران و در عین حال راهنمای مناسبی برای مبتدیان باشد. از این‌رو به تألیف اَلااِستِبصار همت گماشت. طوسی در این اثر علاوه بر اینکه احادیث مربوط به هر باب را در یکجا فراهم آورده، به نقد و بررسی سندی و محتواییِ آنها نیز عنایت داشته، و در باب باب آن پیشنهاد خود را برای رفع ناهمخوانی ظاهری میان احادیث، یا ترجیح گروهی از روایات بر گروهی دیگر ارائه کرده است.<ref>جمعی از نویسندگان، «الاستبصار»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۸، ذیل مدخل.</ref>


برپایهٔ آماری که مؤلف خود از احادیث یاد شده در ''الاستبصار'' به‌دست داده، شمار آنها ۵۱۱ ،۵ است؛ حال آنکه در چاپ تحقیقی از کتاب ''الاستبصار''، شمارهٔ احادیث به ۵۵۸ ،۵ حدیث بالغ شده است و چنین اختلافی در شماره می‌تواند به شیوهٔ شمارش درمورد پاره‌ای از احادیث خاص مربوط گردد.<ref>جمعی از نویسندگان، «الاستبصار»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۸، ذیل مدخل.</ref>
برپایهٔ آماری که مؤلف خود از احادیث یاد شده در ''الاستبصار'' به‌دست داده، شمار آنها ۵۱۱ ،۵ است؛ حال آنکه در چاپ تحقیقی از کتاب ''الاستبصار''، شمارهٔ احادیث به ۵۵۸ ،۵ حدیث بالغ شده است و چنین اختلافی در شماره می‌تواند به شیوهٔ شمارش درمورد پاره‌ای از احادیث خاص مربوط گردد.<ref>جمعی از نویسندگان، «الاستبصار»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۸، ذیل مدخل.</ref>
خط ۶۷: خط ۶۹:


این کتاب را نخستین کتاب بی نظیر شیعی درباره جمع روایات مخالف و متضاد و نحوه برقراری سازش میان آنها دانسته اند که جامعیت خوبی نسبت به گردآوری روایات متضاد دارد.<ref>«[https://makarem.ir/maaref/fa/article/index/408811/الإستبصار-فیما-اختلف-من-الأخبار الإستبصار فیما اختلف من الأخبار]»، آیین رحمت، بازدید: ۲۴ دی ۱۴۰۲ش.</ref>
این کتاب را نخستین کتاب بی نظیر شیعی درباره جمع روایات مخالف و متضاد و نحوه برقراری سازش میان آنها دانسته اند که جامعیت خوبی نسبت به گردآوری روایات متضاد دارد.<ref>«[https://makarem.ir/maaref/fa/article/index/408811/الإستبصار-فیما-اختلف-من-الأخبار الإستبصار فیما اختلف من الأخبار]»، آیین رحمت، بازدید: ۲۴ دی ۱۴۰۲ش.</ref>
== نقدها ==
محققان علوم حدیث بر تهذیب نقدهایی را وارد دانسته‌اند؛ از جمله:
یک: عدم رعایت شیوه واحد در سرتاسر کتاب.
دو: انعکاس برخی از روایات ضعیف در کتاب.
سه: فقدان جامعیت.
چهار: افراط در تأویل و جمع میان روایات متعارض: گفته شده شیخ طوسی برای سازش میان روایات متعارض از تأویل های بعید غیرقابل پذیرش کمک گرفته است.<ref>نصیری، علی، حدیث شناسی۱، قم، سنابل، ۱۳۸۳ش، ص۲۲۹.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
۱۵٬۱۴۷

ویرایش