۶٬۸۱۴
ویرایش
←زندگی و خصوصیات
| خط ۷: | خط ۷: | ||
== جایگاه == | == جایگاه == | ||
ابوحیان | ابوحیان اندلسی عالم اسلامی، از بزرگان ادب زمان خود، صاحب بصیرت در علوم زبانی و واقف بر نکات و ظرایف زبان عربی برشمرده شده است.<ref>معرفت، محمدهادی، تفسیر و مفسران، ترجمه علی خیاط، قم، مؤسسه فرهنگی التمهید، ۱۳۸۰، ج۲، ص۳۲۲.</ref> صلاح‌الدین صفدی، شاگرد ابوحیان، استاد خود را شیخِ امام، حافظ، علامه، فرید عصر، شیخ زمان و امام نحویان خوانده است.<ref>صفدی، صلاح الدين خليل بن أيبك، الوافی بالوفيات، تحقیق أحمد الأرناؤوط و تركی مصطفى، بیروت، دار إحياء التراث، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۱۷۵.</ref> ابوحیان اندلسی در تفسير، حديث، لغت، نحو، صرف، علوم عربی، تاریخ، سيره، تراجم رجال، به‌خصوص رجال و مشاهير اندلس، صاحب احاطه فوق العاده خوانده شده است.<ref>صفدی، الوافی بالوفيات، ج۵، ص۱۷۵؛ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، تهران، کتابفروشی خیام، ۱۳۶۹ش، ج۷، ص۸۲.</ref> | ||
ابوحیان اندلسی را در علوم صرف و نحو عربی امام مطلق خوانده شده، به طوری که در دورانش کسی در تبحر در این علوم هماورد او نبوده است.<ref>ابن عماد حنبلی، عبدالحی بن احمد، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، تحقیق محمود ارناووط و عبدالقادر ارناووط، بیروت، دار ابن‌کثير، ۱۴۰۶-۱۴۱۶ق، ج۸، ص۲۵۲.</ref> او به ابوحیان نحوى و شيخ النحاة نیز معروف بود و به دلیل تبحر در علوم حديث به شيخ المحدثين مشهور بود. توانایی او در علوم مختلف موجب شده بود که او را رئيس العلماء بخوانند.<ref>مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۷، ص۸۲.</ref> | |||
از عنوان برخی تألیفات ابوحیان روشن می‌شود که او با قواعد زبان فارسی، زبان ترکی، برخی زبان‌های افریقایی و برخی زبان‌های دیگر آشنایی داشته است. ابوحیان اندلسی شاعری توانا بود و اشعاری حکیمانه و ظریف می‌سرود.<ref>مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۷، ص۸۲.</ref> | |||
ابوحیان | == زندگی و خصوصیات == | ||
اثیر الدین محمد بن یوسف بن علی بن یوسف بن حیان غرناطی اندلسی نِفْزی معروف به ابوحیان اندلسی در سال ۶۵۴ در بمطخشارش، از توابع غرناطه اندلس (گرانادای امروزی در اسپانیا)، متولد شد.<ref>سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغية الوعاة فی طبقات اللغويين و النحاة، تحقیق محمد أبوالفضل إبراهيم، بیروت، المكتبة العصرية، بی‌تا، ج۱، ص۲۸۰؛ نیز: ابن عماد حنبلی، شذرات الذهب، ج۸، ص۲۵۱.</ref> اصل او از قبیله نِفْزه از قبایل بربر بود.<ref>ابن عماد حنبلی، شذرات الذهب، ج۸، ص۲۵۱.