مقدمه‌ای بر فقه شیعه (کتاب)
 | این مقاله هماکنون به دست A.rezapour در حال ویرایش است. |
کتاب مقدمه‌ای بر فقه شیعه از کیست و چه محتوایی دارد؟
مقدمه‌ای بر فقه شیعه، کلیات و کتابشناسی، کتابی از حسین مدرسی طباطبایی است درباره کلیات و ادوار فقه و معرفی منابع مهم شیعه. این اثر در دو قسمت تدوین شده است. قسمت اول آن ساختمان کلی فقه شیعه را بررسی می‌کند که رؤوس مطالب فقه و ادوار فقه شیعه از آن جمله است. این قسمت، بخشی کوتاهی از کتاب را شامل می‌شود. بخش مهم و طولانی کتاب قسمت دوم آن است که بیشتر حجم کتاب را دربردارد و منابع مهم فقه شیعه را معرفی می‌کند.
| مقدمه‌ای بر فقه شیعه | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات کتاب | |
| نویسنده | سیدحسین مدرس طباطبایی |
| موضوع | فقه شیعه |
| زبان | انگلیسی |
| تعداد صفحات | ۴۴۷ |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | بنیاد پژوهش‌های اسلامی، آستان قدرس رضوی |
| محل نشر | مشهد |
| ترجمه فارسی | |
| مترجم | محمد آصف فکرت |
این اثر توسط انتشارات آستان قدس رضوی و با ترجمه محمدآصف فکرت منتشر شده است.
معرفی
کتاب مقدمه‌ای بر فقه شیعه اثر سیدحسین مدرسی طباطبایی، با ترجمه محمدآصف فکرت در سال ۱۳۶۸ش، توسط بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی به چاپ رسید.[۱]
این اثر به منظور آشنا ساختن خوانندگان با کلیاتی در باب فقه شیعی تألیف گردیده است. این کتاب در دو بخش است: در بخش نخست توصیفی به اجمال از محتوای فقه و أصول فقه شیعی انجام شده، و تحولات آن از نظر تاریخی به اختصار مورد بحث قرار گرفته است. در بخش دوم نام و مشخصات قسمتی از منابع فقهی که مراجعه بدان برای هر بررسی و تحقیق علمی پیرامون مسائل فقهی لازم است به دست داده شده است.[۲]
مدرسی طباطبایی درباره انگیزه اصلی نوشتن این کتاب را پر کردن خلاء چشمگیری بیان کرده است که در فرهنگ حقوقی غرب نسبت به نظام حقوقی شیعی وجود داشت. او می‌گوید: «خلأ معلومات در این مورد آن قدر زیاد بود که فی المثل در کتابشناسی فقه اسلام که توسط یکی از متخصصان حقوق اسلامی در غرب تدوین شده و مشتمل بر نام و نشان ۳۰۵ منبع از منابع فقهی اسلامی به زبان عربی است، در لیست منابع فقه شیعه اثنا عشری تنها دو کتاب (شرایع الاسلام و مختصر نافع) نام برده شده است.» این کمبود و خلأ نویسنده را بر آن داشت که به عنوان نخستین گام برای معرفی این نظام فقاهت و مکتب حقوقی شیعی، که از دست‌آوردهای عظیم فکر و اندیشه حقوقی بشری است، اثری فشرده در اختیار خوانندگان و علاقمندان مباحث حقوقی قرار دهد، که در آن خطوط اصلی این مکتب نشان داده شده و فهرستی از منابعی که یک پژوهنده آشنا به زبان‌های شرقی می‌تواند از آنها برای یک کار تحقیقی پیرامون این مکتب استفاده کند در دسترس بگذارد.[۳]
نویسنده و مترجم
