ویکی پاسخ

آقا بزرگ تهرانی: تفاوت میان نسخه‌ها

صفحه بحث

آقا بزرگ تهرانی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۰ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۴۳

۴۲۹ بایت حذف‌شده ،  ‏۲۰ سپتامبر ۲۰۲۳
ابرابزار
(ابرابزار)
خط ۶: خط ۶:
{{درگاه|واژه‌ها|حوزه و روحانیت}}
{{درگاه|واژه‌ها|حوزه و روحانیت}}
[[پرونده:آقابزرگ تهرانی.jpg|بندانگشتی| تصویری از آقا بزرگ تهرانی]]
[[پرونده:آقابزرگ تهرانی.jpg|بندانگشتی| تصویری از آقا بزرگ تهرانی]]
'''آقا بزرگ تهرانی''' (۱۲۹۳ق-۱۳۸۹ق)، فقیه و کتاب‌شناس و تراجم‌نگار شیعی. [[کتاب الذریعه]]، که دانشنامه بزرگ کتاب‌شناسی عالمان شیعه و [[کتاب طبقات اعلام الشیعه]]، که دایرة‌المعارف دانشمندان شیعه از قرن چهارم تا قرن چهاردهم است، دو اثر مهم و مشهور آقابزرگ تهرانی به شمار می‌رود.
'''آقا بزرگ تهرانی''' (۱۲۹۳ق-۱۳۸۹ق)، فقیه و کتاب‌شناس و تراجم‌نگار شیعی. [[کتاب الذریعه]]، که دانشنامه بزرگ کتاب‌شناسی عالمان شیعه و [[کتاب طبقات اعلام الشیعه]]، که دایرةالمعارف دانشمندان شیعه از قرن چهارم تا قرن چهاردهم است، دو اثر مهم و مشهور آقابزرگ تهرانی به‌شمار می‌رود.


آقا بزرگ در تهران متولد شد و در نجف تحصیلات حوزوی را تا اجتهاد ادامه داد و پس از آن برای تألیف الذریعه به سامرا رفت. او برای نوشتن دو اثر مشهور خود، به سفرهای زیادی پرداخت و از کتابخانه‌های بسیاری از کشورها دیدن کرد.
آقا بزرگ در تهران متولد شد و در نجف تحصیلات حوزوی را تا اجتهاد ادامه داد و پس از آن برای تألیف الذریعه به سامرا رفت. او برای نوشتن دو اثر مشهور خود، به سفرهای زیادی پرداخت و از کتابخانه‌های بسیاری از کشورها دیدن کرد.
خط ۱۳: خط ۱۳:


== زندگی‌نامه ==
== زندگی‌نامه ==
آیت‌اللّه شیخ آقابزرگ تهرانی، امام فن کتابشناسی و رجال<ref>انصاری قمی، ناصر الدین، اختران فقاهت بررسی زندگی علمی و سیاسی گروهی از علمای سده اخیر، قم، دلیل ما، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۲۳۹.</ref>، مجتهد<ref>استادی، رضا، «[https://www.cgie.org.ir/fa/news/266558/کتاب-%C2«Ø§Ù„ذریعه-الی-تصانیف-الشیعه%C2»-آقا-بزرگ-باید-به-عنوان-کتاب-قرن-انتخاب-می‌شد کتاب الذریعه الی تصانیف الشیعه آقا بزرگ باید به عنوان کتاب قرن انتخاب می‌شد]»، سایت مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲ اسفند ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۲۷ شهریور ۱۴۰۲ش.</ref>، فقيهى محقق، مدقّق، اصولى، رجالى و جامع علوم متنوع بود.<ref>مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، تهران، خیام، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۵۲.</ref> آقابزرگ در ۱۲۹۳ق در تهران، دیده به جهان گشود. خاندان او همه از تجّاری بودند که از گیلان به تهران مهاجرت کرده و از ۱۲۵۰ق در این شهر ساکن شده بودند.<ref>انصاری قمی، ناصر الدین، اختران فقاهت بررسی زندگی علمی و سیاسی گروهی از علمای سده اخیر، قم، دلیل ما، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۲۴۵.</ref> پدر و پدربزرگش از روحانیان این شهر بودند. جد بزرگش، حاج محسن، بازرگان بود و به یاری منوچهر خان معتمدالدولهٔ گرجی، نخستین چاپخانهٔ ایران را بنیاد نهاده بود. وی ۱۳۱۵ق به قصد ادامهٔ تحصیل به نجف رفت و از این تاریخ تا ۱۳۲۹ق در حوزه علمیه نجف به کسب دانش پرداخت.<ref>منزوی، علی نقی، «الذریعه و آقا بزرگ تهرانی»، کتاب ماه کلیات، سال ششم، شهریور و مهر ۱۳۸۲ش، شماره ۹ و ۱۰، ص۱۱۶.</ref>
آیت‌اللّه شیخ آقابزرگ تهرانی، امام فن کتابشناسی و رجال،<ref>انصاری قمی، ناصر الدین، اختران فقاهت بررسی زندگی علمی و سیاسی گروهی از علمای سده اخیر، قم، دلیل ما، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۲۳۹.</ref> مجتهد،<ref>استادی، رضا، «[https://www.cgie.org.ir/fa/news/266558/کتاب-%C2«Ø§Ù„ذریعه-الی-تصانیف-الشیعه%C2»-آقا-بزرگ-باید-به-عنوان-کتاب-قرن-انتخاب-می‌شد کتاب الذریعه الی تصانیف الشیعه آقا بزرگ باید به عنوان کتاب قرن انتخاب می‌شد]»، سایت مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲ اسفند ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۲۷ شهریور ۱۴۰۲ش.</ref> فقیهی محقق، مدقّق، اصولی، رجالی و جامع علوم متنوع بود.<ref>مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، تهران، خیام، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۵۲.</ref> آقابزرگ در ۱۲۹۳ق در تهران، دیده به جهان گشود. خاندان او همه از تجّاری بودند که از گیلان به تهران مهاجرت کرده و از ۱۲۵۰ق در این شهر ساکن شده بودند.<ref>انصاری قمی، ناصر الدین، اختران فقاهت بررسی زندگی علمی و سیاسی گروهی از علمای سده اخیر، قم، دلیل ما، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۲۴۵.</ref> پدر و پدربزرگش از روحانیان این شهر بودند. جد بزرگش، حاج محسن، بازرگان بود و به یاری منوچهر خان معتمدالدولهٔ گرجی، نخستین چاپخانهٔ ایران را بنیاد نهاده بود. وی ۱۳۱۵ق به قصد ادامهٔ تحصیل به نجف رفت و از این تاریخ تا ۱۳۲۹ق در حوزه علمیه نجف به کسب دانش پرداخت.<ref>منزوی، علی نقی، «الذریعه و آقا بزرگ تهرانی»، کتاب ماه کلیات، سال ششم، شهریور و مهر ۱۳۸۲ش، شماره ۹ و ۱۰، ص۱۱۶.</ref>


