پیش نویس:تشبه به کفار

با توجه این که در روایت از امامان داریم که هر کس لباس دشمنان مارا بپوشید از دشمنان ما خواهید بود. آیا اگر یکی از بستگان از عراق کفش خارجی دسته دوم بخرد و برای ما بیاورد استفاده کنیم جز این روایت محسوب می‌شود؟ ممنون می‌شوم یک توضیح کوتاه راجب منظور روایت بدهید

پاسخ سؤال یا شبهه

پاسخ اجمالی: تشبه به کفار در روایات فراوانی و در اموری چون خوراک، پوشاک و … مورد نهی قرار گرفته است؛ از این رو فقهاء این شبیه شدن را حرام دانسته‌اند. البته لازم به ذکر است که در تعیین مصادیق، آن دسته از پوشیدنی‌هایی که از ویژگی‌ها و شعارهای کافران باشد، مشمول نهی در روایات و فتاوای فقها بوده و حرام خواهد بود؛ بنابراین کفش‌های خارجی اگر به صورتی باشد که عموم مردم، اعم از مسلمان و کافر از آن استفاده می‌کنند و ترویج فرهنگ بیگانه به شمار نیاید حرام نخواهد بود.

پاسخ تفصیلی:

نهی از تشبه به کفار یکی از موضوعاتی است که در روایات متعددی وارد شده و از این رو شارحان حدیث و فقها این روایات را مورد بررسی قرار داده و نسبت به حدود این موضوع و مصادیق آن بحث کرده‌اند. این شبیه شدن در امور مختلفی چون عبادت، پوشش، خوراک و … مطرح بوده، ولی از آنجا که سؤال مطرح شده در مورد تشبه در پوشش است، صرفاً بدان خواهیم پرداخت.

ادله ای که در این باب بدان استناد شده‌اند مجموعه ای از آیات و روایات هستند که به جهت رعایت اختصار تنها دو روایتی را که به صورت صریح و روشن در این موضوع وارد شده‌اند، مورد بررسی قرار می‌دهیم. لازم به ذکر است که بحث ما در این نوشتار فارغ از نگاه سندی خواهد بود.

حدیث اول: حدیثی است که شیخ صدوق آن را از امام رضا(ع) نقل می‌کند. در این روایت حضرت پس از نقل شراب‌خواری یزید بن معاویه در برابر سر مبارک امام حسین(ع) و نهی از این عمل قبیح می‌فرمایند: «پدرم از پدرش از پدرانش از امیر مؤمنان(ع) برای من حدیث کرد که رسول خدا(ص) فرمود: لَا تَلْبَسُوا لِبَاسَ أَعْدَائِی وَ لَا تَطْعَمُوا مَطَاعِمَ أَعْدَائِی وَ لَا تَسْلُکوا مَسَالِک أَعْدَائِی فَتَکونُوا أَعْدَائِی کمَا هُمْ أَعْدَائِی[۱]؛ لباس دشمنان مرا به تن نکنید و طعام دشمنان مرا نخورید و راه دشمنان مرا نپیمایید؛ زیرا که در این صورت جزو دشمنان من محسوب می‌شوید، چنان‌که آنان دشمنان من هستند. نهی در عبارت «لاتسلکوا مسالک اعدائی» شامل آداب و رسومی می‌شود که از ویژگی‌ها و شعارهای کفار است؛ در صورتی که شخص آن را روش زندگی خود قرار دهد، به گونه‌ای که در عرف، طی کننده طریق آن‌ها شمرده شود، ظهور در حرمت دارد. مرحوم شیخ صدوق در در ذیل این روایت مصادیقی از پوشاک، خوراک و راه‌های مورد نهی در این روایت را بیان می‌کنند.[۲] لازم به ذکر است بیان این مصادیق می‌تواند در زمان‌های مختلف متفاوت و گوناگون باشد.

