محمدحسین غروی نائینی

سؤال

محمدحسین غروی نائینی کیست؟

درگاه‌ها
حوزه-و-روحانیت.png


محمدحسین غروی نایینی، از مراجع تقلید شیعه در قرن چهاردهم و از طرفداران نهضت مشروطه می‌باشد. نائینی دانش‌آموخته حوزه‌های علمیه اصفهان، سامرا و نجف بود و نزد جهانگیرخان قشقایی، میرزای شیرازی، آخوند خراسانی شاگردی کرد. وی پس از محمدتقی شیرازی، به همراه سید ابوالحسن اصفهانی عهده‌دار مرجعیت شیعه شد. شهرت علمی نایینی بیشتر به خاطر اصول فقه است. او از شارحان مکتب شیخ انصاری است و سید ابوالقاسم خویی شاگردش بود. همراهی با میرزای شیرازی در نهضت تنباکو، همکاری با آخوند خراسانی در نهضت مشروطه، و اعلام جهاد علیه انگلیس در عراق از فعالیت‌های سیاسی میرزای نایینی است. او کتاب معروف تنبیه الامه و تنزیه المله را در دفاع از مشروطه و نفی استبداد نوشت.

ولادت

محمدحسین در سال ۱۲۴۰ش. / ۱۲۷۷ق. در شهر نایین و در خاندانی فاضل و محیطی روحانی و خانه‌ای پر مهر و عطوفت، قدم به عرصه گیتی نهاد و با قدوم مبارک خود آن خانه را رونق و صفایی افزون بخشید.[۱] پدر او شیخ الاسلام میرزا عبدالرحیم، از خاندان بزرگ منوچهری بود که در شهر اصفهان پدرانش - پشت به پشت - لقب شیخ الاسلامی داشتند. خاندان نایینی در اصفهان به بهره‌مندی از خوبیها شهره عام و خاص و از نظر علم و دینداری زبانزد همگان بودند و خانة ایشان در زمان بروز مشکلات پناه مستمندان بود.

تحصیل علوم دینی

میرزا محمدحسین تحصیلات ابتدایی حوزوی خود را در زادگاه خویش گذراند و پس از آن بار سفر بست و در هفده سالگی (۱۲۹۳ ق) به شهر اصفهان هجرت کرد و در آن حوزه علمی بزرگ تحصیل علوم دینی را ادامه داد و دروس عالی فقه، اصول، فلسفه و حکمت را از اساتید فرهیخته ذیل آموخت.

  1. ابوالمعالی فرزند حاج محمد ابراهیم کلباسی (۱۲۴۷ - ۱۳۱۵ ق).
  2. شیخ محمد باقر ایوانکی فرزند شیخ محمدتقی اصفهانی (۱۲۳۵ - ۱۳۰۱ ق)
  3. جهانگیر خان قشقایی (۱۲۴۳ - ۱۳۲۸ ق.)[۲]

نایینی این اسطوره تقوا، بعد از چندین سال کسب علم از محضر عالمان اصفهان در سال ۱۳۰۳ ق آن حوزه را ترک گفت و راهی نجف اشرف شد. او پس از زیارت بارگاه ملکوتی امیرمؤمنان علی ـ علیه السلام ـ به شهر سامرّا رفت. زیرا آن دیار مقدس با حضور میرزا محمدحسن شیرازی و دیگر اساتید، رونق علمی یافته و دانش پژوهان بسیاری را به سوی خود جلب کرده بود.

نایینی در آغاز ورود به حوزه سامرّا در درس دو استاد فرزانه ذیل شرکت جست:

  1. سید محمد طباطبایی فشارکی (متوفی ۱۳۱۶ ق.)
  2. سید اسماعیل صدر (۱۲۵۸ - ۱۳۳۸ ق.)