</ref> ابوحیان ابتدای تحصیل خود را در قرناطه گذراند تا آنکه با دو تن از استادان خود بر اثر غرور جوانی درگیر شد. دخالت حکومت در این ماجرا و احتمال دستگیر شدن ابوحیان موجب شد تا او از قرناطه خارج شود و به سمت مشرق جهان اسلام مهاجرت کند.<ref>ابن عماد حنبلی، شذرات الذهب، ج۸، ص۲۵۲.</ref> پس از خروج از قرناطه، ابوحیان اندلسی برای کسب علم به نواحی مختلف جهان اسلام سفر کرد.<ref>مدرس تبریزی، ریحانه الادب، ج۷، ص۸۲.</ref> او بیشتر عمر خود را در قاهره گذراند و مورد توجه و ارادت برخی از صاحبان قدرت آن دیار بود.<ref>صفدی، الوافی بالوفيات، ج۵، ص۱۷۶.</ref> | |||
در منابع برای ابوحیان اندلسی خصوصیات اخلاقی برشمرده‌اند: از جمله اینکه او بر بخل خود، آنچنان که مردم بر کرم خود افتخار می‌کنند، افتخار می‌کرده است.<ref>ابن عماد حنبلی، شذرات الذهب، ج۸، ص۲۵۳.</ref> همچنین، گفته شده که او در هنگام قرائت قرآن بسیار خشوع می‌ورزید و گریه می‌کرد.<ref>ابن عماد حنبلی، شذرات الذهب، ج۸، ص۲۵۳.</ref> او را پیرمردی بلندقامت، خوش‌صدا، خوش‌چهره، نورانی و با محاسن و موهای بلند توصیف کرده‌اند.<ref>ابن عماد حنبلی، شذرات الذهب، ج۸، ص۲۵۳.</ref> ابوحیان اندلسی در اواخر عمر خود نابینا شد و در صفر سال ۷۴۵ق درگذشت و در مقبره صوفیه قاهره به خاک سپرده شد.<ref>ابن عماد حنبلی، شذرات الذهب، ج۸، ص۲۵۳.</ref> | |||
== تحصیل و استادان == | == تحصیل و استادان == | ||
ابوحیان اندلسی بسيار در تحصیل کوشا بوده است؛<ref>صفدی، الوافی بالوفيات، ج۵، ص۱۷۵.</ref> به طوری که درباره او گفته شده که او دیده نمی‌شد مگر در حال استماع سخن استادان یا نوشتن یا خواندن.<ref>صفدی، الوافی بالوفيات، ج۵، ص۱۷۵.</ref> ابوحیان در مناطق مختلف جهان اسلام از جمله اندلس، شمال افریقا، اسکندریه، مصر، شام و عراق به محضر استادان علوم مختلف ادبی و دینی به تحصیل پرداخت و از آنان اجازه دریافت کرد.<ref>صفدی، الوافی بالوفيات، ج۵، ص۱۷۵.</ref> برخی تعداد استادان و کسانی که ابوحیان از آنان اجازه علمی گرفته و حدیث شنیده را تا ۴۵۰ نفر برشمرده‌اند.<ref>سیوطی، بغية الوعاة، ج۱، ص۲۸۰.</ref> از جمله استادان ابوحیان می‌توان به افراد زیر اشاره کرد: | ابوحیان اندلسی بسيار در تحصیل کوشا بوده است؛<ref>صفدی، الوافی بالوفيات، ج۵، ص۱۷۵.</ref> به طوری که درباره او گفته شده که او دیده نمی‌شد مگر در حال استماع سخن استادان یا نوشتن یا خواندن.<ref>صفدی، الوافی بالوفيات، ج۵، ص۱۷۵.</ref> ابوحیان در مناطق مختلف جهان اسلام از جمله اندلس، شمال افریقا، اسکندریه، مصر، شام و عراق به محضر استادان علوم مختلف ادبی و دینی به تحصیل پرداخت و از آنان اجازه دریافت کرد.<ref>صفدی، الوافی بالوفيات، ج۵، ص۱۷۵.</ref> برخی تعداد استادان و کسانی که ابوحیان از آنان اجازه علمی گرفته و حدیث شنیده را تا ۴۵۰ نفر برشمرده‌اند.<ref>سیوطی، بغية الوعاة، ج۱، ص۲۸۰.</ref> از جمله استادان ابوحیان می‌توان به افراد زیر اشاره کرد: | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۵: | ||
