۲٬۱۵۱
ویرایش
آیات قرآن مربوط به سیاست و اداره جامعه دینی (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۴ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۵۳
، ۱۴ اکتبر ۲۰۲۳اصلاح آدرس دهی آیات
جز (←روابط خارجی) |
جز (اصلاح آدرس دهی آیات) |
||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
| خط ۹: | خط ۸: | ||
'''سیاست و اداره جامعه دینی''' با موضوعات حکومت، حاکمیت، سیاست خارجی و جهاد در آیات مختلفی از سوره‌های قرآن بررسی شده‌است. این آیه‌ها در سوره‌های بقره، حدید، نحل، آل عمران، حج و ... به جنبه‌های مختلف سیاست و اداره جامعه پرداخته است. | '''سیاست و اداره جامعه دینی''' با موضوعات حکومت، حاکمیت، سیاست خارجی و جهاد در آیات مختلفی از سوره‌های قرآن بررسی شده‌است. این آیه‌ها در سوره‌های بقره، حدید، نحل، آل عمران، حج و ... به جنبه‌های مختلف سیاست و اداره جامعه پرداخته است. | ||
==حکومت و حاکمیت== | ==ویژگیهای حکومت و حاکمیت== | ||
ویژگیهای حکومت و حاکمیت در برخی آیه‌های قرآن ذکر شده است: | ویژگیهای حکومت و حاکمیت در برخی آیه‌های قرآن ذکر شده است: | ||
* '''تحقق یکتا پرستی''': خداوند یکی از اهداف بعثت پیامبران را چنین بیان | * '''تحقق یکتا پرستی''': خداوند یکی از اهداف بعثت پیامبران را چنین بیان می‌کند: {{قرآن|ترجمه=ما در هر امتی رسولی برانگیختیم که خدای یکتا را بپرستید و از طاغوت دوری نماید.|سوره =نحل|آیه= ۳۶}} دوری از طاغوت و ستمگران و مبارزه با آنها نیازمند وجود حکومت و حاکم است. | ||
* رفع اختلاف میان مردم: خداوند در آیه ۲۱۳ سوره بقره فرموده است: مردم [در ابتدای تشکیل اجتماع] گروهی واحد و یک دست بودند [و اختلاف و تضادی در امور زندگی نداشتند]، پس [از پدید آمدن اختلاف و تضاد] خدا پیامبرانی را مژده دهنده و بیم رسان برانگیخت، و با آنان به درستی و راستی کتاب را نازل کرد، تا میان مردم در آنچه با هم اختلاف داشتند، داوری کند. | * '''رفع اختلاف میان مردم''': خداوند در آیه ۲۱۳ سوره بقره فرموده است: {{قرآن|ترجمه=مردم [در ابتدای تشکیل اجتماع] گروهی واحد و یک دست بودند [و اختلاف و تضادی در امور زندگی نداشتند]، پس [از پدید آمدن اختلاف و تضاد] خدا پیامبرانی را مژده دهنده و بیم رسان برانگیخت، و با آنان به درستی و راستی کتاب را نازل کرد، تا میان مردم در آنچه با هم اختلاف داشتند، داوری کند.}} | ||
مسئله رفع اختلاف میان مردم در این آیه به عنوان یکی از اهداف بعثت انبیاء مطرح شده است. اگر اختلاف میان انسان‌ها امری طبیعی و قطعی است و اگر رفع اختلاف‌ها، امری ضروری برای ایجاد نظم در جامعه بشری و دوری از هرج و مرج است، موعظه و نصیحت صرف نمی‌تواند مشکل اجتماعی را حل کند و نیازمند ابزار و ضمانت اجرای لازم است. از این رو هیچ پیامبر صاحب شریعتی نیامده است مگر آنکه علاوه بر تبشیر و انذار، مسئله حاکمیت را نیز مطرح نموده است. خداوند در این آیه نمی‌فرماید، پیامبران به وسیله تعلیم یا تبشیر و انذار، اختلاف جامعه را رفع می‌کنند، بلکه می‌فرماید به وسیله حکم اختلافات آن را برمی‌دارند، زیرا حل اختلاف، بدون حکم و حکومت امکان‌پذیر نیست.<ref>جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت، قم، نشر اسرا ، ۱۳۸۵ش، ص۷۳.</ref> | |||
* '''تحقق عدالت''': | * '''تحقق عدالت''': {{قرآن|ترجمه= همانا ما پیامبران خود را با دلایل روشن فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو [ی تشخیص حق از باطل] نازل کردیم تا مردم به عدالت بر خیزند.|سوره =حدید| آیه= ۲۵}} | ||