آقابزرگ در ۱۳۲۹ق، به کاظمین و سامرا<ref>انصاری قمی، ناصر الدین، اختران فقاهت بررسی زندگی علمی و سیاسی گروهی از علمای سده اخیر، قم، دلیل ما، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۲۴۵.</ref> رفت و به تدوین بزرگ‌ترین دائرةالمعارف کتاب‌شناسی شیعی، یعنی ''الذریعة الی تصانیف الشیعة'' به تحقیق و تتبع پرداخت. در ۱۳۵۴ق، به نجف بازگشت و به‌منظور چاپ ''الذریعة''، چاپخانه‌ای به نام مطبعة السعاده بنیاد نهاد، اما دولت پادشاهی عراق به بهانه‌های گوناگون مانع کار وی گردید. آقا بزرگ جلد نخست ''الذریعة'' را در مطبعة الغری به چاپ رساند، اما انتشار آن، بازهم در نتیجهٔ مخالفت دولت عراق ۶ ماه به تعویق افتاد. آقابزرگ برای تدوین و تکمیل این دائرةالمعارف به سفرهای طولانی نیز پرداخت. او از بیشتر کتابخانه‌های عمومی عراق، ایران، سوریه، فلسطین، مصر و حجاز، و بسیاری از کتابخانه‌های خصوصی در این کشورها دیدن کرد و به بررسی کتب آنها پرداخت.<ref>موسوی بجنوردی، سید کاظم، «آقابزرگ تهرانی»، دانشنامه تهران بزرگ، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج۳، ذیل مدخل، ۱۳۹۹ش.</ref>
آقابزرگ در ۱۳۲۹ق، به کاظمین و سامرا<ref>انصاری قمی، ناصر الدین، اختران فقاهت بررسی زندگی علمی و سیاسی گروهی از علمای سده اخیر، قم، دلیل ما، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۲۴۵.</ref> رفت و به تدوین بزرگ‌ترین دائرةالمعارف کتاب‌شناسی شیعی، یعنی ''الذریعة الی تصانیف الشیعة'' به تحقیق و تتبع پرداخت. در ۱۳۵۴ق، به نجف بازگشت و به‌منظور چاپ ''الذریعة''، چاپخانه‌ای به نام مطبعة السعاده بنیاد نهاد، اما دولت پادشاهی عراق به بهانه‌های گوناگون مانع کار وی گردید. آقا بزرگ جلد نخست ''الذریعة'' را در مطبعة الغری به چاپ رساند، اما انتشار آن، بازهم در نتیجهٔ مخالفت دولت عراق ۶ ماه به تعویق افتاد. آقابزرگ برای تدوین و تکمیل این دائرةالمعارف به سفرهای طولانی نیز پرداخت. او از بیشتر کتابخانه‌های عمومی عراق، ایران، سوریه، فلسطین، مصر و حجاز، و بسیاری از کتابخانه‌های خصوصی در این کشورها دیدن کرد و به بررسی کتب آنها پرداخت.<ref>موسوی بجنوردی، سید کاظم، «آقابزرگ تهرانی»، دانشنامه تهران بزرگ، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج۳، ذیل مدخل، ۱۳۹۹ش.</ref>


آقا بزرگ دو بار ازدواج کرد و دارای ۵ پسر و ۴ دختر شد.<ref>موسوی بجنوردی، سید کاظم، «آقابزرگ تهرانی»، دانشنامه تهران بزرگ، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج۳، ذیل مدخل، ۱۳۹۹ش.</ref> شيخ آقابزرگ، پس از پشت سر نهادن ۹۷ سال،در سال ۱۳۸۹ق برابر با ۱۳۴۸ شمسی درگذشت. پس از خواندن نماز بر او به امامت آيت اللّه خويى در كتابخانه خويش به خاك سپرده شد.<ref>انصاری قمی، ناصر الدین، اختران فقاهت بررسی زندگی علمی و سیاسی گروهی از علمای سده اخیر، قم، دلیل ما، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۲۶۷.</ref>
آقا بزرگ دو بار ازدواج کرد و دارای ۵ پسر و ۴ دختر شد.<ref>موسوی بجنوردی، سید کاظم، «آقابزرگ تهرانی»، دانشنامه تهران بزرگ، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج۳، ذیل مدخل، ۱۳۹۹ش.</ref> شیخ آقابزرگ، پس از پشت سر نهادن ۹۷ سال، در سال ۱۳۸۹ق برابر با ۱۳۴۸ شمسی درگذشت. پس از خواندن نماز بر او به امامت آیت اللّه خویی در کتابخانه خویش به خاک سپرده شد.<ref>انصاری قمی، ناصر الدین، اختران فقاهت بررسی زندگی علمی و سیاسی گروهی از علمای سده اخیر، قم، دلیل ما، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۲۶۷.</ref>


