لهوف

کتاب «أللُّهوف عَلى قَتْلَى الطُّفوف» اثر سید بن طاووس(۵۸۹_۶۶۴هجری)، از منابع شیعه در زمینه مقتل‌خوانی و واقعه عاشورا است.

لهوف
اطلاعات کتاب
نویسنده	سید بن طاووس
تاریخ نگارش	قرن هفتم
موضوع	واقعه کربلا
زبان	عربی
اطلاعات نشر
ناشر	این کتاب را ناشران مختلف منتشر کرده‌اند.

درگاه‌ها

سؤال

کتاب لهوف از کیست و چقدر اعتبار دارد؟

گزارش‌ها و نقل‌هایی در آن وجود دارد که پیش از آن در هیچ منبعی ذکر نشده است و در صحت آن باید شک کرد.

نویسنده

سید رضی الدین علی بن موسی بن طاووس حلّی (تولد ۵۸۹ وفات ۶۶۴ هـ. ق)، آل طاووس خاندانی مهم در حِلّه بودند که در چند نسل عالمانی را تربیت کرده و مقام و موقعیت نقابت علویان را نیز یافتند. مشهورترین فرد این گروه و پرتألیف‌ترین نگارنده این سده، علی بن موسی بن جعفر است که به سید بن طاووس مشهور شده است. سید بن طاووس دوران عمر خود را در حِلّه، بغداد، نجف، کربلا، کاظمَین و سامرا گذراند. او نزد خلیفه عباسی، سرشناس و مورد اعتماد بود و با مُستَنْصِر، روابط خوبی داشت.

گذشته از شخصیت اجتماعی سید بن طاووس، مقام علمی او نیز بسیار والا و ارزنده بود. اساتید و شاگردان سید فراوان بوده‌اند. علامه حِلّی، پدر علامه حِلّی و برادرزاده سید بن طاووس از مشهورترین شاگردان او هستند. زهد، تقوا و قداست سید بن طاووس از زمان حیات او شهره است. او را صاحب کرامات شمرده‌اند که با امام مهدی علیه السلام نیز ارتباط داشته است. شیفتگی وی به امام مهدی(ع) در نوشته‌های گوناگون او مشهود است. علامه حلّی فرموده است: «سید بن طاووس، صاحب کرامات بوده است، که برخی از آنها را خود وی، و پاره‌ای دیگر را پدرم برای من نقل کرده است.»

سید بن طاووس در سال ۶۶۴ هجری در بغداد از دنیا رفت و در نجف اشرف مدفون گشت. ابن‌طاووس نماد ادعیه‌نگاری در میان مؤلفان شیعی است. او بر خلاف برادر خویش، سخت‌گیری سندی در احادیث و ادعیه را به کناری نهاده و با این امور با تساهل رو به رو می‌شود.

معرفی و جایگاه

كتاب لهوف را در اوايل سن تأليف کرد. یک: حوادث پيشينه ماجراى كربلا 2- سيماى جنگ در كربلا 3- حوادث بعد از عاشورا، اين كتاب به طور مكرّر چاپ شده است.

متن اين كتاب بيش از ده بار در تهران، نجف اشرف، صيدا، بيروت، تبريز و قم چاپ گرديده است، و چندين بار به فارسى ترجمه شده است، در نسخه‌هاى متن اين كتاب در موارد اندكى، اختلافاتى وجود دارد، و يا در بعضى، حديثى آمده كه در بعض ديگر نيست.[2] به هر حال اين كتاب مجموعه‌اى مورد اعتماد از مقتل و ذكر مصائب امام حسين 7 و شهدا و اسراى كربلا عليهم السّلام است كه بسيار فشرده تأليف شده است، و مؤلّف آن از علماى برجسته و صاحب كرامات از قرن هفتم بوده، و مراجع تقليد و علماى بزرگ، آن را در ذكر مصائب امام حسين 7 و شهداى كربلا، از قديم و نديم محور قرار داده‌اند، چرا كه از اهمّيت بالايى برخوردار است.

محتوا

ساختار تدوین لهوف مانند مثیر الاحزان ابن‌نمای حلی است. کتاب سه بخش کلی دارد. بخش ابتدایی امور پیش از جنگ؛ بخش دوم امور جنگ و شهادت امام و بخش آخر حوادث پس از شهادت، که این بخش از کتاب از منابع پیشین و فصول دیگر لهوف مفصل تر است.

اعتبار کتاب

غالب گزارش‌ها و نقل‌های کتاب لهوف معتبر و قابل اعتماد است و از منابع معتبر پیشین خود اخذ کرده است. اما چند خبر غیرمعتبر و غیرکهن از منابعی مجهول و ضعیف نقل کرده و چندین تحلیل سست و غیرعلمی نیز در کتابش آورده و دیگر اخبار کتاب را نیز به صورت مسند و مستند نقل نکرده است.

ضعف برخی روایات

سید بن طاووس این کتاب را در دوران جوانی نوشته است و قاعدتا وی در آن زمان احاطه و تسلطی بر تاریخ و منابع نداشته است. او در این کتاب سند حدیث را نقل نمی‌کند. مهمترین منبع لهوف، کتاب ضعیف مقتل خوارزمی است که او نیز بیشتر مطالب خود را الفتوح ابن اَعثم گرفته است. در لهوف اخباری وجود دارد که تا قبل از آن در هیچ کدام از کتب و منابع تاریخی و حدیثی اعم از معتبر و غیرمعتبر دیده نمی‌شود و ابن طاووس هم برای آنها منبعی ذکر نمی‌کند و با فاصله هفتصد سال آنها را انتساب می‌دهد. مانند حدیث نزول فرشتگان و تسلیت به پیامبر اکرم(ص) در یک سالگی امام حسین(ع) یا بازگشت اسرا در اربعین امام حسین(ع) به کربلا نیز اولین بار در لهوف مطرح شده است که خود او در کتاب اقبال، بازگشت اسرا به کربلا را بعید می‌داند و رد می‌کند.