زمان پیدایش و تدوین دعاها

سؤال

دعاهایی که در مفاتیح الجنان آمده است همچون دعای توسل، زیارت عاشورا، دعای عهد، کمیل و … پیدایش آنها در چه زمانی بوده است؟ آیا از آفرینش حضرت آدم(ع) بوده است؟

مطلق دعا همراه با هبوط حضرت آدم(ع) از بهشت به زمین بوده است، آنگاه که از عمل خویش پشیمان شده و دست به دعا برداشت. ﴿فَتَلَقَّی آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِماتٍ فَتابَ عَلَیْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحیمُ؛ سپس آدم از پروردگارش کلماتی دریافت داشت (و با آنها توبه کرد) و خداوند توبه او را پذیرفت چرا که خداوند توبه‌پذیر و مهربان است.﴾(بقره:۳۷) البته همه این دعاها، پیش از خلقت انسان در لوح محفوظ بوده، اما دسترسی عموم مردم به این گونه ادعیه از زمان پیامبرانو اوصیای آنان و مخصوصاً ائمه اطهار(ع) بوده است.

به عنوان مثال زیارت عاشورا، از امام محمد باقر(ع) نقل شده است، اما در اصل کلام قدسی است، زمانی که پیامبر(ص) به معراج رفتند در آسمان چهارم، کلمات زیارت عاشورا بر قلب ایشان الهام گردید، لیکن از آن رو که هنوز واقعه عاشورا در روی زمین رخ نداده بود، تا زمان امام محمد باقر(ع) مخفی ماند و پس از این دوران در دسترس شیعیان قرار گرفت. همچنین دعای کمیل از زمان حضرت خضر(ع) بوده است و منسوب به آن حضرت است. سپس به امیرالمومنین(ع) انتقال یافته و آن حضرت، این دعا را به کمیل بن زیاد نخعی که از اصحاب نزدیکشان بود، تعلیم فرمود.

بنابراین مطلق دعا از زمان حضرت آدم بوده و دعاهایی مثل توسل یا زیارت عاشورا، بعد از حضرت آدم(ع) و از زمان ائمه(ع) به دست شیعیان رسیده است.

مطالعه بیشتر

• شرح دعای کمیل، علی زمردیان.
• دشرح زیارت عاشورا، زهره صفاتی.