او سپس در محفل پربار درس میرزا محمد حسن شیرازی (۱۲۳۰ - ۱۳۱۲ ق.) حضور یافت و مدت نه سال از دانش سرشار استاد عالی مقام خویش بهره برد و علاوه بر آن، محرم خاص میرزا گردید.[۳]

میرزای نایینی همچنین با سفر به نجف اشرف از درس اخلاق سالک درگاه الهی آخوند ملّا حسینقلی همدانی استفاده کرد.[۴]

او پس از رحلت میرزای شیرازی به همراه استاد دیگر خویش سید اسماعیل صدر راهی کربلا شد و در جوار مرقد امام حسین ـ علیه السلام ـ از این استاد عزیز سود جست و اقامتش در آن شهر دو سال به طول انجامید و سپس با اندوخته‌ای ارزشمند و کوله‌باری گرانسنگ در سال ۱۳۱۶ ق راهی نجف شد و در آنجا اقامت گزید.[۵]

او در کنار تدریس، در جلسة علمی آخوند خراسانی حاضر می‌شد و در کمترین زمان از یاران و محرمان اسرار او گردید.[۶]

شاگردان

میرزای نایینی با مقام والای علمی، سیاسی و معنوی خویش شاگردان فاضل و آگاهی را به عالم اسلام عرضه کرد که هر یک محور فکری و علمی در جامعه شدند. در مورد شاگردان برجستة این رادمرد بزرگ می‌توان به شخصیتهای ذیل اشاره کرد:

  • شیخ محمدعلی کاظمی خراسانی (۱۳۰۹ - ۱۳۶۵ ق.)
  • سید محسن طباطبایی حکیم (۱۳۰۶ - ۱۳۹۰)
  • سید جمال الدین گلپایگانی (۱۲۹۵ - ۱۳۷۹ ق.)
  • سید محمود حسینی شاهرودی (۱۳۰۱ - ۱۳۹۴ ق.)
  • سید محمد حجت کوهکمری (۱۳۱۰ - ۱۳۷۲ ق.)
  • سید محمد هادی میلانی (متوفی ۱۳۹۵ق.)
  • شیخ محمدتقی آملی (۱۳۰۴ - ۱۳۹۱ ق.)
  • سید ابوالقاسم خویی (۱۳۱۷ - ۱۴۱۳ ق.)
  • سیدمحمد حسین طباطبایی (۱۳۲۱ - ۱۴۰۲ ق.)
  • میرزا هاشم آملی (۱۳۲۲ - ۱۴۱۳ ق.)[۷]
  • شیخ محمّد رضا طبسی نجفی (۱۳۲۲ - ۱۴۰۵ ق.)
  • سید محمد حسینی همدانی (متولد ۱۳۲۲ ق.)
  1. اعیان الشیعه، سید محسن امین عاملی، ج 6، ص 54.
  2. ر.ک: مجله حوزه، دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ش 30، ص 39 و 40؛ تذکرة القبور اصفهان، مصلح الدین مهدوی، ص 160.
  3. اعیان الشیعه، ج 6، ص 54؛ مجله حوزه، ش 30، ص 40.
  4. مجله حوزه، ش 30، ص 40.
  5. اعیان الشیعه، ج 6، ص 54؛ نقباء البشر، آقا بزرگ تهرانی، ج 2، ص 593.
  6. تشیّع و مشروطیت در ایران، عبدالهادی حائری، ص 156. آقا بزرگ تهرانی می‌نویسد: «میرزای نایینی در جلسه درس عمومی آخوند شرکت نمی‌کرد. چون او غنی از آن بود. و اگر هم شرکت می‌نمود به خاطر احترام و ادب شرکت می‌کرد نه برای تعلیم و تلمّذ». (ر.ک: نقباء البشر، ج 2، 594).
  7. اعیان الشیعه، ج 6، ص 55؛ مجله حوزه، شماره 30، ص 42؛ مجله نورعلم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، شماره 10، ص 89، شماره 11 و شماره 52 - 53.