[[پرونده:بخارا آقا بزرگ تهرانی.jpg|بندانگشتی|یادنامه آقابزرگ تهرانی در شماره ۱۳۸ مجله بخارا|292x292پیکسل]]
[[پرونده:بخارا آقا بزرگ تهرانی.jpg|بندانگشتی|یادنامه آقابزرگ تهرانی در شماره ۱۳۸ مجله بخارا|292x292پیکسل]]
== جایگاه و مقام علمی ==
== جایگاه و مقام علمی ==
آقابزرگ تهرانی را با عناوین علامه کبیر، مؤلف مجاهد و متتبع کم‌مانند توصیف کرده‌اند. [[محمدرضا حکیمی]] در کتابی که درباره آقا بزرگ تهرانی نوشته است درباره او گفته است: «شیخ در اخلاق اسلامی و تقوای نفس و طهارت ضمیر از نمونه‌های اندک‌یابی بود که احوالات آنان، اصحاب ائمه طاهرین و علمای بزرگ شیعه را به یاد می‌آورد». جلال آل‌ احمد نویسنده، پس از انتشار جلد پنجم الذریعه مقاله‌ای در معرفی آن منتشر کرد که ضمن آن این‌گونه نوشت: «به‌راستی باید گفت کمتر محقق و کتابدار یا مطالعه‌کننده‌ای در تاریخ ایران بعد از اسلام می‌تواند خود را از این مجموعه گرانبها بی‌نیاز بداند.»<ref>«[https://mobahesat.ir/4741 شیخ آقا بزرگ تهرانی و دایرة المعارفی به نام الذریعه]»، سایت مباحثات، تاریخ درج مطلب: ۱۶ مهر ۱۳۹۳، تاریخ بازدید ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ش.</ref>
آقابزرگ تهرانی را با عناوین علامه کبیر، مؤلف مجاهد و متتبع کم‌مانند توصیف کرده‌اند. [[محمدرضا حکیمی]] در کتابی که درباره آقا بزرگ تهرانی نوشته است درباره او گفته است: «شیخ در اخلاق اسلامی و تقوای نفس و طهارت ضمیر از نمونه‌های اندک‌یابی بود که احوالات آنان، اصحاب ائمه طاهرین و علمای بزرگ شیعه را به یاد می‌آورد». جلال آل احمد نویسنده، پس از انتشار جلد پنجم الذریعه مقاله‌ای در معرفی آن منتشر کرد که ضمن آن این‌گونه نوشت: «به‌راستی باید گفت کمتر محقق و کتابدار یا مطالعه‌کننده‌ای در تاریخ ایران بعد از اسلام می‌تواند خود را از این مجموعه گرانبها بی‌نیاز بداند.»<ref>«[https://mobahesat.ir/4741 شیخ آقا بزرگ تهرانی و دایرة المعارفی به نام الذریعه]»، سایت مباحثات، تاریخ درج مطلب: ۱۶ مهر ۱۳۹۳، تاریخ بازدید ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ش.</ref>


[[مهدی محقق]]، ادیب و فیلسوف، از شیخ آقابزرگ تهرانی به عنوان یکی از چهره‌های بزرگ فرهنگ ایران یاد کرده است. محقق گفته است: «همیشه سعی شده است که پایگاه علمی شیعهٔ امامیه کم‌رنگ نشان داده شود؛ اما مرحوم آقابزرگ تهرانی در آثار خود کوشش کرده است که دانشمندان شیعی را معرفی کند.»<ref>«[https://www.isna.ir/news/8707-04213/%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%85-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D8%A2%D9%82%D8%A7%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A-%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%B0%D8%B1%D9%8A%D8%B9%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%8A-%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%81 در مراسم بزرگداشت آقابزرگ تهرانی عنوان شد: «الذریعة الی تصانیف الشیعه» عشق‌نامه و رنج‌نامه است]»، ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۸ مهر ۱۳۸۷ش، تارخ بازدید: ۲۹ شهریور ۱۴۰۲ش.</ref>
[[مهدی محقق]]، ادیب و فیلسوف، از شیخ آقابزرگ تهرانی به عنوان یکی از چهره‌های بزرگ فرهنگ ایران یاد کرده است. محقق گفته است: «همیشه سعی شده است که پایگاه علمی شیعهٔ امامیه کم‌رنگ نشان داده شود؛ اما مرحوم آقابزرگ تهرانی در آثار خود کوشش کرده است که دانشمندان شیعی را معرفی کند.»<ref>«[https://www.isna.ir/news/8707-04213/در-مراسم-بزرگداشت-آقابزرگ-تهراني-عنوان-شد-الذريعة-الي-تصانيف در مراسم بزرگداشت آقابزرگ تهرانی عنوان شد: «الذریعة الی تصانیف الشیعه» عشق‌نامه و رنج‌نامه است]»، ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۸ مهر ۱۳۸۷ش، تارخ بازدید: ۲۹ شهریور ۱۴۰۲ش.</ref>


[[رضا استادی]] درباره آقابزرگ گفته است: «ایشان به جهانیان ثابت کرد که شیعه ۵۵ هزار کتاب و رساله دارد. او با تلاش و زحمت و مسافرت‌های فراوان به این نتیجه رسیده و کار را با اخلاص فراوان به سرانجام رسانیده است.»<ref>استادی، رضا، «[https://www.cgie.org.ir/fa/news/266558/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%C2%C2%AB%C3%98%C2%A7%C3%99%C2%84%C3%98%C2%B0%C3%98%C2%B1%C3%9B%C2%8C%C3%98%C2%B9%C3%99%C2%87-%C3%98%C2%A7%C3%99%C2%84%C3%9B%C2%8C-%C3%98%C2%AA%C3%98%C2%B5%C3%98%C2%A7%C3%99%C2%86%C3%9B%C2%8C%C3%99%C2%81-%C3%98%C2%A7%C3%99%C2%84%C3%98%C2%B4%C3%9B%C2%8C%C3%98%C2%B9%C3%99%C2%87%C2%C2%BB-%C3%98%C2%A2%C3%99%C2%82%C3%98%C2%A7-%C3%98%C2%A8%C3%98%C2%B2%C3%98%C2%B1%C3%9A%C2%AF-%C3%98%C2%A8%C3%98%C2%A7%C3%9B%C2%8C%C3%98%C2%AF-%C3%98%C2%A8%C3%99%C2%87-%C3%98%C2%B9%C3%99%C2%86%C3%99%C2%88%C3%98%C2%A7%C3%99%C2%86-%C3%9A%C2%A9%C3%98%C2%AA%C3%98%C2%A7%C3%98%C2%A8-%C3%99%C2%82%C3%98%C2%B1%C3%99%C2%86-%C3%98%C2%A7%C3%99%C2%86%C3%98%C2%AA%C3%98%C2%AE%C3%98%C2%A7%C3%98%C2%A8-%C3%99%C2%85%C3%9B%C2%8C%C3%A2%C2%80%C2%8C%C3%98%C2%B4%C3%98%C2%AF کتاب الذریعه الی تصانیف الشیعه آقا بزرگ باید به عنوان کتاب قرن انتخاب می‌شد]»، سایت مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲ اسفند ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۲۷ شهریور ۱۴۰۲ش.</ref>
[[رضا استادی]] درباره آقابزرگ گفته است: «ایشان به جهانیان ثابت کرد که شیعه ۵۵ هزار کتاب و رساله دارد. او با تلاش و زحمت و مسافرت‌های فراوان به این نتیجه رسیده و کار را با اخلاص فراوان به سرانجام رسانیده است.»<ref>استادی، رضا، «[https://www.cgie.org.ir/fa/news/266558/کتاب-%C2%C2«Ã˜%C2§Ã™%C2„Ø%C2°Ã˜%C2±Ã›%C2ŒÃ˜%C2¹Ã™%C2‡-Ø%C2§Ã™%C2„Û%C2Œ-Ø%C2ªÃ˜%C2µÃ˜%C2§Ã™%C2†Ã›%C2ŒÃ™%C2-Ø%C2§Ã™%C2„Ø%C2´Ã›%C2ŒÃ˜%C2¹Ã™%C2‡%C2%C2»-Ø%C2¢Ã™%C2‚Ø%C2§-Ø%C2¨Ã˜%C2²Ã˜%C2±Ãš%C2¯-Ø%C2¨Ã˜%C2§Ã›%C2ŒÃ˜%C2¯-Ø%C2¨Ã™%C2‡-Ø%C2¹Ã™%C2†Ã™%C2ˆÃ˜%C2§Ã™%C2†-Ú%C2©Ã˜%C2ªÃ˜%C2§Ã˜%C2¨-Ù%C2‚Ø%C2±Ã™%C2†-Ø%C2§Ã™%C2†Ã˜%C2ªÃ˜%C2®Ã˜%C2§Ã˜%C2¨-Ù%C2…Û%C2ŒÃ¢%C2€%C2ŒÃ˜%C2´Ã˜%C2¯ کتاب الذریعه الی تصانیف الشیعه آقا بزرگ باید به عنوان کتاب قرن انتخاب می‌شد]»، سایت مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲ اسفند ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۲۷ شهریور ۱۴۰۲ش.</ref>


