استدلال اهل‌بیت(ع) به حدیث غدیر
کدام یک از ائمه(ع) برای اثبات امامت، به حدیث یا خطبه غدیر استدلال کرده‌اند؟
امام علی(ع)، حضرت فاطمه(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در برخی احتجاج‌های خود با مخالفان‌شان به خطبه غدیر استدلال کرده‌اند. امام علی(ع) در موارد زیادی برای خلافت خود بعد از رسول‌الله(ص) به حدیث غدیر استدلال کرده است. امام علی(ع) به این حدیث در جلسه‌ای با خلیفه اول پس از جریان سقیفه، در جلسه شورای شش نفره برای انتخاب جانشین خلیفه دوم، در ایام خلافت خلیفه سوم و در دوران خلافت خود استدلال کرده است.
حضرت زهرا(س) بعد از رحلت پیامبر(ص) در جلسه‌ای با مهاجران و انصار به حدیث غدیر استدلال می‌کند و آنان را به دلیل فراموش کردن آن سرزنش می کند. امام حسن(ع) در جریان صلح با معاویه در اینکه پس از پیامبر(ص) چه کسی شایسته مقام امامت است، به حدیث غدیر استدلال کرد. امام حسین(ع) نیز قبل از مرگ معاویه در سفر حج، در سخنانی معاویه را غصب‌کننده خلافت دانست و برای اثبات فضیلت امام علی(ع) به حدیث غدیر استناد کردند.
امام علی(ع)
امام علی(ع) در موارد زیادی برای اثبات حقانیت خویش برخلافت، به حدیث غدیر استدلال کرده است.
- استدلال به حدیث غدیرخم در جلسه‌ای با ابوبکر: بعد از رحلت رسول‌الله(ص) وقتی ابوبکر دید که علی(ع) با او بیعت نمی‌کند اجازه ملاقات خصوصی خواست و با امیرمومنان(ع) سخنانی گفت. حضرت فضایل خود را برشمرد و فرمود:
« أَنْشُدُکَ بِاللَّهِ أَنَا الْمَوْلَی لَکَ وَ لِکُلِّ مُسْلِمٍ بِحَدِیثِ النَّبِیِّ ص یَوْمَ الْغَدِیرِ أَمْ أَنْتَ قَالَ بَلْ أَنْت[۱]تو را به خدا آیا طبق حدیث پیامبر در روز غدیر، من مولای تو و همه مسلمانان هستم یا تو؟ ابوبکر گفت: بلکه تو. » - استدلال به حدیث غدیر در جلسه شورای شش نفره برای تعیین خلیفه بعد از عمر بن خطاب: حضرت برای اولویت خود بر دیگران بعد از استدلال‌های فراوانی که با اهل شوری داشتند، فرمود:
« آیا غیر از من کسی هست که رسول‌الله او را در غدیر خم به ولایت نصب کرده باشد؟ همه گفتند: به خدا قسم نه.[۲] » - استدلال به حدیث غدیر در ایام خلافت عثمان: علی(ع) در جمعی از انصار و قریش در زمان خلافت عثمان، به خطبه رسول الله(ص) در غدیرخم و نزول آیه اکمال[۳] و بیعت ابوبکر و عمر و مردم با خود تصریح کرد و آنها گفتند یا علی خوب حفظ کرده‌ای و ما قسمت‌هایی از این خطبه را فراموش کرده بودیم.[۴]
- استدلال به حدیث غدیر در ایام خلافت خود: حضرت علی(ع) در روز «رُحْبَه» در ایام خلافتش مردم را برای یادآوری روز «غدیر» گرد آورد و به آنها فرمود: «شما را به خدا سوگند می‌دهم، هر مسلمانی از پیامبر شنیده که در روز غدیر چه فرمود، بپا خیزد و آنچه را شنیده شهادت دهد و بجز کسی که در آن روز پیامبر را می‌دیده بپا نخیزد»؛ عده‌ای از صحابه بپا خاستند و به آنچه در مورد نصّ غدیر شنیده و شاهد بودند شهادت دادند.[۵] در روایت دیگر آمده است زید بن ارقم شهادت نداد و امام او را نفرین کرد و بیناییش را از دست داد.[۶]
- احتجاج امیرمومنان علی(ع) به حدیث غدیر در مقابل گروهی از مهاجر و انصار؛ احتجاج در مقابل جمع مردم کوفه بعد از به خلافت رسیدن؛ احتجاج در جنگ جمل؛ احتجاج در جنگ صفین و … از جمله مواردی است که در منابع تاریخی ثبت شده است.[۷] علامه امینی علاوه بر کتاب الغدیر، کتاب مستقلی در این موضوع دارند به نام (المناشده و الاحتجاج بحدیث الغدیر). علامه امینی روایات اهل سنّت را با سند در این کتاب ذکر می‌کند که امام علی(ع) برای خلافت خود به حدیث غدیر استناد می‌کرد.
