«اگر همه مردم خردمند بودند دنیا ویران می‌شد»

سؤال

حدیثی را از امام حسن عسکری(ع) خواندم به این مضمون که اگر همه مردم خرد می‌ورزیدند دنیا ویران می‌شد. این را تفسیر و توضیح نمایید.

روایتی از امام حسن عسکری(ع) نقل شده که اگر همه مردم خردمند بودند دنیا ویران می‌شد:

« لَو عَقَلَ أهلُ الدنيا خَرِبَتْ

اگر اهل دنيا عقل خود را به كار مى بستند، دنيا ويران مى شد.

»

این روایت در کتابی متعلق به قرن پنجم نقل شده است. ابن‌فهد حلی (۷۵۷-۸۴۱ق) این روایت را نقل کرده و معتقد است عقل سالم اعتنایی به این دنیا ندارد.

علامه مجلسی در چند جای کتاب بحارالانوار به این روایت اشاره کرده اما توضیح خاصی ارائه ننموده است. اما به مناسبت بحث مشهور «دنیا و آخرت و رفتار در قبال آن» در مرآت‌العقول تفصیلی آورده که به جنبه اثباتی (و سفارش‌ها و دستورات دین درباره دنیا) نظر دارد. نتیجه کلام علامه مجلسی چنین است: همانا، نجات یابنده از این گروه‌ها (که درباره دنیا به افراط و تفریط رفتار می‌کنند) یک فرقه‌اند و آن پیروان رسول الله (ص) و اصحاب، درباره دنیایند که دنیا را به طور کلی ترک نمی‌کنند و شهوات خود را سرکوب نمی‌نمایند، بهره‌شان از دنیا به قدر توشه است و شهواتی را که از پیروی شرع و عقل بازمی‌دارد، سرکوب می‌کنند… و از عدل (در این مسئله) پیروی می‌کنند.

اگر عاقل مى‏بودند اهل دنيا هر آينه خراب مى‏شد دنيا، زيرا كه اگر همه عاقل كامل بودند كسى از ايشان مشغول كار دنيا نمى‏شد و نظام آن بر هم مى‏خورد و خراب مى‏شد.

و پس از آن نوشته ذکر شده است.

و لو عقل أهل الدنيا خربت فدل على أن العقل السليم يقتضي تخريب الدنيا و عدم الاعتناء بها فمن عنى بها أو عمرها دل ذلك على أنه لا عقل له‏

اُستُن اين عالم اي جان غفلت است هوشياري اين جهان را آفت است

دلالت بر این موضوع دارد که عقل، آخرت را ترجیح می‌دهد و اگر انسان‌ها می‌فهمیدند این دنیا فانی است و قرار است به دنیای ابدی کوچ کنند، رغبت و انگیزه برای آبادانی این دنیا نداشتند. این روایت اولین بار در کتاب عده الداعی ذکر شده است و راویان آن مشخص نیست و است.