حرث در آیه ۲۰ سوره شوری

سؤال

کلمه «حرث» در آیه ۲۰ سوره شوری به چه معنا است؟ چرا در فراز دوم آیه، گفته شده «نُؤْتِهِ مِنْها؛ از آن (زراعت دنیا) به او می‌دهیم» که به معنای بخشی از آن است؟ چرا گفته نشده هر چه خواست به او می‌دهیم؟

حرث در آیه ۲۰ سوره شوری به معنای زراعت است.

قرآن در آيه ۲۰ سوره شوری با يك تشبيه لطيف، مردم جهان را در برابر روزي‌هاى پروردگار و چگونگى استفاده از آن، به كشاورزانى تشبيه مى‏‌كند كه گروهى براى آخرت كشت مى‏‌كنند و گروهى براى دنيا، و نتيجه هر يك از اين دو زراعت را مشخص مى‌‏كند:﴿مَنْ كانَ يُريدُ حَرْثَ الْآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ في‏ حَرْثِهِ وَ مَنْ كانَ يُريدُ حَرْثَ الدُّنْيا نُؤْتِهِ مِنْها وَ ما لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ نَصيبٍ؛ كسى كه زراعت آخرت را بخواهد، به كشت او بركت و افزايش مى‏دهيم و بر محصولش مى‏افزاييم؛ و كسى كه فقط كشت دنيا را بطلبد، كمى از آن به او مى‏دهيم امّا در آخرت هيچ بهره‏اى ندارد.﴾

بر اساس این آیه، کسی که زراعتِ آخرت را بخواهد، خدا بر زراعت او می‌افزاید و کسی که زراعت دنیا را بخواهد، خدا از زراعت دنیا به او می‌دهد؛ ولی در آخرت، بی‌نصیب خواهد بود. به گفته آیت‌الله مکارم شیرازی، مفسر شیعه، در این آیه انسان‌ها به کشاورز، جهان به مزرعه و اعمال به بذر تشبیه شده است. کسانی که اعمال‌شان را با نیت آخرت انجام می‌دهند، خدا پاداش آنها را می‌افزاید و کسانی که اعمال‌شان را با نیت رسیدن به دنیا انجام می‌دهند، خدا بهره‌ای از دنیا به آنها داده؛ ولی از آخرت بی‌نصیب خواهند بود.

نظير همين معنى در آيه ۱۸ و ۱۹ سوره اسراء به شكل ديگرى آمده است: ﴿مَنْ كانَ يُرِيدُ الْعاجِلَةَ عَجَّلْنا لَهُ فِيها ما نَشاءُ لِمَنْ نُرِيدُ ثُمَّ جَعَلْنا لَهُ جَهَنَّمَ يَصْلاها مَذْمُوماً مَدْحُوراًوَ مَنْ أَرادَ الْآخِرَةَ وَ سَعى‏ لَها سَعْيَها وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِكَ كانَ سَعْيُهُمْ مَشْكُوراً؛ كسى كه زندگى زودگذر را مى‏‌طلبد آن مقدار از آن را كه بخواهيم به هر كس اراده كنيم، مى‏‌بخشيم. سپس دوزخ را براى او قرار مى‏‌دهيم، در آن وارد مى‏‌شود در حالى كه مذموم و رانده شده در گاه خدا است. و آن كس كه سراى آخرت را مي‌طلبد و كوشش خود را براى آن انجام دهد و ايمان داشته باشد به تلاش‌هاى او پاداش داده خواهد شد.﴾

به گفته علامه طباطبایی، مفسر قرآن، در فراز اول این آیه به طور صریح گفته شده کسی که خواهان زراعت آخرت است، زیادتر از آن به او خواهیم داد؛ ولی در فراز دوم آیه، به صورت مبهم می‌‌گوید کسی که زراعت دنیا را بخواهد از آن به او می‌دهیم(نه همه آن را). به اعتقاد وی، این تفاوت در تعبیر، به این نکته اشاره دارد که امور به خواست خدا بستگی دارد؛ چه بسا به افرادی نعمت‌های فروانی می‌بخشد و برای عده‌ای دیگر اندکی از آن می‌دهد؛ چنان‌که در آیه ۱۸ سوره اسراء نیز گفته شده به کسانی که دنیا می‌خواهند هر مقدار که بخواهیم می‌دهیم. آیه دلالت دارد بر اینکه آخرت اصل است و دنیا فرع و گذرگاه برای آخرت. چیزی که اصل است نعمت‌هایش نیز چند برابر می‌شود و ماندگاری دارد؛ اما دنیا رو به نقصان است چون ماندگار نیست، خدا نیز به اندازه‌ای که بخواهد می‌دهد نه هر چه بنده بخواهد.

آیه ۲۰ سوره شوری

﴿ مَنْ كَانَ يُرِيدُ حَرْثَ الْآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فِي حَرْثِهِ وَمَنْ كَانَ يُرِيدُ حَرْثَ الدُّنْيَا نُؤْتِهِ مِنْهَا وَمَا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ نَصِيبٍ

کسی که زراعت آخرت را بخواهد، بر زراعتش می‌افزاییم و کسی که زراعت دنیا را بخواهد، اندکی از آن به او می‌دهیم، ولی او را در آخرت هیچ بهره‌ای نیست.

شوری:۲۰

﴾