از آقابزرگ با عنوان «مقتدای پژوهشگران» یاد می‌کنند که ابواب وسیعی را در موضوعات گوناگون به روی پژوهشگران باز کرد. گفته شده زمانی آقا بزرگ اقدام به تدوین کتاب الذریعة کرد که آن اهتمامی که امروز به کتاب‌شناسی در جامعه وجود دارد، در آن زمان وجود نداشته و فردی که به این کار مبادرت می‌کرده است، او را به بی‌سوادی متهم می‌کردند.<ref>«[https://www.isna.ir/news/8707-04213/در-مراسم-بزرگداشت-آقابزرگ-تهراني-عنوان-شد-الذريعة-الي-تصانيف در مراسم بزرگداشت آقابزرگ تهرانی عنوان شد: «الذریعة الی تصانیف الشیعه» عشق‌نامه و رنج‌نامه است]»، ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۸ مهر ۱۳۸۷ش، تارخ بازدید: ۲۹ شهریور ۱۴۰۲ش.</ref>
از آقابزرگ با عنوان «مقتدای پژوهشگران» یاد می‌کنند که ابواب وسیعی را در موضوعات گوناگون به روی پژوهشگران باز کرد. گفته شده زمانی آقا بزرگ اقدام به تدوین کتاب الذریعة کرد که آن اهتمامی که امروز به کتاب‌شناسی در جامعه وجود دارد، در آن زمان وجود نداشته و فردی که به این کار مبادرت می‌کرده است، او را به بی‌سوادی متهم می‌کردند.<ref>«[https://www.isna.ir/news/8707-04213/در-مراسم-بزرگداشت-آقابزرگ-تهراني-عنوان-شد-الذريعة-الي-تصانيف در مراسم بزرگداشت آقابزرگ تهرانی عنوان شد: «الذریعة الی تصانیف الشیعه» عشق‌نامه و رنج‌نامه است]»، ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۸ مهر ۱۳۸۷ش، تارخ بازدید: ۲۹ شهریور ۱۴۰۲ش.</ref>
خط ۳۲: خط ۳۳:
| اندازه قلم = کوچک
| اندازه قلم = کوچک
}}
}}
== اساتید ==
== اساتید ==
'''اساتید در تهران:'''
'''اساتید در تهران:'''
{{ستون|۲}}<small>
{{ستون|۲}}<small>
* فقه: میرزا محمّد تقی گرکانی و حاج شیخ علی نوری ایلکایی
* فقه: میرزا محمّد تقی گرکانی و حاج شیخ علی نوری ایلکایی
* اصول: سید عبدالکریم لاهیجی و سید محمّد تقی تنکابنی
* اصول: سید عبدالکریم لاهیجی و سید محمّد تقی تنکابنی
* ادبیات: شیخ محمّد حسین خراسانی و شیخ محمّد باقر معز الدوله
* ادبیات: شیخ محمّد حسین خراسانی و شیخ محمّد باقر معز الدوله
* تجوید: شیخ محمدرضا قاری
* تجوید: شیخ محمدرضا قاری
* منطق: میرزا محمود قمی
* منطق: میرزا محمود قمی
* ریاضیات: حاج شیخ علی نوری و میرزا ابراهیم زنجانی
* ریاضیات: حاج شیخ علی نوری و میرزا ابراهیم زنجانی
* خط نسخ و نستعلیق: خطاط شهیر، زین العابدین محلاتی<ref>انصاری قمی، ناصر الدین، اختران فقاهت بررسی زندگی علمی و سیاسی گروهی از علمای سده اخیر، قم، دلیل ما، ۱۳۸۷ش. ص۲۴۱.</ref>
* خط نسخ و نستعلیق: خطاط شهیر، زین العابدین محلاتی<ref>انصاری قمی، ناصر الدین، اختران فقاهت بررسی زندگی علمی و سیاسی گروهی از علمای سده اخیر، قم، دلیل ما، ۱۳۸۷ش. ص۲۴۱.</ref>
</small>
</small>
خط ۵۳: خط ۴۹:
{{ستون|۲}}<small>
{{ستون|۲}}<small>
* [[آخوند ملا محمد کاظم خراسانی]] (د. ۱۳۲۹ ه‍.ق)، صاحب کفایة الاصول
* [[آخوند ملا محمد کاظم خراسانی]] (د. ۱۳۲۹ ه‍.ق)، صاحب کفایة الاصول
* [[سید محمد کاظم طباطبائی یزدی]] (د. ۱۳۳۷ ه‍.ق)، صاحب العروة الوثقی
* [[سید محمد کاظم طباطبائی یزدی]] (د. ۱۳۳۷ ه‍.ق)، صاحب العروة الوثقی
* شیخ محمد طه نجف (د. ۱۳۲۳ ه‍.ق)، صاحب اتقان المقال
* شیخ محمد طه نجف (د. ۱۳۲۳ ه‍.ق)، صاحب اتقان المقال
* [[حاج میرزا حسین نوری]] (د. ۱۳۲۰ ه‍.ق)، صاحب مستدرک الوسائل.
* [[حاج میرزا حسین نوری]] (د. ۱۳۲۰ ه‍.ق)، صاحب مستدرک الوسائل.
* [[میرزا محمّد تقی شیرازی]] (د. ۱۳۳۸ ه‍.ق)، صاحب حاشیه مکاسب
* [[میرزا محمّد تقی شیرازی]] (د. ۱۳۳۸ ه‍.ق)، صاحب حاشیه مکاسب
* حاج میرزا حسین خلیلی تهرانی (د. ۱۳۲۶ ه‍.ق)
* حاج میرزا حسین خلیلی تهرانی (د. ۱۳۲۶ ه‍.ق)
* ملا فتح اللّه شیخ الشریعه اصفهانی (د. ۱۳۳۹ ه‍.ق)، صاحب افاضة القدیر و قاعدة لا ضرر
* ملا فتح اللّه شیخ الشریعه اصفهانی (د. ۱۳۳۹ ه‍.ق)، صاحب افاضة القدیر و قاعدة لا ضرر
 
