راه‌های درمان ریا

سؤال

راه‌های درمان ریا چیست؟

ـ همزمانی ریاء و ندامت و ناراحت شدن از آن اگر در اثنای عبادت باشد و شخص نیز سعی بر از بین بردن این رذیله شیطانی داشته باشد بنا به فرمایش مرحوم نراقی ـ رحمه الله علیه ـ موجب بطلان نمی‌گردد. هر چند که احتیاط آن است در هر ریائی شخص عمل مذکور را اعاده و قضا کند.

راه‌های جلوگیری از ریا

۱. تقویت با درهای دینی و بالا بردن ایمان

تقویت ایمان به بالا بردن طرح شناخت، رعایت تقوی، پاکدلی، عبادت مخلضانه صورت می‌پذیرد که با تقویت سطح ایمان خود همه چیز غیر از خدا را کوچک و ذلیل می‌بینیم که هیچ وقت به خود اجازه نمی‌دهیم جلوی شخص ذلیل خود را بنمایانیم تا او از ما خوشش آید و به ما سودی برساند. سود و عزت به دست خداست که به هر که بخواهد عطا می‌کند. انسان با ایمان به این سطح از درک می‌رسد که همه موجودات و از جمله انسانها فقیر محض اند و غنی علی الاطلاق خداوند است و برای کسب و به دست آوردن چیزی سراغ فقیران نمی‌رود.

۲. ریا برای خدا نه برای مردم

کسی که در عبادت دچار ریا و خود نمایی است یکی از راه‌های که به کار می‌برد این است که این ریا را برای خدا انجام دهد؛ یعنی حالت خود نمایاندن را در محضر خدا و برای خدا ایجاد کند. مثلاً به خدا بگوید بین من دارم عبادت تو را به جا می‌آوریم و…

۳. عبادت پنهانی

انسان مادامی که دچار خود نمایی و ریا است سعی کند عبادات خود را دور از چشم دیگران انجام بدهد تا وقتی از صفت ریا پاک شود این کار را ادامه بدهد.

راه‌هاي درمان

۱. توجه به اين كه روز قيامت خداوند به رياكار مي گويد تو براي من كاري نكردي برو ثواب و پاداش خود را از همان هايي بگير كه بر ايشان كار و عبادت مي كردي (پوچي عمل).

۲. توجه به اين كه خداوند قادر مطلق است او مي تواند به بهترين و راحت ترين شكل به ما آبرو، عزت، مقام و مقبوليت و محبوبيت اجتماعي بدهد و از راه هايي كه ما گمان آن را نمي كنيم به ما عزت و موفقيت ببخشد.

۳. توجه به اين مطلب كه تأييد اجتماعي و جلوه نمايي ما ممكن است لذت داشته باشد؛ اما اين زودگذر است؛ اما توجه به خداوند و معاشقه با او لذتي ماندگار دارد و پس از آن نااميدي در كار نيست و انسان به كمال مي رسد.

۴. علاوه بر اقدام در درمان ريا بايد بقيه فضايل را در خود تقويت كنيم. علماء اخلاق مي گويند هر قدر صفات خوب در انسان بيشتر رشد كند صفات بد كمتر مجال رشد مي‌يابند.

۵. ريشه همه بديها از خودخواهي ها ناشي مي شود. با مبارزه با خودخواهي به قطع ريشه ريا اقدام كنيم.

۶. دوستان مخلص و معاشران با صفا براي خود بيابيم و از افراد رياكار فاصله بگيريم. در مورد افراد خودساخته مطالعه كنيم.

۷. دائم الذكر و فكر باشيم پيوسته با كتب اخلاقي و موعظه (كم و مداوم) در ارتباط باشيم تا با غفلت زدايي به حقيقت اخلاص نزديك تر شويم.

۸. به نماز و آداب و شرائط آن اهميت دهيم كه نماز انسان را از بدي ها باز مي دارد. و سستي و كاهلي در نماز باعث رشد زشتي‌ها در درون ما مي‌گردد

۹. محبت دنيا

ريا از جمله كارهاي ناپسندي است كه ارتباط مستقيم با محبت دنيا دارد. كسي كه چشم دنيا بين داشته باشد و غير خدا را موثر در امور بداند و براي رسيدن به خواسته هاي مادي تلاش مي كند، دست به ريا مي زند و اين راه را پيش مي گيرد و گرنه كسي كه دلش سرشار از محبت الهي است و به عشق او زندگي مي كند چگونه غير خدا را در طريق زندگي بر مي گزيند و كاري مي كند كه ديگران از او تمجيد نمايند و رضايت خدا را بر رضايت مخلوق ترجيح دهد.

كسي كه ريا مي‌كند دنبال عزت مي‌گردد و با نماياندن كارهاي خوب به اين و آن مي‌خواهد كه بفهماند آدم خوبي است تا به او احترام كنند، دوستش بدارند و بر عزت و سر افرازيش افزوده گردد؛ در حاليكه عزت تنها از آن خداوند است كه به هر كس كه بخواهد عطا مي‌نمايد و از هر كس كه بخواهد مي‌گيرد.

تذكر: براي خودسازي فردا دير است امروز اقدام كنيم كه راحت تر به نتيجه مطلوب برسيم.