== مذهب و مرام فکری == | == مذهب و مرام فکری == | ||
ابوحیان | ابوحیان اندلسی در ابتدا به مذهب ظاهری بود.<ref>صفدی، الوافی بالوفيات، ج۵، ص۱۷۶.</ref> سپس، به مذهب شافعی گرایش پیدا کرد.<ref>صفدی، الوافی بالوفيات، ج۵، ص۱۷۶.</ref> ابوحیان اندلسی از عقاید معتزله، فیلسوفان و مُجَسِّمه دوری می‌کرد.<ref>سیوطی، بغية الوعاة، ج۱، ص۲۸۲.</ref> | ||
وقتی | ابوحیان اندلسی به محبت امام علی(ع) گرایش داشت.<ref>سیوطی، بغية الوعاة، ج۱، ص۲۸۲.</ref> او به استناد حدیث پیامبر(ص) که گفت: ای علی جز مؤمن تو را دوست نمی‌دارد و جز منافق با تو بغض و کینه نمی‌ورزد، از قاتلان امام علی(ع) تبری می‌جسته است. ابوحیان وقتی از بدرالدین ابن‌جماعه، صحت این حدیث را پرسید، ابن‌جماعه این حدیث را تصدیق کرد. ابوحیان گفت: پس کسانی که بر علی(ع) شمشیر کشیدند و با او جنگیدند دوستدار او بودند یا دشمن او. این سؤال ابوحیان با سکوت ابن‌جماعه مواجه شد.<ref>مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۷، ص۸۳-۸۴.</ref> | ||
== آثار == | == آثار == | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۳: | ||
=== تفسیر البحر المحیط === | === تفسیر البحر المحیط === | ||
مهم‌ترین کتاب ابوحیان اندلسی تفسیر البحر المحیط قلمداد شده است.<ref>.</ref> تفسیر البحر المحیط از جامع‌ترین تفاسیر ادبی برشمرده شده که مشتمل بر نکات ادبی شگفت و بدیع قرآن و بحث‌های فراوانی درباره بدایع زبانی قرآن دارد. امتیاز این تفسیر نسبت به تفاسیر دیگر در اهمیت‌دادن به ابعاد ادبی، لغوی، نحوی و بلاغی قرآن قلمداد شده است. این کتاب مجموعه‌ای ارزشمند از اشعار و شواهد ادبی، اعرابی، قرائات و لهجه‌ها برشمرده شده است. که از دانش و آگاهی گسترده او در این زمینه‌ها حکایت می‌کند.<ref>معرفت، | مهم‌ترین کتاب ابوحیان اندلسی تفسیر البحر المحیط قلمداد شده است.<ref>.</ref> تفسیر البحر المحیط از جامع‌ترین تفاسیر ادبی برشمرده شده که مشتمل بر نکات ادبی شگفت و بدیع قرآن و بحث‌های فراوانی درباره بدایع زبانی قرآن دارد. امتیاز این تفسیر نسبت به تفاسیر دیگر در اهمیت‌دادن به ابعاد ادبی، لغوی، نحوی و بلاغی قرآن قلمداد شده است. این کتاب مجموعه‌ای ارزشمند از اشعار و شواهد ادبی، اعرابی، قرائات و لهجه‌ها برشمرده شده است. که از دانش و آگاهی گسترده او در این زمینه‌ها حکایت می‌کند.<ref>معرفت، تفسیر و مفسران، ج۲، ص۳۲۳.</ref> ابوحیان اندلسی تفسیر البحر المحیط را در کتابی با عنوان النهر المادّ من البحر المحیط خلاصه کرده است.<ref>معرفت، تفسیر و مفسران، ج۲، ص۳۲۳.</ref> | ||
=== سایر آثار === | === سایر آثار === | ||