سیدحسین مدرسی طباطبایی متولد ۱۳۲۰ش در قم، استاد و پژوهشگر علوم اسلامی است. او سطوح عالی فقه و اصول را نزد آیات فاضل لنکرانی، حسین نوری، یوسف صانعی و آیت‌اللّه سلطانی و متون فلسفی را نزد آقایان گیلانی، جوادی آملی، محمد شاه‌آبادی و مرتضی مطهری فراگرفت. خارج فقه و اصول را در محضر آیت‌اللّه سیدمحمد محقق داماد و آیت‌اللّه مرتضی حائری (ده سال) شاگردی کرد.[۴]
مدرسی طباطبایی از سال ۱۳۵۸ش برای ادامه تحصیلات در انگلستان به سر برد. در سال ۱۳۶۱ش دورهٔ دکتری خود را در دانشگاه آکسفورد انگلستان به پایان برد و برای تدریس به دانشگاه پرینستون آمریکا دعوت شد. او همزمان در دانشکدهٔ مطالعات بین‌المللی دانشگاه کلمبیا در شهر نیویورک و در دانشگاه آکسفورد نیز عهده‌دار کرسی دانشگاه است. همچنین به تناوب در دانشکدهٔ حقوق دانشگاه ییل و هاروارد نیز تدریس کرده و مدت نه سال عضو شورای عالی نظارت بر دانشگاه هاروارد بوده است.[۵] زمین در فقه اسلامی (دو جلد)، قم در قرن نهم هجری، مکتب در فرایند تکامل، مقدمه‌ای بر فقه اسلامی، میراث مکتوب شیعه از سه قرن نخستین هجری، برگی از تاریخ قزوین، قم نامه، از آثار اوست.[۶]
محمد آصف فکرت (درگذشته ۱۴۰۱ش)، مترجم این کتاب، پژوهشگر، مصحح متون، مترجم و شاعر افغانستانی است.[۷]
محتوا
قسمت اول: ساختمان کلی فقه شیعه
- فصل اول: مکتب فقهی شیعه و مبانی آن.
- فصل دوم: کلیاتی در باب أصول فقه
- فصل سوم: رؤوس مطالب فقه
- فصل چهارم: ادوار فقه شیعه.
قسمت دوم: بخشی از اهم منابع فقه
- اهم آثار در فقه استدلالی
- چند نمونه از رسائل عملیه
- مآخذ کتاب و مشخصات کتابخانه‌ها و فهارس.[۸]
قسمت اول کتاب
فصل اول: مؤلف در فصل اول، به مبانی فقهی شیعه می‌پردازد و به اختلاف مبانی فقهی شیعه و سنی اشاره دارد که اهل تسنن حدیث نبوی را از صحابه پیامبر(ص) اخذ کرده‌اند اما شیعه آن را از سوی خاندان وی به دست آورده‌اند. در کتاب آمده است که مذاهب فقهی اهل‌سنت دنباله‌رو نظرات فقهی چند تن از فقهای مدینه و عراق است، اما مذاهب فقهی شیعی تابع نظرات اهل‌بیت است.[۹]
فصل دوم: مدرسی طباطبایی در این فصل، به تعریف و تبیین مختصر اصول فقه و ادوار آن می‌پردازد و آثار مهم اصول فقه شیعه را برمی‌شمرد.[۱۰]
فصل سوم: این فصل رؤوس مطالب فقه را دربردارد که مؤلف پس از ذکر عناوینی که برخی فقها مطرح کرده‌اند، سرآخر شرح فشرده‌ای از محتوای فقه که به ابتکار محقق حلی در کتاب شرایع السلام است را بیان می‌کند که شامل عبادات، عقود، ایقاعات و احکام است. نویسنده ذیل هرکدام از این عناوین، مباحث مطرح شده در آن را ذکر می‌کند.[۱۱]
فصل چهارم: این فصل که فصل مفصل‌تر قسمت اول کتاب است، ادوار فقه شیعه را مورد بحث قرار می‌دهد. نویسنده از شیخ طوسی و محقق حلی و علامه حلی و صاحب مدارک از نامداران ادوار شیعه نام می‌برد که این سازمان حقوقی را تجدید بنا کرده‌اند.[۱۲] مؤلف ادوار فقه شیعی را در یک تقسیم بر اساس تحولات عمده فقهی به هشت دوره تقسیم می‌کند و در زیر هر یک از این ادوار به اجمال خصوصیات هر یک و نام مهمترین دانشمندان تشکیل‌دهنده هر دوره و مهمترین مآخذ فقهی مربوط به آن را ذکر می‌کند.[۱۳] این هشت دوره فقهی عبارتند از:
- دوره حضور امام
- نخستین قرن غیبت
- متکلمان
- مکتب شیخ الطائفه
- مکتب شهید اول
- فقه دوره صفوی
- مکتب وحید بهبهانی
- مکتب شیخ انصاری.[۱۴]
قسمت دوم کتاب
قسمت دوم کتاب، لیست منتخبی است از برخی کتاب‌های موجود و قابل دستیابی در زمینه فقه شیعه که در دو بخش تنظیم شده است: در بخش نخست اهم آثار فقه استدلالی - اعم از متون جامع و تک‌نگاری‌ها - که وسیله دانشمندان مشهور شیعی نوشته شده است ذکر می‌شود. در بخش دوم تعدادی از رسائل عملیه که بیشتر به فارسی نوشته شده است به عنوان نمونه یاد می‌شود. این هر دو بخش بر اساس ترتیب تاریخی، با توجه به تاریخ وفات مؤلفان تنظیم گردیده است.[۱۵]
در قسمت دوم کتاب، نسخه‌ها و چاپ‌های ۱۰۷۱ اثر از منابع مهم فقه شیعه معرفی می‌شود. این منابع از شیخ صدوق در قرن چهارم را شامل می‌شود تا قرن چهاردهم قمری با امام خمینی پایان می‌یابد. شیخ صدوق، شیخ مفید، شریف مرتضی، شیخ طوسی، ابن ادریس، محقق حلی، شهید اول، شهید دوم، مقدس اردبیلی، میرداماد، وحید بهبهانی، صاحب جواهر، سید احمد خوانساری نمونه‌هایی از این نویسندگان هستند.[۱۶]
منابع
- ↑ «مقدمه‌ای بر فقه شیعه»، کتابخانه دیجیتال نور، تاریخ بازدید: ۲۳ مهر ۱۴۰۲ش.
- ↑ مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۷.
- ↑ مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۷ و ۸.
- ↑ رهبریان، محمدرضا، «آثار و مقاله‌شناسی دکتر حسین مدرسی طباطبایی»، آیینه پژوهش، شماره ۱۳۹، ۱۳۹۲ش، ص۷۹؛ «سید حسین مدرسی طباطبایی»، مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی، تاریخ درج مطلب: ۲۱ دی ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۳ مهر ۱۴۰۲ش.
- ↑ رهبریان، محمدرضا، «آثار و مقاله‌شناسی دکتر حسین مدرسی طباطبایی»، آیینه پژوهش، شماره ۱۳۹، ۱۳۹۲ش، ص۷۹؛ «سید حسین مدرسی طباطبایی»، مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی، تاریخ درج مطلب: ۲۱ دی ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۳ مهر ۱۴۰۲ش.
- ↑ «دکتر سید حسین مدرسی طباطبائی»، بنیاد محقق طباطبایی، تاریخ بازدید: ۲۳ مهر ۱۴۰۲ش.
- ↑ «شب محمد آصف فکرت»، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱ اسفند ۱۴۰۰ش،تاریخ بازدید: ۲۳ مهر ۱۴۰۲ش.
- ↑ مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۵.
- ↑ مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۱۱.
- ↑ مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۱۴ تا ۱۹.
- ↑ مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۲۱ تا ۲۸.
- ↑ مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۲۹.
- ↑ مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۳۰.
- ↑ مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۳۰ تا ۶۲.
- ↑ مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۶۵ و ۶۶.
- ↑ مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۶۷ تا ۳۷۶.