وسوسه در ریا

انسان بايد مواظب اعمال و كردار خود باشد و آن را به ريا و خودنمايي نابود نسازد؛ امّا گاهي انسان دچار وسوسه ريا مي‌شود و تصورات واهي از ريا سراغش مي‌آيد و جلو اعمال عبادي را سد مي‌كند؛ به عبارت ديگر با اين‌كه در مسئله اخلاص در عبادت و دوري از ريا بايد كمال مراقبت را مبذول داشت؛ امّا گاهي اوقات اين مراقبت از حدّ عادي بيرون مي‌رود و به صورت وسوسه در مي‌آيد و بخصوص آنها كه در آغاز راه هستند بيشتر دچار اين‌گونه وسوسه‌ها مي‌شوند. در اين‌جا وظيفه آن است كه به وسوسه اعتنا نكنيم و همين كه از خطور اين‌گونه تصورات و اوهام ناراحت هستيم دليل بر آن است كه ريايي در كار نيست و اين شيطان است كه مي‌خواهد ما را از راه باز دارد.

از رسول خدا(ص) نقل شده است كه فرمود: «إذا أتي الشَّيْطانُ اَحَدَكُمْ وَ هُوَ في صَلوتِهِ اِنّكَ مُرائي فَلْيُطِلْ صَلوتَهُ ما بَدا لَهُ مالَمْ يَفُتْهُ وَقْتُ فريضَه، وَ إذا كانَ شيئٍ مِنْ أمْرِ الاخِرَه فَلْيًتَمَكَّثْ ما بَدا لَهُ وَ إِذا كانَ علي شَيْءٍ مِنْ أمْرِ الدُّنْيا فَلْيَبْرَحْ...» اگر كسي در نماز باشد و شيطان او را به رياكاري وسوسه متهم كند تا وقت باقي است هرچه مي‌تواند نمازش را طولاني كند، نيز اگر مشغول يك كار اخروي است، باز هم به وسوسه شيطان اعتنا نكند و به كار خود ادامه دهد؛ امّا اگر كاري كه در دست دارد مربوط به دنيا است بي‌درنگ آنرا رها كند...

و در حديث ديگري آمده است كه شخصي خدمت حضرت پيامبر(ص) عرض كرد: اي رسول خدا! بعضي از ما در حال روزه يا مشغول نماز است و شيطان او را وسوسه مي‌كند و مي‌گويد تو رياكاري. حضرت فرمود:« هرگاه چنين شد بگوييد: خدايا به تو پناه مي‌برم و تو از حال من آگاه‌تري و به وسوسه شيطان اعتماد نكند و كارش را دنبال كند.»

خلاصه اين‌كه وسواس در ريا خودش دليل بر اخلاص و نداشتن ريا است و بايد كار خود را انجام داد و به وسوسه‌ها اعتنا نكرد.

در مسئله اخلاص در عبادت و دوري از ريا بايد كمال مراقبت را مبذول داشت امّا گاهي اوقات اين مراقبت از حدّ عادي بيرون مي رود و به صورت وسوسه در مي آيد و بخصوص آنها كه در آغاز راه هستند بيشتر دچار اين گونه وسوسه ها مي شوند. در اين جا وظيفه آن است كه به وسوسه اعتنا نكنيم و همين كه از خطور اين گونه تصورات و اوهام ناراحت هستيم دليل بر آن است كه ريايي در كار نيست و اين شيطان است كه مي خواهد ما را از راه باز دارد. آري گاهي نيز شيطان به بهانه اين كه اين كار رياست مانع انجام كار نيك مي شود.

اشاره اي به راه درمان ريا

1. چون اصل ايجاد ريا براي اين است كه شخص در مال و منافع ديگران طمع مي‌كند يا محبت و ستايش آنان را مي‌طلبد و يا از مذمت ديگران مي‌ترسد لازم است اصل اين عوامل را از ميان بر داشت و عزت و اعتبار را از جانب خداوند دانست كه عزت تنها از آن خداوند است. هر كه را بخواهد عزيز و سر افراز مي‌كند و هر كه را بخواهد خار و بي مايه مي نمايد. 2. هيچ دنداني نخندد در جهان

بي رضا و امر آن فرمان روان

هيچ برگي مي‌نيفتد از درخت

بي‌رضا و حكم آن سلطان بخت

از دهان، لقمه نشد سوي گلو

تا نگفت آن لقمه را حق «او خلو»

۲- انجام برخی عبادات در خلوت و تمرین اخلاص،

۳بد دانستن ريا كاري در دل و مبارزه نفساني با آن روي آوردن به اخلاص در عمل از جمله راه هاي عملي درمان ريا هستند.

4. توجه به پوچی عمل ریایی

مطالعه بیشتر

1. کتاب چهل حدیث امام خمینی ـ رحمه الله علیه ـ، حدیث دوّم.
2. کتاب گناهان کبیره، شهید دستغیب.
3. کتاب قلب سلیم، شهید دستغیب.
4. کتاب حکمت عبادات، آیت الله جوادی آملی.
5. معراج السعاده، ملا احمد نراقی، قم، هجرت.