حضرت زهرا(س)
ابن‌جزری از علمای اهل‌سنت در روایتی آورده است که حضرت زهرا(س) فرمود:
محمود بن لبید گوید: بعد از وفات رسول‌الله(ص) فاطمه در کنار قبر شهدای احد حاضر شده و گریه می‌کرد، از آن حضرت پرسیدم: آیا رسول خدا قبل از وفاتش به امامت علی تصریح کرده بود؟ فرمود:« آیا بیان رسول خدا(ص) را در روز غدیر فراموش کرده‌اید که فرمود هر کس من مولای او هستم، علی مولای اوست و فرمود یا علی نسبت تو به من، به منزله هارون نسبت به موسی(ع) است.[۸] » « وَا عَجَبَاهْ أَ نَسِیتُمْ یَوْمَ غَدِیرِ خُمٍّ[۹] وا عجبا! آیا روز غدیر خم را فراموش کرده‌اید؟! » محمود بن لبید گفت: همین‌طور است اما من می‌خواهم آنچه را که پیامبر به شما گفته است را بشنوم. فاطمه(س) فرمود: «خدا را شاهد می‌گیرم که از پدرم شنیدم فرمود: علی بهترین جانشین است که برای شما گذاشته‌ام و او امام و خلیفه بعد از من است و دو فرزندم و نه نفر از فرزندان حسین، ائمه نیکان هستند.[۱۰]»
امام حسن مجتبی(ع)
امام حسن(ع) در سال ۴۱ هجری و در جریان صلح با معاویه در اینکه پس از پیامبر اکرم(ص) چه کسی شایسته مقام امامت بود، به حدیث غدیر استدلال کرد و فرمود:« و همه دیدند و شنیدند هنگامی که پیامبر(ص) دست پدرم را در غدیر خم گرفت و به مردم گفت: هر کس من مولای اویم، علی مولای اوست، خدایا دوست بدار کسی که او را دوست می‌دارد و دشمن بدار کسی که او را دشمن می‌دارد و سپس فرمود: حاضران به افراد غایب برسانند.[۱۱] » این خطبه را شیخ طوسی با اندک تفاوتی در الامالی آورده است.[۱۲]
امام حسین(ع)
امام حسین(ع) در سال ۵۸ یا ۵۹ هجری قمری، قبل از مرگ معاویه در سفر به مکه برای حج، بنی‌هاشم و شیعیان را در سرزمین مِنا، دور خود جمع کرد و با سخنانی معاویه را غصب کننده خلافت دانست و برای فضیلت امیرمومنان(ع)، به حدیث غدیر خم استناد کرد و از مردم پرسید:« أَنْشُدُکُمُ اللَّهَ أَ تَعْلَمُونَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ نَصَبَهُ یَوْمَ غَدِیرِ خُمٍّ فَنَادَی لَهُ بِالْوَلَایَةِ وَ قَالَ لِیُبَلِّغِ الشَّاهِدُ الْغَائِبَ قَالُوا اللَّهُمَّ نَعَم[۱۳] شما را به خداوند سوگند می‌دهم آیا می‌دانید همانا رسول خدا(ص)، پدرم علی را در روز غدیر خم به عنوان ولی نصب کرد و گفت: حاضران به افراد غایب برسانند؟ همگی گفتند: آری ما گواهی می‌دهیم. » منابع
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، الخصال، قم، جامعه مدرسین، چاپ اول، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۵۰.
- ↑ ابن مردویه اصفهانی، احمد بن موسی، مناقب علی بن أبی طالب وما نزل من القرآن فی علی، قم، دار الحدیث، چاپ دوم، ۱۴۲۴ق/۱۳۸۲ش، ص۱۳۲.
- ↑ سوره مائده، آیه۳.
- ↑ قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة لذوی القربی، دار الأسوة للطباعة والنشر، چاپ اول، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۴۷. شیخ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۰۵ق، ص۲۷۷.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۵ق، ج۷، ص۱۳۶. ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، اسد الغابه، بیروت، دار الکتاب العربی، ج۳، ص۳۰۷.
- ↑ ابن ابی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله، شرح نهج البلاغه، قم، کتابخانه مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۷۴.
- ↑ امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه، چاپ اول، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۳۴. ص۳۳۹. ص۳۷۸ و ص۳۹۴.
- ↑ ابن جزری، محمد، أسنی المطالب فی مناقب الإمام علی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا، ج۱، ص۵۰.
- ↑ خزاز رازی، علی بن محمد، کفایة الأثر فی النصّ علی الأئمة الإثنی عشر، قم، نشر بیدار، ۱۴۰۱ ق، ص۱۹۸.
- ↑ خزاز رازی، علی بن محمد، کفایة الأثر فی النصّ علی الأئمة الإثنی عشر، قم، نشر بیدار، ۱۴۰۱ ق، ص۱۹۸.
- ↑ قندوزی حنفی، سلیمان بن ابرهیم، ینابیع الموده لذوی القربی، بی‌جا، دار الأسوة للطباعة والنشر، چاپ اول، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۳۶۹.
- ↑ طوسی، محمد بن الحسن، الأمالی، قم، دار الثقافه، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ص۵۶۶، مجلس۲۱.
- ↑ مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، بحار الأنوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق، ج۳۳، ص۱۸۳. امینی، عبدالحسین، الغدیر، ج۱، ص۳۹۸.
- استدلال به حدیث غدیر در جلسه شورای شش نفره برای تعیین خلیفه بعد از عمر بن خطاب: حضرت برای اولویت خود بر دیگران بعد از استدلال‌های فراوانی که با اهل شوری داشتند، فرمود:
