سیاست افزایش جمعیت در ایران
سیاست افزایش جمعیت در ایران چیست و چه امتیازاتی دارد؟
معضل کاهش جمعیت، به عنوان یک معضل اجتماعی دنیای امروز را تهدید می‌کند و کشورهای پیشرفته و توسعه یافته جهان بیشتر با آن دست به گریبان هستند. از این جهت سیاست افزایش جمعیت، سیاستی پذیرفته شده در میان کشورها به خصوص ایران بوده است. در ایران با ابلاغ سیاست‌های افزایش جمعیت از سوی مقام معظم رهبری، این مهم دستور کار دولتمردان قرار گرفته است تا این معضل و آسیب اجتماعی بحران‌زا، در کشور پدید نیاید.
ضرورت غیرقابل انکار سیاست افزایش جمعیت
محققان سیاست افزایش جمعیت در ایران را ضروری و با اهمیت دانسته‌اند. گفته شده معضل کاهش جمعیت، به عنوان یک معضل اجتماعی دنیای امروز را تهدید می‌کند و کشورهای پیشرفته و توسعه یافته جهان بیشتر با آن دست به گریبان هستند. از این جهت سیاست افزایش جمعیت، سیاستی پذیرفته شده در میان کشورها بوده و اهمیت و جایگاه جمعیت و نیروی انسانی در قدرت و استحکام یک کشور قابل انکار نیست. کشورهایی که با کاهش نرخ باروری روبرو هستند، تلاش می‌کنند با اقدامات و سیاست‌های مختلف تشویقی و حمایتی، این نرخ را افزایش دهند.
کاهش نرخ جمعیت در کشور تهدید و خطری برای آینده کشور است. با توجه به معضل کاهش جمعیت و اهمیت غیرقابل انکار و جایگاه جمعیت و نیروی انسانی در قدرت و استحکام یک کشور، سیاست افزایش جمعیت، سیاستی پذیرفته شده در میان کشورها بوده و کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده و جامعه هدف در فرزندآوری همه زوج‌های جوان، افرادی که در سنین ازدواج قرار دارند، زوج‌های نابارور و… هستند.
بسترسازی برای افزایش جمعیت
سیاست جمعیتی و تحقق فرزندآوری، نیازمند فرهنگ‌سازی، آگاهی بخشی به افراد جامعه، تبیین ضرورت و اهمیت آن و در نظر گرفتن سیاست‌های تشویقی و حمایتی و فراهم نمودن زمینه‌ها و شرایط آن است و با صرف مطالبه و خواست یک کشور یا صدور بخشنامه، دستور و توصیه و مانند آن تحقق پیدا نخواهد کرد. از این رو هرگونه برنامه‌ریزی در این خصوص، نیازمند ارایه راهکارهای منطقی و مشخص و تعریف سیاستها و اقدامات تشویقی و حمایتی است. هر کشوری که به دنبال افزایش نرخ جمعیت و فرزندآوری است باید بسترهای مناسب آن را نیز فراهم نماید تا خانواده‌ها و جوانان تشویق به فرزندآوری شوند. ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت از سوی مقام معظم رهبری با این هدف صورت گردید. ایشان در این ابلاغیه چنین مرقوم فرمودند: «با عنایت به اهمیّت مقوله جمعیّت در اقتدار ملّی و با توجه به پویندگی، بالندگی و جوانی جمعیّت کنونی کشور به عنوان یک فرصت و امتیاز و در جهت جبران کاهش نرخ رشد جمعیّت و نرخ باروری در سال‌های گذشته، سیاست‌های کلی جمعیّت ابلاغ می‌گردد. با در نظر داشتن نقش ایجابی عامل جمعیّت در پیشرفت کشور لازم است برنامه‌ریزی‌های جامع برای رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور متناسب با سیاست‌های جمعیّتی انجام گیرد. همچنین ضروری است با هماهنگی و تقسیم کار بین ارکان نظام و دستگاه‌های ذیربط در این زمینه، اقدامات لازم با دقّت، سرعت و قوّت صورت گیرد و نتایج رصد مستمر اجرای سیاستها گزارش شود.»[۱]
سیاست‌های کلی جمعیت
- ارتقاء پویایی، بالندگی و جوانی جمعیّت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی.
