معنای رمضان
رمضان به چه معناست؟
رمضان از ماده «رَمَض» به‌شدت گرما و تابش آفتاب بر رمل (شن) معنا شده است.[۱] ماه‌های قمری در گردش است. رمضان گاه در زمستان و گاه در تابستان واقع می‌شود. پیش از اسلام چنین نبود، عرب‌ها در هر سه سال، یک سال را کبیسه قرار می‌دادند. آنها یک ماه اضافه می‌کردند تا ماه‌ها در فصل‌ها ثابت باشد و ماه‌های مناسب برای تجارت با فصل‌های خوش آب و هوا مقارن شود. به این ترتیب ذی‌الحجه در ایام هوای خوب بود و رمضان در دوران شدتِ گرما قرار می‌گرفت. این عمل به تصریح قرآن ممنوع شد و ماه‌ها در فصل‌ها تغییر می‌کنند.[۲]
رمضان در اصطلاح نام ماه نهم از ماه‌های هجری قمری است که در این ماه، هر ساله به دستور خداوند روزه می‌گیرند.[۳]
در متون حدیثی معانی مختلفی برای رمضان نقل شده است:
- از پیامبر اسلام(ص) نقل شده که ماه رمضان را رمضان نامیده‌اند؛ زیرا در این ماه گناهان انسان سوزانده می‌شود.[۴]
- از رسول خدا(ص) نقل شده که رمضان اسمی از اسماء خداوند است.[۵]
- از امام صادق(ع) نقل شده که رمضان ماه خوبی است؛ این ماه در زمان رسول الله(ص) ماه پر برکت نامیده شد.[۶]
در فرهنگ اسلامی رمضان جایگاه خاصی دارد و مورد توجه فرقه‌های مختلف اسلامی است. معصومان(ع) و بزرگان دین اهمیت خاصی برای آن قائل بودند. آنان این ماه را ماه رحمت، برکت، مغفرت و میهمانی خداوند خوانده‌اند.[۷] رمضان ماه نزول قرآن بر رسول خدا(ص)[۸] و بهار قرآن خوانده شده است. از امام محمد باقر(ع) نقل شده که برای هر چیزی بهاری است و بهار قرآن ماه رمضان است.[۹] ویژگی‌ها پیامبر اکرم (ص) در خطبه شعبانیه فضایلی را برای ماه رمضان برشمردند که برخی از آنها عبارتند از:
مردم در این ماه به مهمانی خدا دعوت شده‌اند. شب قدر که برتر از هزار ماه است در این ماه قرار دارد. احیا و نمازگزاردن در هر یک شب‌های آن برابر با نماز هفتاد شب در ماه‌های دیگر است. این ماه، ماه صبر است و پاداش صبر، بهشت است. ماه همدردی است. ماهی است که روزی بندگان مؤمن افزون می‌شود. به فرموده پیامبر (ص)، این ماه، ماهی است که اگر ارزش آن شناخته شود، انسان آرزو می‌کند تمام سال رمضان باشد..بنا بر روایت پیامبر(ص)، ماه رمضان، ماه بسته‌شدن درهای جهنم و گشوده‌شدن درهای بهشت و ماه به زنجیرکشیده شدن شیاطین است[11]مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۳، ص۳۴۸.
ویژگی‌ها
پیامبر اکرم (ص) در خطبه شعبانیه فضایلی را برای ماه رمضان برشمردند که برخی از آنها عبارتند از:
- مردم در این ماه به مهمانی خدا دعوت شده‌اند.
- شب قدر که برتر از هزار ماه است در این ماه قرار دارد.
- احیا و نمازگزاردن در هر یک شب‌های آن برابر با نماز هفتاد شب در ماه‌های دیگر است.
- این ماه، ماه صبر است و پاداش صبر، بهشت است.
- ماه همدردی است.
- ماهی است که روزی بندگان مؤمن افزون می‌شود.
- فرموده پیامبر (ص)، این ماه، ماهی است که اگر ارزش آن شناخته شود، انسان آرزو می‌کند تمام سال رمضان باشد..[12]مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۳، ص۳۴۶.
منابع
- ↑ حسيني زبيدي، محمد مرتضى، تاج العروس من جواهر القاموس، بيروت، دار الفکر، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۶۷. طريحي، فخر الدين بن محمد، مجمع البحرين، تهران، مرتضوی، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش، ج۴، ص۲۰۸.
- ↑ سروش، «شرح غزلیات شمس»، جلسه شانزدهم، ص۳.
- ↑ قرشى بنايى، على اكبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ ششم، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۲۳.
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، قم، موسسة دارالحدیث العلمیة و الثقافیة، مرکز للطباعة والنشر، ۱۴۳۷ق، ج۴، ص۱۷۶.
- ↑ حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، تحقیق عبدالرحيم ربانی شيرازی، بیروت، دار احياء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، ج۷، ص۲۳۲.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۷، ص۲۵۹.
- ↑ صدوق، محمد بن علی، الامالی، تهران نشر کتابچی، ۱۳۷۶ش، ص۹۳.
- ↑ سورهٔ بقره، آیهٔ ۱۸۵.
- ↑ حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، تحقیق عبدالرحيم ربانی شيرازی، بیروت، دار احياء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، ج۷، ص۲۱۸.