شب‌زنده‌داری در قرآن
 | این مقاله هماکنون به دست A.rezapour در حال ویرایش است. |
در قرآن چقدر به شب زنده‌داری توصیه شده است؟
...
سفارش به شب زنده داری در قرآن
راجع به شب زنده‌داری در قرآن آیات بسیاری داریم.[۱]
آیات زیادی در قرآن به پیامبر امر و سفارش می‌کند شب را بیدار باشد و به نماز و نیایش شبانه مشغول باشد.[۲] تعبیرات مختلفی که درباره مقدار «شب زنده داری» در این آیات آمده، در حقیقت برای بیان «تخییر» است، و پیامبر صلی الله علیه و آله را مخیر می‌کند که نیمی از شب، یا چیزی کمتر، یا چیزی بیشتر را بیدار بماند.[۳] گرچه مخاطب در این آیات، شخص پیامبر صلی الله علیه و آله است، ولی ذیل سوره نشان می‌دهد که مؤمنان هم در این برنامه با شخص پیامبر صلی الله علیه و آله همگام بودند. ص۱۷۴.
این آیات بار دیگر اهمیت شب زنده‌داری، و نماز شب، و تلاوت قرآن را در آن هنگام که غافلان در خوابند گوشزد می‌کند، و چنان‌که قبلًا نیز اشاره کرده‌ایم، عبادت در شب، مخصوصاً در سحرگاهان و نزدیک طلوع فجر، اثر فوق‌العاده‌ای در صفای روح، تهذیب نفوس، تربیت معنوی انسان، پاکی قلب و بیداری دل و تقویت ایمان و اراده، و تحکیم پایه‌های تقوا در دل و جان انسان دارد که حتی با یک مرتبه آزمایش، انسان آثار آن را به روشنی در خود احساس می‌کند.[۴]
«عبادت شبانه»، نیایش سحرگاهان، و راز و نیاز با محبوب، در ساعاتی که اسباب فراغت خاطر از هر زمان فراهم‌تر است، و همچنین تأثیر آن در تهذیب نفس، و پرورش روح و جان انسانی، بیان کرده است، و نشان می‌دهد. روح آدمی در آن ساعات آمادگی خاصی برای نیایش، مناجات و ذکر و فکر دارد. ص۱۸۱.[۵]
تیتر
پیامبراکرم به سبب شب خیزی و تهجّد، مقام شفاعت در روز جزا را یافته است (فخررازی، ج ۲۱، ص ۳۱؛ طبرسی، ج ۶، ص ۶۷۱؛ طباطبائی، ج ۱۳، ص ۱۷۶). مخاطب آیة مذکور رسول اکرم است. ولی به موجب آیة «لَقَدْک'انَ لَکُمْفی رَسُولِاللّ'هِ اُسْوَةٌ حَسَنَةٌ…» (به‌طور یقین زندگی رسول خدا برای شما سرمشق نیکویی بود؛ احزاب: ۲۱)، به امت اسلامی نیز تهجّد توصیه شده است. اگرچه واژة تهجّد تنها یک بار در قرآن کریم آمده است، در سوره‌های متعدد به شب زنده داری و استغفار سحرگاهی تصریح شده است. در آیة دوم سورة مُزَّمِّل «قُمِ اللَّیل إلّ'ا قَلیلاً» (پاره ای از شب را بپاخیز)، مخاطب رسول اکرم است، ولی
قیام در دل شب به حکم دیگر آیات و نیز احادیث به همگان توصیه شده است. وقت تهجّد از نیمه شب تا طلوع فجر صادق است و هرچه به
اذان صبح نزدیکتر باشد، فضیلت آن بیشتر است.[۶]
شب‌زنده‌داران
در آیه ۱۷ سوره ذاریات، شب‌زنده‌داری وصف محسنین آمده است.[۷]
در آیه ۱۱۳ آل عمران آمده که اهل کتاب همه یکسان نیستند، و در برابر افراد تبه‌کار، کسانی در میان آنها یافت می‌شوند که در اطاعت خداوند و قیام بر ایمان ثابت قدمند و پیوسته در دل شب آیات خدا را تلاوت می‌کنند.[۸]
وصف عبادالرحمان
از صفات عباد الرحمان، یکی این است که تمام، یا دست‌کم، بخشی مهم و قابل توجهی از شب را به عبادت و سجده بر درگاه خدای متعال سپری می‌کنند.[۹]
در آیه ۶۴ سوره فرقان، سومین ویژگی عبادالرّحمن و بندگان خاصّ خداوند را، راز و نیاز شبانه و شب زنده‌داری و نماز شب دانسته است؛ بنابراین، عبادالرحمن کسانی هستند که به خاطر رضای خداوند، لااقل بخشی از شب را، از رختخوابهای خویش جدا شده، و به راز و نیاز با خدای خویش می‌پردازند، و نماز شب را، که شامل سجده و قیام و دیگر افعال است، به جا می‌آورند. این که نماز شب جزء صفات عبادالرّحمن شمرده شده، جایگاه خاصّ آن را در مسئله تربیت و سیر و سلوک الی اللّه می‌رساند.[۱۰]
«عبادالرحمن» گروهی از بندگان صالح خداوند هستند که رحمانیت خداوند در آنها تجلی یافته است، زیرا اراده این گروه بر اساس آگاهی و عبادات و عمل به کارهایی است که خداوند به آن راضی است[۱۱]
وصف مؤمنان
آیه ۱۶ سجده در اوصاف مؤمنان واقعی می‌فرماید: « «تَتَجافی جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَطَمَعاً وَمِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ»؛ پهلوهایشان از بسترها دور می‌شود (و شبانگاه به پا می‌خیزند و رو به درگاه خدا می‌آورند) و پروردگار خود را با بیم و امید می‌خوانند و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم انفاق می‌کنند».[۱۲] و در آیه ۹ سوره زمر نیز در وصف مؤمنان آمده که در شب نماز می‌خوانند و نیایش می‌کنند.[۱۳]
منابع
- ↑ قرشی، سید علی اکبر، تفسیراحسن‌الحدیث، قم، دفتر نشر نوید اسلام، ۱۳۹۱، ج۷، ص۳۱۷.
- ↑ سوره اسراء، آیه ۷۹؛ سوره مزمل، آیه ۲ و ۴؛ سوره طه، آیه ۱۳۰؛ سوره ق، آیه ۴۰؛ سوره طور، آیه ۴۹؛ سوره انسان، آیه ۲۶.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۱۷۲.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۱۷۷.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۱۸۱.
- ↑ مصلائی‌پور، عباس، «تهجد»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۸، ذیل مدخل.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۲، ص۳۲۱.
- ↑ تفسیر نمونه، ج3، ص: 56
- ↑ مصباح یزدی، محمد تقی، رستگاران، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، ص۲۶۳.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، والاترین بندگان، قم، نسل جوان، ۱۳۸۳ش، ص ۹۵ و ۹۶.
- ↑ عارفی میناآباد، راهب، سیمای عبادالرحمن در قرآن، حبل المتین، شماره ۱۳، سال چهارم، زمستان ۱۳۹۴ش، ص۱۸.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶ش، ج۱۰، ص۲۴۰.
- ↑ تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۸ش، ج8، ص: 150