قیام به عدالت در همه جنبه‌های اجتماع، اقتصادی، سیاسی بدون تشکیل حکومت امکان‌پذیر نیست. نکته جالب در آیه | قیام به عدالت در همه جنبه‌های اجتماع، اقتصادی، سیاسی بدون تشکیل حکومت امکان‌پذیر نیست. نکته جالب در آیه اینست که در جمله {{قرآن|لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ}} از خود جوشی مردم سخن می‌گوید، هدف این بوده که مردم مجری قسط و عدل باشند. مهم این است که مردم چنان ساخته شوند که خود مجری عدالت گردند، و این راه را با پای خویش بپویند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب‌الاسلامیه، ۱۳۷۴ش، ج۲۳، ص۳۷۲.</ref> | ||
== | == ویژگیهای حاکم== | ||
قرآن کریم به اصل حکومت بسنده نکرده است به شرایط و ویژگیهای حاکم مطلوب نیز اشاره کرده است: | |||
* '''آگاهی و امانتداری''': | * '''آگاهی و امانتداری''': {{قرآن|ترجمه=یوسف گفت: مرا سرپرست خزانه های این سرزمین قرار ده؛ زیرا من نگهبان دانایی هستم.|سوره =یوسف| آیه =۵۵}} | ||
* '''قدرت و توانمندی''': | * '''قدرت و توانمندی''': {{قرآن|ترجمه=رسول گفت: خداوند او را برگزیده و در دانش و توانایی و قوت جسم فزونی بخشیده است.|سوره =بقره |آیه= ۲۴۷ }} | ||
آگاهی، توانمندی لازم، تعهد و امانتداری سه ویژگی مهم حاکم در این دو آیه شمرده شده است. | |||
* '''اجرای دستورات الهی''': | * '''اجرای دستورات الهی''': {{قرآن|(آنان که خدا را یاری می‌کنند) آنهایی هستند که اگر در روی زمین به آنان اقتدار و تمکین دهیم نماز به پا می‌دارند و زکات می‌دهند و امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند.|سوره =حج| آیه= ۴۱}} | ||
حاکم اسلامی باید در مسیر تحقق احکام اسلامی و برطرف نمودن مشکلات اقتصادی و نیازمندیهای افراد جامعه و ترویج ارزش‌ها و مقابله با ضد ارزش‌ها در همه ابعاد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی گام بردارد. | |||
==شاخصه‌های جامعه سیاسی اسلامی== | ==شاخصه‌های جامعه سیاسی اسلامی== | ||
قرآن کریم در برخی آیات به شاخصه‌ها و ویژگیهای جامعه سیاسی اسلامی که از مباحث مهم سیاست و جامعه‌شناسی سیاسی است، اشاره نموده است: | قرآن کریم در برخی آیات به شاخصه‌ها و ویژگیهای جامعه سیاسی اسلامی که از مباحث مهم سیاست و جامعه‌شناسی سیاسی است، اشاره نموده است: | ||
===پیروی و اطاعت از رهبر=== | === پیروی و اطاعت از رهبر === | ||
پیروی و اطاعت از رهبر به عنوان یکی از شاخصه‌های محوری جامعه سیاسی اسلامی برشمرده شده است | پیروی و اطاعت از رهبر به عنوان یکی از شاخصه‌های محوری جامعه سیاسی اسلامی برشمرده شده است {{قرآن| ترجمه= ای مؤمنان از خداوند اطاعت کنید و از پیامبر و صاحبان امر اطاعت کنید.|سوره =نسا| آیه= ۵۹}} | ||
اطاعت و پیروی تنها اختصاص به امور عبادی نداشته و همه | اطاعت و پیروی تنها اختصاص به امور عبادی نداشته و همه دستورات فردی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی را شامل می‌شود. این آیه به دلیل اطلاق اطاعت و بدون قید و شرط بودن آن، اختصاص به معصوم(ع) دارد، اما با توجه به اینکه ولایت فقیه، تداوم امامت در عصر غیبت می‌باشد و بر اساس روایات معصومین(ع)، ایشان از سوی معصوم(ع) برای رهبری و اداره امور جامعه منصوب شده‌اند و اطاعت و پیروی از ایشان بر اساس فرمان امام لازم شمرده شده است. | ||
