شرایط شفاعت‌شوندگان
چه کسانی مورد شفاعت واقع می‌شوند؟
در روايات و برخي از آيات، شرايط وقوع شفاعت، به صورت سلبي، بيان شده است؛ یعنی داشتن برخی خصلت‌ها و انجام برخی رفتارها موجب می‌شود که شخص از شفاعتِ شفاعت‌کنندگان محروم شود كه عمده اين روايات و شرايط را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
توحيد و عدم شرك
توحيد و عدم شرك، شرط شفاعت است: از پيامبر اكرم روايت شده است كه: شفاعت اختصاص به گروه مؤمنين از اهل توحيد دارد و اهل شك و شرك و نيز اهل كفر و جحود از آن محروماند الشفاعة لا تكون لاهل الشك والشرك و لا لاهل الكفر والجحود بل يكون للمؤمنين من اهل التوحيد.10 در قرآن نيز تأكيد شده است بر اينكه شرك گناهي نابخشودني است. ان الله لا يغفر ان يشرك به.11
اعتقاد به شفاعت
اعتقاد به شفاعت، شرط بهرهمندي از شفاعت است: امام رضا _ عليه السّلام _ از اميرالمؤمنين _ عليه السّلام _ نقل ميكند: من كذب شفاعة رسول الله _ صلّي الله عليه و آله _ لم تتله.12 يعني كسي كه شفاعت پيامبر (و ائمة معصومين _ عليهم السّلام _ ) را انكار كند، در قيامت از آن بهره نخواهد داشت. و نيز از پيامبر _ صلّي الله عليه و آله _ رسيده است كه: شفاعتي يوم القيامه حق فمن لم يؤمن بها لم يكن من اهلها.13 شفاعت من براي امت در قيامت حق است و كسي كه اعتقاد به آن نداشته باشد، اهل شفاعت من نخواهد بود.
عدم دشمنی و عداوت با اهل بیت علیهم السلام
دشمني با اهلبيت _ عليهم السّلام _ مانع شفاعت است: امام باقر _ عليه السّلام _ ميفرمايد: لو ان كل ملك خلقه الله عز و جل و كل نبي بعثه الله و كل صدّيق و كل شهيد شفعوا في ناصبٍلنا اهلالبيت ان يخرجه الله جل و عزه، من النار ما اخرجه الله ابداً و الله عزوجل يقول في كتابه (ماكثين فيها ابداً).14 اگر همة فرشتگاني كه خدا آفريده است و تمام پيامبراني كه مبعوث نموده است و همة راستگويان و شهداي راه خدا، براي كسي كه دشمني با اهلبيت _ عليهم السّلام _ دارد، شفاعت كنند تا او را خداوند از آتش نجات دهد، هرگز خداوند وي را از جهنم بيرون نخواهد كرد چون خودش فرموده است كه آنان در جهنم براي هميشه باقي ميماند.
سبک نشمردن نماز
سبك شمردن نماز مانع شفاعت است: امام صادق _ عليه السّلام _ از رسول الله _ صلّي الله عليه و آله _ نقل ميفرمايد كه قال _ صلّي الله عليه و آله _ : لا ينال شفاعتي من استخف بصلاته و لا يرد علي الحوض لا والله.15 يعني شفاعت نميرسد به كسي كه نمازش را خفيف شمارد و فرداي قيامت چنين در كنار حوض، بر من وارد نميشود، بخدا قسم كه نميشود.
پرهیز از شرب مسکرات
نوشيدن مسكرات موجب محروميت از شفاعت است: پيامبر اكرم _ صلّي الله عليه و آله _ ميفرمايد: لا ينال شفاعتي من شرب المسكر و لا يرد علي الحوض لا والله.16 نوشنده شراب و مسكرات از شفاعت من دور است و حق و رد بر من در كنار حوض را ندارد اين جمله اخير كه در مورد استخفاف نماز و شرب مسكر از پيامبر _ صلّي الله عليه و آله _ ذكر شده است و با قسم نيز تأكيد شده است كنايه از اين است كه در فرداي قيامت وقتي كه پيامبر _ صلّي الله عليه و آله _ كنار حوض در مقام شفاعت امت قرار دارد، اين افراد امكان ورود در آن را ندارند تا بتوانند از شفاعت حضرت بهرهمند شوند.
احتراز از ظلم و ستم
ظالم و ستمگر از شفاعت محروم است: در قرآن كريم ميفرمايد: ما للظالمين من حميم و لا شفيع يطاع.17يعني افراد ستمگر در قيامت دوست و ياوري كه شفاعتش مورد پذيرش باشد، ندارد. پيامبر اكرم _ صلّي الله عليه و آله _ نيز ميفرمايد: اما شفاعتي ففي اصحاب الكبائر ما خلد اهل الشرك و الظلم.18 شفاعت براي اهل گناه كبيره،ذخيره شده است غير از كساني كه گناه شرك و ظلم داشته باشند.