«غطاء» در آیه ۲۲ سوره ق
در آیهٔ مبارکهٔ ﴿فَكَشَفْنَا عَنْكَ غِطَاءَكَ﴾، غطاء به چه معناهایی آمده است؟
غِطاء به معنای پرده و آنچه که مانع دید می‌شود است. در آیه ۲۲ سوره ق خداوند خطاب به انسانها گفته است که در روز قیامت پرده از برابر شما برمی‌داریم. مفسران مصادیق زیادی برای غطاء دانسته‌اند از جمله: فراموشی، جهالت، تعصب، شکم پرستی، عنادورزی، مادی‌گرایی، غرق دنیا شدن، علایق و هوس‌های دنیوی، حسادت و لجاجت و...
متن آیه
| ﴿ | لَقَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هَٰذَا فَكَشَفْنَا عَنْكَ غِطَاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ
تو از اين غافل بودى. ما پرده از برابرت برداشتيم و امروز چشمانت تيزبين شده است. ق:۲۲ |
﴾ |
معنا و مصادیق غطاء
غطاء، یعنی پرده و هر چیزی که مانع دیدن چیزی شود.[۱] در آیه ۱۰۱ سوره کهف درباره کافران آمده است که دیدگانشان از یاد من در پرده بود. در آیه ۲۲ سوره ق نیز غطاء به همین معنی آمده است و مفسران مصادیق متعدد برای آن آورده‌اند.
۱. فراموشی آخرت: افرادی که آخرت را به فراموشی می‌سپارند، همین پرده باعث می‌شود تا حقایق را نبینند و نپذیرند و در روز قیامت وقتی همه چیز را مشاهده می‌کند، خداوند به او می‌گوید که این حقایق را تو در دنیا فراموش کرده بودی و امروزه پرده کنار رفته و تو زیانکار بودن خود را دیدی.[۲]
۲. شکم‌پرستی و جهالت: گاهی ناآگاهی و شک‌هایی که شک کننده به دنبال جواب درخور شأن نمی‌رود و سعی نمی‌کند جهلش را به علم مبدل سازد و همین جهل و شک او پرده‌ای می‌شود تا نتواند حقایق را آن چنان‌که هست ببیند و وقتی روز قیامت همه را با چشم می‌بیند، تازه متوجه غفلت خود می‌شود که این بیداری دیر هنگام، سودی به حالش نمی‌بخشد.[۳]
۳. عنادورزی: انکار حقانیت به دلیل عنادورزی و لجاجت کردن، پرده دیگری است که فراروی انسان‌های غفلت زده قرار گرفته؛ ولی در روز قیامت با مشاهده عذاب الهی، دیگر نمی‌تواند آن را رد کند.[۴]
۴. مادیگرائی: عوامل مادی را دیدن و بدون دلیل غیر محسوسات مانند غیب، آخرت، بهشت و جهنم را انکار کردن یکی دیگر از پرده‌هایی است که انسانها از ایمان به اصول اعتقادی بازداشته می‌شوند و پردهٔ نگاه به مادیات و همه چیز را تجربی دیدن، مانعی برای پذیرفتن حقایق می‌شود؛ ولی چنین انسان‌های غفلت‌زده‌ای وقتی متوجه می‌شوند که قیامت بر پا شده و فرصت از دست رفته باشد.[۵] خداوند متعال در معرفی این افراد می‌فرمایند: آن‌ها فقط ظاهری از زندگی دنیا را می‌دانند و از آخرت غافلند.[۶]
۵. غرق دنیا شدن: خداوند وقتی می‌فرماید: که تو در غفلت بودی و حال که پرده کنار رفت همه چیز را فهمیدی، منظور این است که ای انسان تو غرق دنیا شدی و به دنبال لهو و لعب، لذات و شهوات دنیا بودی و از روز قیامت غافل بودی، حال ببین که چه ضرری در عمرت کرده‌ای و امروز غرق دنیا شدنت، نتیجه‌ای جز آتش جهنم نمی‌باشد.[۷] در منطق قرآن کریم، این افراد امید و ایمانی به روز رستاخیز نداشتند و به زندگی دنیا خوشحال می‌شدند و آن را تکیه گاه خود می‌کردند و از آیات الهی غافل بودند.[۸]
۶. تکذیب آیات الهی: در مقابل دلایل منطقی و غیرقابل انکار و رسولان الهی ایستادگی کردن و دروغگو دانستن آن‌ها، پردهٔ دیگری است که انسانها در غفلت خود پای می‌فشارند و از خواب بیدار نمی‌شوند و موقعی به اشتباه خود پی می‌برند که دیگر راه نجاتی ندارند و قیامت بر پا شده است و خداوند متعال در این دنیا ضمن هشدار بر انسانها نتیجه این گونه کارها فقط عذاب آخرتی نیست، بلکه خداوند متعال وقتی لجاجت این‌ها را ببیند در همین دنیا آن‌ها را عذاب خواهد کرد؛ زیرا این‌ها از غفلت خود بیدار نمی‌شوند، مگر آن که با عذاب الهی از دنیا رخت بربندند و در قیامت به غفلت خود پی ببرند.[۹]
مطالعه بیشتر
۱ـ المیزان، محمد حسین طباطبائی، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی، ج۱۸، ص۵۲۳، ذیل آیه ۲۲ سوره ق.
۲ـ نمونه؛ ناصر مکارم شیرازی، ج۲۲، ص۲۶، ج۱۸، ص۵۲۳، ذیل آیه ۲۲ سوره ق.
منابع
- ↑ طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، تهران، کتاب فروشی مرتضوی، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۳۱۸.
- ↑ طوسی، محمد، البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی تا، ج۹، ص۳۶۶؛ ر.ک. سبزواری نجفی، محمد، ارشاد الاذهان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، چاپ اول، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۳۴.
- ↑ طیب، عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش، ج۱۲، ص۲۴۸.
- ↑ حسینی شیرازی، سید محمد، تقریب القرآن الی الاذهان، بیروت، دارالعلوم للطباعه و النشر، چاپ اول، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۲۲۱.
- ↑ سبزواری نجفی، محمد، الجدید فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، چاپ اول، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۱۳.
- ↑ روم / ۷.
- ↑ فضل الله، محمد حسین، من وحی القرآن، بیروت، دارالملاک للطباعه و النشر، چاپ دوم، ۱۴۱۹ق، ج۲۱، ص۱۸۰.
- ↑ یونس / ۷.
- ↑ برداشتی آزاد از آیه ۱۳۶ سوره اعراف.