===حفظ وحدت و پرهیز از تفرقه و اختلاف=== | === حفظ وحدت و پرهیز از تفرقه و اختلاف === | ||
حفظ وحدت و پرهیز از هر گونه اختلاف در میان مسلمانان از شاخصه‌های جامعه سیاسی اسلامی، است: {{قرآن|ترجمه=و همگی به ریسمان خدا [قرآن و اهل بیت(ع)] چنگ زنید، و پراکنده و گروه گروه نشوید؛ و نعمت خدا را بر خود یاد کنید آن گاه که [پیش از بعثت پیامبر و نزول قرآن] با یکدیگر دشمن بودید، پس میان دل های شما پیوند و الفت برقرار کرد، در نتیجه به رحمت و لطف او با هم برادر شدید.|سوره= آل عمران|آیه=۱۰۳}} | |||
قرآن در کنار دستور به وحدت، به لزوم اصلاح میان مسلمانان و برطرف نمودن اختلافات درونی سفارش نموده است.<ref>سوره حجرات، آیه۱۰-۹.</ref> | |||
===مشارکت سیاسی=== | ===مشارکت سیاسی=== | ||
موضوع مشارکت سیاسی مردم، از مباحث مهم سیاست است که قرآن | موضوع مشارکت سیاسی مردم، از مباحث مهم سیاست است که قرآن در قالب‌های مختلف بدان اشاره نموده است. مشورت و شرکت مردم در تصمیمات حکومتی از اوصافی است که قرآن برای جامعه سیاسی اسلامی بیان کرده است.<ref>سوره شوری، آیه۳۸.</ref> پیامبر اکرم(ص) مامور مشورت گرفتن از افراد جامعه شده است: {{قرآن|ترجمه=و در کارها با آنان، مشورت کن و هنگامی که تصمیم گرفتی بر خدا توکل کن.|سوره= آل عمران| آیه=۱۵۹}} | ||
امر به معروف و نهی از منکر در کنار مسئله مشورت، یکی از ارکان مشارکت سیاسی در قرآن است، زیرا از آنجا که یکی از اهداف حکومت اسلامی که در قرآن کریم بدان اشاره شده است.<ref>سوره حج، آیه۴۱. سوره آل عمران، آیه۱۰۴ و آیه۱۱۰.</ref> | |||
===جهاد و دفاع از جامعه اسلامی=== | ===جهاد و دفاع از جامعه اسلامی=== | ||
بخشی از آیات قرآن | بخشی از آیات قرآن مربوط به جهاد و دفاع در برابر دشمنان است که مربوط به سیاست و حکومت است: | ||
* {{ | * {{قرآن| أُذِنَ لِلَّذينَ يُقاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَ إِنَّ اللَّهَ عَلى نَصْرِهِمْ لَقَديرٌ |ترجمه=به کسانی که جنگ بر آنها تحمیل گردیده، اجازه جهاد داده شده است، چرا که مورد ستم قرار گرفته‌اند و خداوند بر یاری آنها تواناست.|سوره= حج|آیه= ۳۹}} | ||
* {{ | * {{قرآن|وَ قاتِلُوا في سَبيلِ اللَّهِ الَّذينَ يُقاتِلُونَكُمْ وَ لا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدينَ |ترجمه=و در راه خدا با کسانی که با شما می‌جنگند، نبرد کنید و از حد تجاوز نکنید که خداوند تجاوز کاران را دوست ندارد.|سوره= بقره|آیه=۱۹۰}} | ||
* {{ | * {{قرآن|وَ ما لَكُمْ لا تُقاتِلُونَ في سَبيلِ اللَّهِ وَ الْمُسْتَضْعَفينَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ الَّذينَ يَقُولُونَ رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْ هذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُها وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ نَصيراً |ترجمه=چرا در راه خدا و در راه مردان و زنان و کودکانی که به دست ستمگران تضعیف شده‌اند، پیکار نمی‌کنید؟ همان افرادی که می‌گویند پروردگارا ما را از این شهر که اهلش ستمگرند، بیرون برو از طرف خود برای ما سرپرستی قرار ده و از جانب خود، یار و یاوری برای ما تعیین فرما.|سوره =نساء|آیه ۷۵}} | ||
* {{ | * {{قرآن|وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّكُمْ وَ آخَرينَ مِنْ دُونِهِمْ لا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ ...|ترجمه=در برابر آنها (دشمنان) آنچه توانایی دارید از «نیرو» آماده سازید (و همچنین) اسبهای ورزیده (برای میدان نبرد) تا به وسیله آن دشمن خدا و دشمن خویش را بترسانید و (همچنین) گروه دیگری غیر از اینها را که شما نمی‌شناسید و خدا می‌شناسد.|سوره =انفال|آیه= ۶۰}} | ||