- رفع موانع ازدواج، تسهیل و ترویج تشکیل خانواده و افزایش فرزند، کاهش سن ازدواج و حمایت از زوج‌های جوان و توانمندسازی آنان در تأمین هزینه‌های زندگی و تربیت نسل صالح و کارآمد.
- اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران به ویژه در دوره بارداری و شیردهی و پوشش بیمه‌ای هزینه‌های زایمان و درمان ناباروری مردان و زنان و تقویت نهادها و مؤسسات حمایتی ذیربط.
- تحکیم بنیان و پایداری خانواده با اصلاح و تکمیل آموزش‌های عمومی درباره اصالت کانون خانواده و فرزند پروری و با تأکید بر آموزش مهارت‌های زندگی و ارتباطی و ارائه خدمات مشاوره‌ای بر مبنای فرهنگ و ارزش‌های اسلامی- ایرانی و توسعه و تقویت نظام تأمین اجتماعی، خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت‌های پزشکی در جهت سلامت باروری و فرزندآوری.
- ترویج و نهادینه‌سازی سبک زندگی اسلامی- ایرانی و مقابله با ابعاد نامطلوب سبک زندگی غربی.
- ارتقاء امید به زندگی، تأمین سلامت و تغذیه سالم جمعیّت و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، به ویژه اعتیاد، سوانح، آلودگی‌های زیست‌محیطی و بیماری‌ها.
- فرهنگ سازی برای احترام و تکریم سالمندان و ایجاد شرایط لازم برای تأمین سلامت و نگهداری آنان در خانواده و پیش‌بینی سازوکار لازم برای بهره‌مندی از تجارب و توانمندی‌های سالمندان در عرصه‌های مناسب.
- توانمندسازی جمعیّت در سن کار با فرهنگ سازی و اصلاح، تقویت و سازگار کردن نظامات تربیتی و آموزش‌های عمومی، کارآفرینی، فنی ـ حرفه‌ای و تخصصی با نیازهای جامعه و استعدادها و علایق آنان در جهت ایجاد اشتغال مؤثر و مولّد.
- باز توزیع فضایی و جغرافیایی جمعیّت، متناسب با ظرفیت زیستی با تأکید بر تأمین آب با هدف توزیع متعادل و کاهش فشار جمعیّتی.
- حفظ و جذب جمعیّت در روستاها و مناطق مرزی و کم‌تراکم و ایجاد مراکز جدید جمعیّتی به ویژه در جزایر و سواحل خلیج فارس و دریای عمان از طریق توسعه شبکه‌های زیربنایی، حمایت و تشویق سرمایه‌گذاری و ایجاد فضای کسب و کار با درآمد کافی.
- مدیریت مهاجرت به داخل و خارج هماهنگ با سیاست‌های کلی جمعیّت با تدوین و اجرای ساز و کارهای مناسب.
- تشویق ایرانیان خارج از کشور برای حضور و سرمایه‌گذاری، و بهره‌گیری از ظرفیت‌ها و توانایی‌های آنان.
- تقویت مؤلفه‌های هویت‌بخش ملی (ایرانی، اسلامی، انقلابی) و ارتقاء وفاق و همگرایی اجتماعی در پهنه سرزمینی بویژه در میان مرزنشینان؛ و ایرانیان خارج از کشور.
- رصد مستمر سیاست‌های جمعیّتی در ابعاد کمّی و کیفی با ایجاد سازوکار مناسب و تدوین شاخص‌های بومی توسعه انسانی و انجام پژوهش‌های جمعیّتی و توسعه انسانی.[۲]
منابع
- ↑ «ابلاغ سیاست‌های کلی «جمعیت»»، دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، انتشار: ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۳ش، بازدید: ۱ بهمن ۱۴۰۲ش.
- ↑ «ابلاغ سیاست‌های کلی «جمعیت»»، دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، انتشار: ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۳ش، بازدید: ۱ بهمن ۱۴۰۲ش.