آثار فارسی خواجه نصیرالدین طوسی

سؤال

خواجه نصیرالدین طوسی کدام تألیفات خود را به فارسی نگاشته است؟

...

معرفی خواجه نصیرالدین

نصیرالدین طوسی، محمد بن حسن (د ۶۷۲ ق / ۱۲۷۳م).

اساس الاقتباس

...

اوصاف الاشراف

...

اخلاق ناصری

اَخْلاقِ ناصِری‌، مهم‌ترین رساله‌ در حكمت‌ عملی‌ در دورۀ اسلامی‌. خواجه نصیر طوسی‌ (د ۶۷۲ق‌/ ۱۲۷۳م‌) این كتاب‌ را زمانی‌ نوشت‌ كه‌ در قُهستان‌ و در خدمت‌ حاكم‌ آنجا، ناصرالدین‌ عبدالرحیم‌، محتشم‌ اسماعیلی‌ بود. خواجه‌نصیر با نوشتن‌ اخلاق‌ ناصری‌ نخستین‌ اثر مهم‌ حكمت‌ عملی‌، سنتی‌ را بنیاد نهاد كه‌ نه‌ در دورۀ یونانی‌ و نه‌ در دورۀ اسلامی‌ پیش‌ از او سابقه‌ نداشت‌. فیلسوفان‌ دورۀ اسلامی‌، پیش‌ از او در كلیات‌ حكمت‌ نظری‌ آثاری‌ مهم‌ مانند دانشنامۀ علایی‌ به‌ فارسی‌ و شفا به‌ عربی‌ نوشته‌ بودند، اما اخلاق‌ ناصری‌ نخستین‌ اثر در حكمت عملی به‌ شمار می‌رود و به‌ همین‌ سبب‌ نیز فیلسوفان‌ متأخر بر خواجه‌، آن‌ را همچون الگویی‌ در تدوین‌ كلیات‌ حكمت‌ عملی‌ به‌ كار گرفتند. اخلاق‌ ناصری‌ یكی‌ از مهم‌ترین‌ متنهای‌ فارسی‌ در سدۀ ۷ق‌ است كه‌ تحت‌ تأثیر سبك‌ متداول‌ در دورۀ مغولان‌ واقع‌ نشده‌، و حاكی از نوآوری‌ و خلاقیت‌ بسیار است‌ و از این‌ دیدگاه‌ می‌تواند مورد بررسی‌ و استفادۀ زبان‌ شناسان‌ و سبك‌شناسان‌ قرار گیرد.[۱]

آغاز و انجام

اثر او رسالۀ مختصر و فشرده‎ای در باب مبدأ و معاد است که در آن اصول عقاید اسلامی را به روش عرفانی تأویل کرده است. این کتاب دارای ۲۰ فصل است دربارۀ صفت آخرت، مبدأ و معاد، دو جهان و مراتب مردم در آن دو، مکان و زمان آخرت، حشر خلایق، احوال خلق در آن جهان، صراط، نامۀ اعمال، ثواب و حساب، وزن اعمال، در نوردیدن آسمانها، دمیدن در صور، احوال روز رستاخیز، بهشت و دوزخ، زبانیۀ دوزخ، جویهای بهشت، خازن بهشت و دوزخ، درختهای زقوم و طوبی، حورالعین، ثواب و عقاب و عدل. رسالۀ آغاز و انجام خواجه نصیرالدین طوسی در ۱۳۱۳ق / ۱۸۹۵م، ۱۳۲۴ق / ۱۹۰۶م، ۱۳۱۸ش و ۱۳۳۵ش در شیراز و تهران به چاپ رسیده است. نسخه‎های خطی آن در انگلستان (موزۀ بریتانیا)، ایران (تهران، مشهد، همدان، قم)، پاکستان، ترکیه و مصر موجود است.[۲]

اخلاق محتشمی

دیگر آثار به فارسی

...

منابع

  1. طباطبائی‌، جواد، «اخلاق ناصری»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران،‌ مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بی‌تا،‌ ج۷، ذیل مدخل.
  2. بخش فلسفه و کلام، «آغاز و انجام»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بیتا، ج۱، ذیل مدخل.