آداب سخن‌گفتن در قرآن

نسخهٔ تاریخ ‏۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۲۷ توسط Nazarzadeh (بحث | مشارکت‌ها) (جایگزینی متن - ' | بازبینی =' به ' | ارزیابی کمی =')
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
سؤال
روش سخن گفتن در قرآن چگونه تبیین شده است؟

قرآن تأکید زیادی بر نیکو سخن‌گفتن و نرم و ملایم صحبت‌کردن و بلند حرف نزدن دارد. سخن نرم، معنای خویشتن‌داری و پرهیز از خشونت در کلام و عصبانیت را می‌دهد. صداقت در گفتار و دوری از کذب، غیبت، تمسخر، عیب‌جویی و القاب زشت در گفتار، از دیگر تأکیدات قرآن در سخن گفتن است.

نیکو سخن گفتن با مردم

در آیه ۸۳ سوره بقره آمده است: ﴿قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنا؛ با مردم نیک سخن کنید.در روایات در تفسیر این آیه آمده است: به مردم بهترین سخنی که دوست می‌دارید به شما بگویند، بگویید.[۱]

به نرمی سخن گفتن

سخن گفتن باید با نرمی باشد. خداوند بهحضرت موسی(ع) و هارون درباره سخن گفتن با فرعون می‌فرماید: ﴿فَقُولا لَهُ قَوْلًا لَیِّناً لَعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشی‏؛ و با او سخنی نرم گویید، شاید که پند پذیرد یا بترسد.(طه:۴۴) علامه طباطبایی این نرمی را به عدم خشونت و تندی تفسیر می‌کند و می‌گوید: مراد این است که در گفتگوی با فرعون از تندی و خشونت خودداری کنند، که همین خویشتن‌داری از تندی، واجب‌ترین آداب دعوت است.

اعتدال در سخن

در قرآن، لقمان حکیم به فرزند خود پند می‌دهد که از صدایت بکاه و ملایم صحبت کن:﴿وَ اغْضُضْ مِنْ صَوْتِکَ إِنَّ أَنْکَرَ الْأَصْواتِ لَصَوْتُ الْحَمِیر…؛ از صدای خود بکاه (و هرگز فریاد مزن) که زشت‌ترین صداها صدای درازگوشان است.(لقمان:۱۹)

سخن گفتن نباید با داد و فریاد همراه باشد؛ مگر در مقابل حاکم ظالم. خداوند متعال می‌فرماید: ﴿لا یُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلاَّ مَنْ ظُلِم؛ خداوند، بانگ برداشتن به بدزبانی را دوست ندارد، مگر [از] کسی که بر او ستم رفته باشد.(نساء:۱۴۸)

سخن گفتن باید به ضرورت باشد و شخص نباید پرگو باشد. تا سخن گفتن ضرورتی نداشته باشد سکوت از آن بهتر است.[۲]

قول شایسته و معروف

در سوره نساء آیه ۸ آمده است: ﴿قُولُوا لَهُمْ قَوْلاً مَعْرُوفا؛ با آنها سخنی شایسته گویید به این دسته از محرومان، با زبان خوب و طرز شایسته صحبت کنید.[۳] و در ادامه می‌فرماید سخن صحیح و درست بگویند: ﴿وَ لْیَقُولُوا قَوْلاً سَدیدا؛ و سخنی درست گویند.(نساء:۹)

در سخن گفتن باید سعی شود که محتوای سخن از امراض و بیماری‌های اخلاقی که غالباً زبان انسان به آن‌ها آلوده می‌شود، مبرّا و پاک باشد. برخی بیماری‌های زبان عبارتند از: کذب[۴] و غیبت[۵] و تمسخر دیگران و آن‌ها را با القاب زشت صداکردن.[۶] خداوند می‌فرماید: ﴿ْ وَ لا تَنابَزُوا بِالْأَلْقاب‏؛ و با القاب زشت و ناپسند یکدیگر را یاد نکنید.(حجرات:۱۱)

صداقت در گفتار

انسان باید سخنانش مزین به صفات پسندیده و خوب باشد. از جمله: صادقانه باشد: ﴿... ِ وَ الصَّادِقِینَ وَ الصَّادِقاتِ … لَهُمْ مَغْفِرَه وَ أَجْراً عَظِیماً؛ مردان راستگو و زنان راستگو و … خداوند برای همه آن‌ها مغفرت و پاداش عظیمی فراهم ساخته است.(احزاب:۳۵)

منابع

  1. اصول کافی، ج۲، ص ۱۶۵، ح ۱۰
  2. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، جلد ۱۷، صفحه ۵۹
  3. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، جلد ۱۷، صفحه ۵۹
  4. حج/۳۰.
  5. حجرات/ ۱۲.
  6. حجرات/ ۱۱.