شیوه برخورد با حسود

سؤال

چرا برخي افراد در مقابل پيشرفت هاي ما حسادت مي كنند؟ با افراد حسود چگونه برخورد كنيم؟

حسد عبارت است از: تمناي زوال نعمتي از برادر مسلمان خود، از نعمت هايي که صلاح اوست. حسد از بدترين اخلاق و خبيث ترين آنهاست. حسود را قرآن کريم چنين معرفي مي کنند:

﴿أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَي مَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ...﴾.

رسول خدا(ص) مي فرمايند: براي نعمت هاي خدا دشمناني است، پرسيدند: آنها چه کساني هستند؟ فرمود: «الذين يحسدن الناس علي ما آتاهم الله من فضله؛ آنان که به مردم بخاطر آنچه خدا از فضلش به آنان عطا نموده است،حسادت مي ورزند».}}

فرد حسود، معمولا آنچه براي خود مي پسندد براي ديگران نمي خواهد، و آنچه براي خود نمي خواهد براي ديگران مي پسندد.

از عوامل و ريشه هاي حسادت مي توان به موارد زير اشاره كرد:

۱. خباثت نفس و بخل ذاتي به بندگان خدا: يعني بدون اين که سابقه دشمني و کدورتي با کسي داشته باشد از داشتن ديگران دلگير و به گرفتاري آنان دلشاد است.

۲. دشمني و کينه توزي

۳. شهرت طلبي و موقعيت خواهي: بنابراين هر کس در مقابل او بايستد آرزوي نابودي او را دارد.

۴. ترس از نرسيدن به هدف: غالبا افرادي که يک هدف مشترك و محدودي دارند، چنين هراسي دارند. مانند دو هم کلاسي يا ورزشکار که مي خواهد نفر اول شوند. برادران يوسف(ع) نيز ، ترسيدند ديگر پدرشان بخاطر محبت به يوسف به آنها توجه نکند، لذا حسد كردند.

۵. تکبر: کافران به رسول خدا(ص) حسادت مي کردند و مي گفتند: «چگونه تحمل کنيم طفل فقير و يتيمي بر ما مقدم شود».

حال با توجه به اين مقدمه راهکارهايي را جهت برخورد با اشخاص حسود و اصلاح آنان بيان مي كنيم.براي داشتن برخورد صحيح و منطقي با فرد حسود، با تکيه بر اصول تربيتي اسلامي و مراعات برخي تکنيک هاي روان شناختي، مي توان هم از تبعات منفي حسادت حسودان ايمن بود و هم به آنان در جهت درمان اين عارضه ناهنجار اجتماعي کمک نمود. برخي از اين اصول و راهکارها عبارتند از:

۱. پناه بردن به دژ مستحکم و پولادين الهي که قرآن چنين بيان مي فرمايد: {{قرآن|وَمِن شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ.

چون در اين پناهگاه کسي غافلگير نمي شود و اگر هم درگير شود آسيب نمي بيند. يعني به خدا پناه ببريم.

۲. اصل بزرگ عفو و گذشت: خصيصه اي که جز در دل انسان هاي پاک يافت نمي شود، و آن علامت بزرگواري و جوانمردي است و قرآن کريم چه زيبا فرموده است: ﴿...وَأَن تَعْفُواْ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَي...﴾؛ يعني عفو کردن به پرهيزکاري، نزديک تر است».

۳. صبر نمودن و استقامت در برابر حسد ورزان؛ ﴿...وَإِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ لاَ يَضُرُّکمْ کيْدُهُمْ شَيْئًا...﴾؛ اگر شما صبر پيشه کنيد و پرهيزکار باشيد، مکر آنها به شما زياني نخواهد رسيد؛ زيرا خداوند به آنچه مي کنند آگاه است و احاطه دارد».

و شاعر عرب چه نيکو سروده است:

اصبر علي حسد الحسود فانّ صبرک قاتله «در برابر حسد صبر کن، چون صبر تو کشنده اوست».

کالنار تأکل نفسها ان لم تجد ما تأکله «مثل آتش که اگر چيزي نيافت خودش را مي خورد».

۴. سعي کنيد آنچه را باعث حسادت ورزي ديگران نسبت به شما شده است را بيابيد و در صدد اصلاح آن بر آئيد.

يعني توجه داشته باشيد به اين که ممکن است برخي از رفتارهاي شما، باعث برانگيخته شدن احساس حسادت فرد مورد نظر گردد، براي مثال موفقيت هاي خود را جلو او بيان کردن و حتي بزرگ جلوه دادن آنها باعث حسادت ديگران مي شود، لذا سعي کنيد بيشتر موفقيت ها و پيشرفت هاي خود را در جلو او بيان ننمائيد.

۵. بيهوده خود را نگران نکنيد و ترس و اضطراب به خود راه ندهيد.

۶. زندگاني بزرگان دين را مطالعه کنيد و ببينيد در چنين شرايطي چه سيره و روشي داشته اند، امام صادق(ع) مي فرمايند : «نحن الحسودون» يعني ما اهل بيت(ع) مورد حسادت واقع شده ايم. ولي هرگز مقابله به مثل نکرده اند بلکه چشم پوشي نموده اند.

۷. مي توانيد در زماني که فرصت داريد جلسه اي صميمانه تشکيل دهيد و در مورد مباحث اخلاقي و خصوصا حسادت به تبادل نظر بپردازيد، و آسيب هاي آن را بيان کنيد، يقينا به گونه اي غير مستقيم مؤثر خواهد بود.

۸. بر خداي توانا توکل کنيد و براي خود و آنان دعا کنيد که اين بهترين وسيله و راه نجات است.

۹. مي توانيد کتاب اخلاقي مانند معراج السعاده، ملا احمد نراقي و يا کتب اخلاقي ديگري که در مورد حسادت مطلب نوشته اند را به او هديه نمائيد.

خلاصه اينكه:

حسادت يک واکنش هيجاني است و جلوه هاي مختلفي دارد. ممکن است به صورت مستقيم و برخورد فيزيکي، قهر و دشمني، و يا غير مستقيم مثل بدگويي در خفا و چاپلوسي در ظاهر، بروز نمايد. آثار جسمي نامطلوب دارد مانند: اندوه مدام و رنجور شدن جسم، که امير مؤمنان علي بن ابي طالب(ع) مي فرمايد: الحسد يذهب الجسد، حسد بدن را ذوب مي کند. و از لحاظ رواني، آسايش روحي، رواني از او سلب مي شود و ممکن است در دراز مدت به بيماري هاي رواني مبتلا شود و زندگي براي او سخت و طاقت فرسا شود.

خداوند ما را از حسد ورزيدن به ديگران و مورد حسادت واقع شدن حفظ نمايد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

۱ـ قرآن کريم.

۲ـ بحارالأنوار، علامه مجلسي، ج۷۳.

۳ـ محجه البيضاء، ملا محسن فيض کاشاني، ج۵، انتشارات اسلامي جامعه مدرسين.

۴ـ معراج السعاده، ملا احمد نراقي، نويد اسلامي، قم، ۱۳۸۴.

۵ـ روان شناسي رشد با نگرش به منابع اسلامي، جمعي از مؤلفان، ج۱، قم، ۱۳۷۴.

۶ـ مفاتيح الحاجات، سيد محمد رضا غياثي، نشر طلا، ج۵، ص۱۳۸۷.

۷ـ حسد، سيد رضا صدر، به اهتمام سيد باقر خسروشاهي، ج۵، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۷.

۸ـ روان شناسي ـ رفع نگراني ها، محسن تندکار، نجابت، قم، ۱۳۸۵.