* [[سید مرتضی کشمیری]] (د. ۱۳۲۳ ه‍.ق)،
* [[سید مرتضی کشمیری]] (د. ۱۳۲۳ ه‍.ق)،  
 
* سید احمد حائری تهرانی (د. ۱۳۳۲ ه‍.ق)
* سید احمد حائری تهرانی (د. ۱۳۳۲ ه‍.ق)
* میرزا محمّد علی مدرسی چهاردهی (د. ۱۳۳۴ ه‍.ق)<ref>انصاری قمی، ناصر الدین، اختران فقاهت بررسی زندگی علمی و سیاسی گروهی از علمای سده اخیر، قم، دلیل ما، ۱۳۸۷ش. ص ۲۴۲.</ref>
* میرزا محمّد علی مدرسی چهاردهی (د. ۱۳۳۴ ه‍.ق)<ref>انصاری قمی، ناصر الدین، اختران فقاهت بررسی زندگی علمی و سیاسی گروهی از علمای سده اخیر، قم، دلیل ما، ۱۳۸۷ش. ص ۲۴۲.</ref>
</small>
</small>
خط ۷۶: خط ۶۳:
{{ستون|۲}}<small>
{{ستون|۲}}<small>
* سید حسن صدر کاظمی (د. ۱۳۵۴ ه‍.ق)، صاحب تأسیس الشیعة الکرام لعلوم الاسلام
* سید حسن صدر کاظمی (د. ۱۳۵۴ ه‍.ق)، صاحب تأسیس الشیعة الکرام لعلوم الاسلام
* سیدمحمّد علی شاه عبد العظیمی (د. ۱۳۳۴ ه‍.ق)، صاحب الایقاد فی وفیات المعصومین علیهم السّلام
* سیدمحمّد علی شاه عبد العظیمی (د. ۱۳۳۴ ه‍.ق)، صاحب الایقاد فی وفیات المعصومین علیهم السّلام
* سید ابو تراب خوانساری (د. ۱۳۴۶ ه‍.ق)، صاحب سبل الرشاد فی شرح نجاة العباد و الدر النضید فی شرح التحریر
* سید ابو تراب خوانساری (د. ۱۳۴۶ ه‍.ق)، صاحب سبل الرشاد فی شرح نجاة العباد و الدر النضید فی شرح التحریر
* شیخ علی خاقانی (د. ۱۳۳۴ ه‍.ق)، صاحب کتاب رجال الخاقانی
* شیخ علی خاقانی (د. ۱۳۳۴ ه‍.ق)، صاحب کتاب رجال الخاقانی
* شیخ موسی بن جعفر کرمانشاهی (د. ۱۳۴۰ ه‍.ق)
* شیخ موسی بن جعفر کرمانشاهی (د. ۱۳۴۰ ه‍.ق)
* شیخ محمّد صالح آل طعان بحرانی (د. ۱۳۳۳ ه‍.ق)
* شیخ محمّد صالح آل طعان بحرانی (د. ۱۳۳۳ ه‍.ق)
* شیخ علی کاشف الغطاء (د. ۱۳۵۰ ه‍.ق)، پدر علامه مجاهد شیخ محمّد حسین کاشف الغطاء
* شیخ علی کاشف الغطاء (د. ۱۳۵۰ ه‍.ق)، پدر علامه مجاهد شیخ محمّد حسین کاشف الغطاء
* شیخ ابراهیم بن احمد حمدی، از دانشمندان مدینه
* شیخ ابراهیم بن احمد حمدی، از دانشمندان مدینه
* شیخ عبد القادر خطیب طرابلسی، مدرس حرم شریف نبوی
* شیخ عبد القادر خطیب طرابلسی، مدرس حرم شریف نبوی
* شیخ محمّد علی ازهری مکی مالکی، رئیس مدرسان مسجد الحرام
* شیخ محمّد علی ازهری مکی مالکی، رئیس مدرسان مسجد الحرام
* شیخ عبد الوهاب شافعی، امام جماعت مسجد الحرام.
* شیخ عبد الوهاب شافعی، امام جماعت مسجد الحرام.
* شیخ عبد الرحمن علیش حنفی، امام جماعت مسجد رأس الحسین و مدرس الازهر.<ref>انصاری قمی، ناصر الدین، اختران فقاهت بررسی زندگی علمی و سیاسی گروهی از علمای سده اخیر، قم، دلیل ما، ۱۳۸۷ش. ص۲۴۱ و ۲۴۲.</ref>
* شیخ عبد الرحمن علیش حنفی، امام جماعت مسجد رأس الحسین و مدرس الازهر.<ref>انصاری قمی، ناصر الدین، اختران فقاهت بررسی زندگی علمی و سیاسی گروهی از علمای سده اخیر، قم، دلیل ما، ۱۳۸۷ش. ص۲۴۱ و ۲۴۲.</ref>
</small>
</small>
{{پایان}}
{{پایان}}
[[پرونده:مجموعه آثار تهرانی.jpg|بندانگشتی| نرم‌افزار مجموعه آثار آقا بزرگ تهرانی|163x163پیکسل]]
[[پرونده:مجموعه آثار تهرانی.jpg|بندانگشتی| نرم‌افزار مجموعه آثار آقا بزرگ تهرانی|163x163پیکسل]]
== شاگردان ==
== شاگردان ==
شاگردان و کسانی که از آقا بزرگ تهرانی اجازه روایی دارند:
شاگردان و کسانی که از آقا بزرگ تهرانی اجازه روایی دارند:
{{ستون|۳}}<small>
{{ستون|۳}}<small>