روشن است که جهاد و دفاع از مسلمانان در برابر دشمنان، نیازمند | روشن است که جهاد و دفاع از مسلمانان در برابر دشمنان، نیازمند حکومت، تشکیلات نظامی و برخورداری از توانمندی لازم برای مقابله با دشمنان است. | ||
===روابط خارجی=== | ===روابط خارجی=== | ||
یکی از ابعاد سیاست که قرآن کریم بدان توجه دارد، مسئله روابط مسلمانان با کفار است. در قرآن کریم به چگونگی این ارتباط توصیه‌هایی شده در برخی موارد از ارتباط دوستانه نهی فرموده و در برخی | یکی از ابعاد سیاست که قرآن کریم بدان توجه دارد، مسئله روابط مسلمانان با کفار است. در قرآن کریم به چگونگی این ارتباط توصیه‌هایی شده و در برخی موارد از ارتباط دوستانه نهی فرموده و در برخی موارد، مجوز این ارتباط را داده است. در موارد نهی، از هر ارتباطی که زمینه‌ساز تسلط کفار بر مسلمانان باشد، نهی کرده است. خداوند متعال به مؤمنان در این رابطه، این گونه سفارش می‌کند: | ||
* ای مؤمنان، دشمن من و دشمن خویش را دوست خود قرار ندهید، شما نسبت به آنها اظهار محبت می‌کنید، در حالی که به آنچه از حق برای شما آمده کافر شده‌اند. | * {{قرآن|ترجمه=ای مؤمنان، دشمن من و دشمن خویش را دوست خود قرار ندهید، شما نسبت به آنها اظهار محبت می‌کنید، در حالی که به آنچه از حق برای شما آمده کافر شده‌اند.|سوره=ممتحنه|آیه=۱}} | ||
* ای کسانی که ایمان آورده‌اید، افرادی که آئین شما را به‌باد استهزاء و بازی می‌گیرند از اهل کتاب و مشرکان، دوست و تکیه‌گاه خود انتخاب نکنید، و از خدا بپرهیزید اگر ایمان دارید. | * {{قرآن|ترجمه=ای کسانی که ایمان آورده‌اید، افرادی که آئین شما را به‌باد استهزاء و بازی می‌گیرند از اهل کتاب و مشرکان، دوست و تکیه‌گاه خود انتخاب نکنید، و از خدا بپرهیزید اگر ایمان دارید.|سوره=مائده|آیه=۵۷}} | ||
* و خداوند هرگز کافران را بر مؤمنان تسلطی نداده است. | * {{قرآن|ترجمه=و خداوند هرگز کافران را بر مؤمنان تسلطی نداده است.|سوره=نساء|آیه= ۱۴۱}} | ||
در مواردی ارتباط با غیر مسلمانان را این گونه توصیف می کند: | |||
{{قرآن|ترجمه=خدا شما را از نیکی کردن و رعایت عدالت نسبت به کسانی که در امر دین با شما پیکار نکردند و از خانه و دیارتان بیرون نراندند نهی نمی‌کند، چرا که خداوند عدالت‌پیشگان را دوست دارد. تنها شما را از دوستی کسانی نهی می‌کند که در امر دین با شما پیکار کردند، و شما را از خانههایتان بیرون راندند، یا به بیرون راندن شما کمک کردند از اینکه با آنها دوستی کنید، و هر کس آنها را دوست دارد ظالم و ستمگر است.|سوره=ممتحنه|آیه= ۸–۹}} | |||
{{پایان پاسخ}} | {{پایان پاسخ}} | ||
| خط ۸۰: | خط ۸۰: | ||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} | ||
{{شاخه | {{شاخه | ||
| شاخه اصلی = | | شاخه اصلی =علوم و معارف قرآن | ||
| شاخه فرعی۱ = | | شاخه فرعی۱ = مسائل اجتماعی در قرآن | ||
| شاخه فرعی۲ = | | شاخه فرعی۲ = مسائل سیاسی در قرآن | ||
| شاخه فرعی۳ = | | شاخه فرعی۳ = | ||
}} | }} | ||
{{تکمیل مقاله | {{تکمیل مقاله | ||
| شناسه = | | شناسه =شد | ||
| تیترها = | | تیترها =شد | ||
| ویرایش = | | ویرایش =شد | ||
| لینک‌دهی = | | لینک‌دهی = | ||
| ناوبری = | | ناوبری = | ||