حدیث دوم: امام صادق علیه السلام از پدران‌شان نقل کرده‌اند که خداوند به پیامبری از پیامبرانش وحی فرمود: أَوْحَی اللَّهُ إِلَی نَبِی مِنَ الْأَنْبِیاءِ أَنْ قُلْ لِقَوْمِک لَا یلْبَسُوا لِبَاسَ أَعْدَائِی وَ لَا یطْعَمُوا طَعَامَ أَعْدَائِی وَ لَا یشَاکلُوا بِمَشَاکلِ أَعْدَائِی فَیکونُوا أَعْدَائِی کمَا هُمْ أَعْدَائِی[۳]؛ به مؤمنان بگو که لباس دشمنان مرا نپوشید و طعام دشمنان مرا نخورید و راه‌های دشمنان مرا نپیمایید وگرنه در زمره دشمنان من به شمار خواهید رفت. این روایت نیز با روایت اول تفاوت اندکی داشته و هر دو روایت با عبارت «لایلبسوا لباس اعدائی» به صورت صریح و روشن ما را از پوشیدن لباس دشمنان اهل بیت منع می‌کند.

مرحوم علامه محمدباقر مجلسی در توضیحی در ذیل این روایت می‌فرمایند: «مقصود از لباس‌های دشمنان، لباس‌هایی چون لباس طلاباف، ابریشم یا لباسی است که مخصوص به آنها بوده و آنها به آن لباس شناخته می‌شوند».[۴] همان گونه که از توضیحات بزرگان در ذیل این روایات استفاده می‌شود تشبه به کفار مربوط به اموری است که در عرف، از ویژگی‌ها و شعارهای آنان به شمار رود؛ روشن است که این امر با اختلاف زمان‌ها و مکان‌ها متفاوت خواهد بود. بنابر این اگر عملی در کشوری از ویژگی‌های کفار به‌شمار رود و در کشور دیگر چنین نباشد، حکم آن در آن دو کشور متفاوت خواهد بود و همچنین اگر عملی در زمانی از ویژگی‌های کفار باشد ولی پس از آن طوری میان مسلمانان رواج یابد که دیگر از ویژگی‌های آنان محسوب نشود، حکم تشبه به کفار را ندارد. این موضوع در فتاوای فقهاء معاصر نیز به خوبی دیده می‌شود و تمامی فقها پوشیدن لباس‌هایی را که نماد کفار بوده و مختص آنهاست را حرام می‌شمرند.[۵] بنابراین پوشیدن لباس یا کفشی که از کشورهای غیر اسلامی وارد کشور ما می‌شوند چنان‌که از اختصاصات کفار نباشد و جزء لباسهایی باشد که مشترک بین مسلمانان و کفار است، استفاده از آنها اشکال ندارد.

امام علی علیه‌السلام: اَلصَّبْرُ فِی الاُمورِ بِمَنْزِلَةِ الرَّأسِ مِنَ الْجَسَدِ، فَاِذا فارَقَ الرَّأسُ الجَسَدَ فَسَدَ الْجَسَدُ وَ اِذا فارَقَ الصَّبْرُ الاُمورَ فَسَدَتِ الاُمورُ؛[۶] نقش صبر در کارها همانند نقش سر در بدن است؛ همچنان که اگر سر از بدن جدا شود، بدن از بین می‌رود، صبر نیز هرگاه همراه کارها نباشد، کارها تباه می‌گردند. معرفی منابع برای مطالعه بیشتر:

1. مقاله تشبه به کفار از منظر فقه امامیه، زین العابدین نجفی، http://www.pajoohe.com/fa.
2. مقاله تشبه به کفار و پیروی از آنان، سید محسن خرازی، http://www.ensani.ir/fa.
3. مجموعه استفتائات مراجع معظم تقلید.

پی‌نوشت‌ها: [۱]. ابن بابویه، محمد، عیون أخبار الرضا، تهران، نشر جهان، چاپ اول، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۲۳. [۲]. ر.ک. عیون اخبار الرضا، پیشین. [۳]. طوسی، محمد، تهذیب الأحکام ، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق، ج‏۶؛ ص۱۷۲. [۴]. مجلسی، محمد باقر، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، چاپ اول، ۱۴۰۶ ق، ج‏۹، ص۴۵۴. [5]. http://farsi.khamenei.ir/treatise-content. [۶]. کافی، ج ۲، ص ۹۰، حدیث۹.