* [[آیت‌اللّه بروجردی]] (د. ۱۳۸۰ ه‍.ق)
* [[آیت‌اللّه بروجردی]] (د. ۱۳۸۰ ه‍.ق)
* سید عبدالهادی شیرازی (د. ۱۳۸۲ ه‍.ق)
* سید عبدالهادی شیرازی (د. ۱۳۸۲ ه‍.ق)
* [[سید عبدالحسین شرف‌الدین موسوی]] (د. ۱۳۷۷ ه‍.ق)
* [[سید عبدالحسین شرف‌الدین موسوی]] (د. ۱۳۷۷ ه‍.ق)
* [[شیخ عبدالحسین امینی]] (د. ۱۳۹۰ ه‍.ق)
* [[شیخ عبدالحسین امینی]] (د. ۱۳۹۰ ه‍.ق)
* [[محمد حسن مظفر]] (د. ۱۳۷۵ ه‍.ق)
* [[محمد حسن مظفر]] (د. ۱۳۷۵ ه‍.ق)
* سید هبة الدین شهرستانی (د. ۱۳۸۶ ه‍.ق)
* سید هبة الدین شهرستانی (د. ۱۳۸۶ ه‍.ق)
* محمد رضا آل یاسین (د. ۱۳۷۰ ه‍.ق)
* محمد رضا آل یاسین (د. ۱۳۷۰ ه‍.ق)
* [[علامه طباطبایی]] (د. ۱۴۰۲ ه‍.ق)
* [[علامه طباطبایی]] (د. ۱۴۰۲ ه‍.ق)
* شیخ نجم الدین عسکری تهرانی (د. ۱۳۹۵ ه‍.ق)
* شیخ نجم الدین عسکری تهرانی (د. ۱۳۹۵ ه‍.ق)
* سید شهاب الدین مرعشی نجفی (۱۳۱۵–۱۴۱۱ ه‍.ق)
* سید شهاب الدین مرعشی نجفی (۱۳۱۵–۱۴۱۱ ه‍.ق)
* شیخ محمّد علی غروی اردوبادی (د. ۱۳۷۰ ه‍.ق)
* شیخ محمّد علی غروی اردوبادی (د. ۱۳۷۰ ه‍.ق)
* سید محمد هادی میلانی (۱۳۱۳–۱۳۹۵ ه‍.ق)
* سید محمد هادی میلانی (۱۳۱۳–۱۳۹۵ ه‍.ق)
* قلی کابلی (۱۲۹۳–۱۳۷۲ ه‍.ق)
* قلی کابلی (۱۲۹۳–۱۳۷۲ ه‍.ق)
* شیخ محمّد تقی شوشتری (۱۳۲۰–۱۴۱۵ ه‍.ق)
* شیخ محمّد تقی شوشتری (۱۳۲۰–۱۴۱۵ ه‍.ق)
* سید عبداللّه شیرازی (۱۳۱۵–۱۴۰۵ ه‍.ق)
* سید عبداللّه شیرازی (۱۳۱۵–۱۴۰۵ ه‍.ق)
* شیخ محمّد رضا طبسی نجفی (۱۳۲۴–۱۴۰۵ ه‍.ق)
* شیخ محمّد رضا طبسی نجفی (۱۳۲۴–۱۴۰۵ ه‍.ق)
* [[مرتضی حائری یزدی]] (۱۳۳۴–۱۴۰۶ ه‍.ق)
* [[مرتضی حائری یزدی]] (۱۳۳۴–۱۴۰۶ ه‍.ق)
* محمد علی مدرس خیابانی (۱۲۹۶–۱۳۷۳ ه‍.ق)
* محمد علی مدرس خیابانی (۱۲۹۶–۱۳۷۳ ه‍.ق)
* سید علی علامه فانی اصفهانی (۱۳۳۳–۱۴۰۹ ه‍.ق).<ref>انصاری قمی، ناصر الدین، اختران فقاهت بررسی زندگی علمی و سیاسی گروهی از علمای سده اخیر، قم، دلیل ما، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۲۴۲ تا ص۲۴۵.</ref>
* سید علی علامه فانی اصفهانی (۱۳۳۳–۱۴۰۹ ه‍.ق).<ref>انصاری قمی، ناصر الدین، اختران فقاهت بررسی زندگی علمی و سیاسی گروهی از علمای سده اخیر، قم، دلیل ما، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۲۴۲ تا ص۲۴۵.</ref>
</small>
</small>
{{پایان}}
{{پایان}}
[[پرونده:زندگی و آثار طهرانی.jpg|بندانگشتی| کتابی درباره آقابزرگ تهرانی از سید محمدحسین حسینی جلالی|224x224px]]
[[پرونده:زندگی و آثار طهرانی.jpg|بندانگشتی| کتابی درباره آقابزرگ تهرانی از سید محمدحسین حسینی جلالی|224x224px]]
== آثار ==
== آثار ==
{{ستون|۲}}
{{ستون|۲}}
خط ۱۶۷: خط ۱۲۷:
''الذریعة الی تصانیف الشیعة''، شامل ۲۶ جلد که جزء نهم آن در ۴ مجلد است، و میان سال‌های ۱۳۵۷–۱۳۹۷ق در نجف و بیروت به چاپ رسیده است.<ref>موسوی بجنوردی، سید کاظم، «آقابزرگ تهرانی»، دانشنامه تهران بزرگ، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج۳، ذیل مدخل، ۱۳۹۹ش.</ref>
''الذریعة الی تصانیف الشیعة''، شامل ۲۶ جلد که جزء نهم آن در ۴ مجلد است، و میان سال‌های ۱۳۵۷–۱۳۹۷ق در نجف و بیروت به چاپ رسیده است.<ref>موسوی بجنوردی، سید کاظم، «آقابزرگ تهرانی»، دانشنامه تهران بزرگ، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج۳، ذیل مدخل، ۱۳۹۹ش.</ref>


