صحاح سته

سؤال

صحاح سته اهل‌سنت و نویسندگان آن را معرفی کنید.

110

درگاه‌ها

جایگاه صحاح سته

بر اساس ديدگاه دانشمندان اهل سنّت، نگارش حديث به طور رسمى، از قرن دوم هجرى آغاز شده است. نخست عمربن عبدالعزيز به فكر جمع آورى و نگارش احاديث افتاد و به تمام نقاط، دستور كتابت و ضبط آن را صادر كرد. از آن پس، عالمان بسيارى به جمع و تدوين حديث همّت گماشتند و آثار و تأليفاتى پديد آوردند و در قرن دوم و سوم هجرى، كه عصر طلايى حديث شروع شد، مهم‌ترين و معتبرترين جوامع حديثى اهل سنّت يعنى صحاح ستّه، تدوين و نگارش يافت.

در اهل سنت اتفاق نظر وجود دارد که صحیح ترین کتب بعد از قرآن، به ترتیب صحیح بخاری و صحیح مسلم و سپس الموطأ می باشد. ولکن نزدی برخی، موطأ بر صحیح مسلم و بخاری مقدم است. و سپس باقی کتب ششگانه معتبر هستند که عبارتند از جامع ترمذی و سنن ابی داود و سنن ابن ماجه. و نزد برخی دیگر، سنن دارمی سزاوارتر است به اینکه کتاب ششم قرار گیرد.

در این کتب چهارگانه اخیر، احادیث حسن و ضعیف نیز وجود دارد و اگر به آن ها «صحاح» گفته می شود از باب غلبه احادیث صحیح آن بر دیگر احادیث است.

معرفی کتب و مولفان

صحیح البخاری

کتاب صحیح البخاری نوشته الإمام محمد بن إسماعيل البخاري(256) می باشد. وى اين مجموعه را طى 16 سال از شش صدهزار حديث برگزيده و تدوين نموده است. احاديث صحيح بخارى را با مكرّرات آن، بيش از 9082 حديث دانسته اند. از مزاياى اين كتاب آن است كه براى ابواب، عناوين ذكر كرده كه مى توان از آن ها نظر وى را در مسائل فقهى استنباط كرد. همچنين در ابتداى هر باب، آياتى متناسب با عنوان هر باب آورده است.

صحیح مسلم

کتاب صحیح مسلم نوشته الإمام مسلم بن الحجاج القشيري النيسابوري(261) می باشد. اين كتاب مشتمل بر 7275 حديث است كه با حذف مكرّرات، بالغ بر 4000 مى گردد. مسلم با انگيزه جداسازى روايات صحيح از روايات ضعيف و جعلى به تأليف صحيح اقدام نموده است.

جامع الترمذی

کتاب سنن الترمذي نوشته الإمام محمد بن عيسى بن سورة بن موسى الترمذي(279) می باشد. وى از بخارى و ساير مشايخ حديث اخذ حديث كرده و با اين كه نابينا بوده است، يكى از نامورترين حفّاظ حديث به شمار مى آيد. جامع يا سنن ترمذى حاوى بيش از 5000 حديث است. از جمله مزاياى اين كتاب، قلّت تكرار احاديث آن است. همچنين مؤلّف كتاب پس از ذكر هر حديثى به بيان نوع آن نيز پرداخته و صحّت و ضعف آن را روشن كرده است.

سنن ابی داود

کتاب سنن أبي داود نوشته الإمام أبو داود سليمان بن الأشعث الأزدي(275) می باشد. وى نزد احمدبن حنبل و برخى از مشايخ بخارى و مسلم شاگردى كرد و جمعى از بزرگان از جمله ترمذى و نسايى از او اخذ حديث نمودند. سنن ابي داود شامل 4800 حديث است كه بنا به گفته مؤلّف آن، اين احاديث از بين 500 هزار حديث گزينش و با دقتى ويژه تنظيم شده اند، اين اثر پس از صحيحين، معتبرترين كتاب به شمار مى رود.

سنن نسایی

کتاب سنن النسائي نوشته الإمام أحمد بن شعيب بن علي بن سنان النسائي(303) می باشد. وى در آغاز، كتابى مفصّل از احاديث پيامبر(ص) تأليف نمود و آن را السّنن الكبرى ناميد. سپس آن را تلخيص كرد و احاديث غير صحيح را از آن اسقاط نمود و نام كتاب را المجتبى من السّنن گذاشت. كتاب اخير در شمار صحاح شش گانه است كه داراى 5761 حديث مى باشد.

سنن ابن ماجه

کتاب سنن ابن ماجه نوشته الإمام محمد بن يزيد المعروف بابن ماجه(273) می باشد. اين كتاب در بين صحاح به حسن ترتيب مشهور و ممتاز است، اگر چه در مورد اعتبار آن اختلاف نظر وجود دارد. نخستين كسى كه سنن ابن ماجه را در زمره صحاح شش گانه قرار داد، المقدسى (507) است. اين اثر در بين صحاح، پايين ترين ميزان اعتبار را دارد.

الموطأ

کتاب الموطأ نوشته الإمام مالك بن أنس بن مالك بن أبی عامر الأصبحی(179) می باشد. فقیه و محدث نامدار اهل‌سنت مدینه که مذهب مالکی از مذاهب چهارگانه اهل‌سنت به وی منسوب است.

.

شیخ طوسی نام او را در زمره اصحاب امام صادق (علیه‌السّلام) آورده است. به استناد روایتی از شیخ صدوق، مالک مورد احترام امام صادق (ع) بوده و حتی امام (ع) در موردی دوستی خویش را با وی ابراز کرده و در یک نوبت نیز به همراه حضرت به حج مشرف شده است.

جستارهای وابسته

• تدوین کتاب‌های حدیثی اهل‌سنت