در کتاب ریحانه الادب آمده است: «احاطه بر مصنّفات شيعه با اين همه تشتّت و تفرق آنها كه در تمامى اقطار عالم در خانه‌ها و كتابخانه‌هاى عمومى و خصوصى، ملى و دولتى در هر شهر و قريه و قصبه منتشر مي‌باشد از محالات عاديه بشمار است لكن اين علامه وقت در اثر قوّت ديانت و خدمت بر اسلاميت با اهتمام تمام و عزم راسخ فتورناپذير در انجام اين مرام مقدس دامن همّت بر كمر زده و تا آنجا كه مقدور و ميسّر است با بكار بردن مساعى جميله مقتضيه از مسافرت‌ها و استعلام از كتابخانه‌ها و مراجعه به فهرست‌هاى آنها و مكاتبات و مراسلات متواليه به بلاد بعيده و ديگر زحمات لازمه، انجام اين خدمت سراپا سعادت را كه با مختصر انديشه كمّ و كيف آنها در نظر جلوه‌گر مى‌گردد متحمل و طبقات اهل علم را رهين منّت آن همه زحمات فوق التصور خود فرموده است‌.»<ref>مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، تهران، خیام، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۵۳. </ref>
در کتاب ریحانه الادب آمده است: «احاطه بر مصنّفات شیعه با این همه تشتّت و تفرق آنها که در تمامی اقطار عالم در خانه‌ها و کتابخانه‌های عمومی و خصوصی، ملی و دولتی در هر شهر و قریه و قصبه منتشر می‌باشد از محالات عادیه بشمار است لکن این علامه وقت در اثر قوّت دیانت و خدمت بر اسلامیت با اهتمام تمام و عزم راسخ فتورناپذیر در انجام این مرام مقدس دامن همّت بر کمر زده و تا آنجا که مقدور و میسّر است با بکار بردن مساعی جمیله مقتضیه از مسافرت‌ها و استعلام از کتابخانه‌ها و مراجعه به فهرست‌های آنها و مکاتبات و مراسلات متوالیه به بلاد بعیده و دیگر زحمات لازمه، انجام این خدمت سراپا سعادت را که با مختصر اندیشه کمّ و کیف آنها در نظر جلوه‌گر می‌گردد متحمل و طبقات اهل علم را رهین منّت آن همه زحمات فوق التصور خود فرموده است.»<ref>مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، تهران، خیام، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۵۳.</ref>


[[شفیعی کدکنی]] درباره این کتاب گفته است: «الذریعه او جایگاهی دارد در حد کارهای بزرگ [[کارل بروکلمان]] <small>(خاورشناس بزرگ آلمانی) </small>و [[فؤاد سزگین]] <small>(مستشرق اهل ترکیه) </small>که کوشیده‌اند موجودی زبان عربی را به شیوه‌ای جهانی و علمی به زبان آلمانی، معرفی کنند. کتاب‌شناسی فرهنگ ایران، هیچ‌گاه، از آثار علامه تهرانی بی‌نیاز نخواهد بود.»<ref>شفیعی کدکنی، محمدرضا، «یکی از چند چهره ممتاز فرهنگ ملی ما»، مجله بخارا، شماره ۱۳۸، ۱۳۹۹ش، به نقل از «[https://bukharamag.com/1399.04.25559.html انتشار بخارا تابستانی]» سایت مجله بخارا، تاریخ درج مطلب:۳۱ تیر ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ش.</ref>
[[شفیعی کدکنی]] درباره این کتاب گفته است: «الذریعه او جایگاهی دارد در حد کارهای بزرگ [[کارل بروکلمان]] <small>(خاورشناس بزرگ آلمانی) </small>و [[فؤاد سزگین]] <small>(مستشرق اهل ترکیه) </small>که کوشیده‌اند موجودی زبان عربی را به شیوه‌ای جهانی و علمی به زبان آلمانی، معرفی کنند. کتاب‌شناسی فرهنگ ایران، هیچ‌گاه، از آثار علامه تهرانی بی‌نیاز نخواهد بود.»<ref>شفیعی کدکنی، محمدرضا، «یکی از چند چهره ممتاز فرهنگ ملی ما»، مجله بخارا، شماره ۱۳۸، ۱۳۹۹ش، به نقل از «[https://bukharamag.com/1399.04.25559.html انتشار بخارا تابستانی]» سایت مجله بخارا، تاریخ درج مطلب:۳۱ تیر ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ش.</ref>
=== انگیزه نگارش الذریعه ===
=== انگیزه نگارش الذریعه ===
در مورد انگیزهٔ شیخ آقا بزرگ در تألیف الذریعه چنین گفته شده است که [[جرجی زیدان]] در کتاب مشهور خود [[تاریخ آداب اللغة العربیة]] در مورد شیعه سخنی بدین مضمون گفت: «شیعه طایفه‌ای بود کوچک و آثار قابل اعتنایی نداشت و اکنون شیعه‌ای در دنیا وجود ندارد»؛ این شد که شیخ آقا بزرگ و دو هم‌ردیف و دوست علمی‌اش، [[شیخ محمد کاشف الغطاء]] و [[سید حسن صدر]] هم‌پیمان شدند تا هر یک در باب معرفی شیعه کاری را بر عهده گیرند و به این صورت پاسخ سخن جرجی زیدان را بدهند. سید حسن صدر با نگارش کتاب تأسیس الشیعه لعلوم الإسلام این کار را انجام داد. علامه شیخ محمدحسین کاشف الغطاء نیز متعهد شد کتاب «تاریخ آداب اللغة» جرجی زیدان را نقد علمی بکند. و شیخ آقا بزرگ هم مأمور شد فهرستی برای تألیفات شیعه بنویسد که حاصل آن کتاب «الذریعه» شد.<ref>«[https://mobahesat.ir/4741 شیخ آقا بزرگ تهرانی و دایرة المعارفی به نام الذریعه]»، سایت مباحثات، تاریخ درج مطلب: ۱۶ مهر ۱۳۹۳، تاریخ بازدید ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ش.</ref>
در مورد انگیزهٔ شیخ آقا بزرگ در تألیف الذریعه چنین گفته شده است که [[جرجی زیدان]] در کتاب مشهور خود [[تاریخ آداب اللغة العربیة]] در مورد شیعه سخنی بدین مضمون گفت: «شیعه طایفه‌ای بود کوچک و آثار قابل اعتنایی نداشت و اکنون شیعه‌ای در دنیا وجود ندارد»؛ این شد که شیخ آقا بزرگ و دو هم‌ردیف و دوست علمی‌اش، [[شیخ محمد کاشف الغطاء]] و [[سید حسن صدر]] هم‌پیمان شدند تا هر یک در باب معرفی شیعه کاری را بر عهده گیرند و به این صورت پاسخ سخن جرجی زیدان را بدهند. سید حسن صدر با نگارش کتاب تأسیس الشیعه لعلوم الإسلام این کار را انجام داد. علامه شیخ محمدحسین کاشف الغطاء نیز متعهد شد کتاب «تاریخ آداب اللغة» جرجی زیدان را نقد علمی بکند. و شیخ آقا بزرگ هم مأمور شد فهرستی برای تألیفات شیعه بنویسد که حاصل آن کتاب «الذریعه» شد.<ref>«[https://mobahesat.ir/4741 شیخ آقا بزرگ تهرانی و دایرة المعارفی به نام الذریعه]»، سایت مباحثات، تاریخ درج مطلب: ۱۶ مهر ۱۳۹۳، تاریخ بازدید ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ش.</ref>
خط ۱۷۸: خط ۱۳۹:
[[پرونده:طبقات.jpg|بندانگشتی|«طبقات اعلام الشیعه»، دانشنامه عالمان شیعه اثر مشهور آقا بزرگ تهرانی|207x207px]]
[[پرونده:طبقات.jpg|بندانگشتی|«طبقات اعلام الشیعه»، دانشنامه عالمان شیعه اثر مشهور آقا بزرگ تهرانی|207x207px]]
طبقات اعلام الشیعة از تألیفات گرانسنگ و پربار مرحوم آقابزرگ تهرانی است، که تذکره‌ای از دانشمندان شیعه از قرن چهارم تا قرن چهاردهم قمری می‌باشد.<ref>انصاری قمی، ناصر الدین، اختران فقاهت بررسی زندگی علمی و سیاسی گروهی از علمای سده اخیر، قم، دلیل ما، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۲۵۱.</ref> گفته شده طبقات در معرفی اعلام و بزرگان شیعه به قدری جامع و مانع است که کمتر کتابی در این موضوع در فرهنگ اسلامی می‌تواند با آن برابری کند.<ref>انوار، سید عبدالله، «اهمیت الذریعه و خاندان حاج آقا بزرگ تهرانی»، کتاب ماه کلیات، شماره ۹ و ۱۰، سال ششم، شهریور و مهر ۱۳۸۲ش، ص۴۸.</ref>
طبقات اعلام الشیعة از تألیفات گرانسنگ و پربار مرحوم آقابزرگ تهرانی است، که تذکره‌ای از دانشمندان شیعه از قرن چهارم تا قرن چهاردهم قمری می‌باشد.<ref>انصاری قمی، ناصر الدین، اختران فقاهت بررسی زندگی علمی و سیاسی گروهی از علمای سده اخیر، قم، دلیل ما، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۲۵۱.</ref> گفته شده طبقات در معرفی اعلام و بزرگان شیعه به قدری جامع و مانع است که کمتر کتابی در این موضوع در فرهنگ اسلامی می‌تواند با آن برابری کند.<ref>انوار، سید عبدالله، «اهمیت الذریعه و خاندان حاج آقا بزرگ تهرانی»، کتاب ماه کلیات، شماره ۹ و ۱۰، سال ششم، شهریور و مهر ۱۳۸۲ش، ص۴۸.</ref>


== مطالعه بیشتر ==
== مطالعه بیشتر ==
خط ۱۸۵: خط ۱۴۵:
* '''زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی شیخ آقابزرگ تهرانی'''، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۸۷ش.
* '''زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی شیخ آقابزرگ تهرانی'''، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۸۷ش.
* '''شیخ آقابزرگ تهرانی'''، محمدرضا حکیمی، قم، دلیل ما، ۱۳۸۲ش.
* '''شیخ آقابزرگ تهرانی'''، محمدرضا حکیمی، قم، دلیل ما، ۱۳۸۲ش.
* '''شیخ آقا بزرگ تهرانی، نامه‌ها، مقالات و آثاری از شیخ آقا بزرگ و مباحث و مطالبی درباره وی'''، به کوشش علی اکبر صفری، موسسه کتابشناسی شیعه، ۱۳۹۱ش.
* '''شیخ آقا بزرگ تهرانی، نامه‌ها، مقالات و آثاری از شیخ آقا بزرگ و مباحث و مطالبی درباره وی'''، به کوشش علی اکبر صفری، مؤسسه کتابشناسی شیعه، ۱۳۹۱ش.
* '''نرم‌افزار مجموعه آثار آقابزرگ تهرانی'''، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
* '''نرم‌افزار مجموعه آثار آقابزرگ تهرانی'''، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.


خط ۱۹۷: خط ۱۵۷:
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =
  | شناسه =شد
  | تیترها =
  | تیترها =شد
  | ویرایش =
  | ویرایش =شد
  | لینک‌دهی =
  | لینک‌دهی =شد
  | ناوبری =
  | ناوبری =
  | نمایه =
  | نمایه =
A.rezapour
automoderated، ناظمان (CommentStreams)
۱۵٬۱۴۷

ویرایش

برگرفته از «https://fa.wikipasokh.com/view/ویژه:تفاوت_گوشی_همراه/62278»