مواسات در اموال نشانه شیعه بودن

سؤال

در روایتی آمده است که شیعه باید در اموال خود مواسات کند، درهمی برای خود و درهمی برای دیگران بذل کند و گرنه شیعه نیست: « وَ فِي أَمْوَالِهِمْ يَتَوَاسَوْنَ وَ فِي اللَّهِ يَتَبَاذَلُونَ يَا نَوْفُ دِرْهَمٌ وَ دِرْهَمٌ وَ ثَوْبٌ وَ ثَوْبٌ وَ إِلَّا فَلَا» آيا واقعا که الان مردم چنين نمي‌کنند، شیعه نیستند؟ آیا این روایت صحيح است؟ تفسير صحيح آن چيست؟

حدیث نوف شامی در نشانه شیعه بودن مواسات اموال و بذل آن به دیگران سند معتبری ندارد. مواسات و بذل مال به دیگران در آیات قرآن و روایات معتبر آمده است و می‌توان آموزه الهی بودن بذل مال به نیازمندان و یاری کردن آن‌ها را از شاخصه‌های برجسته مومنان دانست. برخی از این روایات با صرف نظر از معتبر نبودن سند آن، به بالاترین کمال ایمان اشاره دارد که شیعه کامل باید چنان صفاتی داشت باشد و به معنای خارج شدن مواسات نکننده، از مکتب شیعه نیست.

متن روايت

علامه مجلسی از کنز الفوائد کراجکی روایتی نقل می‌کند که حضرت علی(ع) در روایتی برخی از صفات شیعه را به نوف شامی بیان کرده است. امام(ع) مواسات در مال را یکی از صفات برجسته شیعه دانسته است که اگر نباشد فرد نباید خود را شیعه بداند:

سند روایت

نام محمد بن طالب در سلسله سند این حدیث آمده است. وی با پسوند «بن عمير العبدي» از اصحاب امام صادق(ع) است.[۲] سخن ديگري در مورد شخصيت او به ميان نيامده است.

ابي المفضل الشيباني راوي ديگر حدیث، ضعيف است.[۳]

عبدالله بن جعفر الازدي راوی دیگر است که در کتب رجالي مشخص نيست ثقه است يا نه؟

خالد بن يزيد الثقفي هم در کتاب هاي رجالي با پسوند «الثقفي» حتي يک مورد هم نيامده است. ۲۱۹ مورد با پسوند «الثقفي» آمده که پيشوند هيچ مورد آن خالد بن يزيد نيست.[۴]

روایات سدير که همان ابن حکيم است، قابل اعتماد نيست.[۵] برخي او را واقفي دانسته اند.[۶]

علامه مجلسی این حدیث را در کنز الفوائد نقل می‌کند اما عبارت‌های مورد نظر در متن کنز الفوائد وجود ندارد و این یکی از ایرادهای اصلی بر متن کتاب بحار الانوار می‌باشد.

شرح حدیث

سند روایت قابل استناد نیست امّا بسياري از صفات اشاره شده در این روایت، در آیات قرآن و روایات معتبر آمده است و مواسات در مال یکی از صفات برجسته مومنان می‌باشد:

﴿هيچ گاه به نيکي دست نخواهي يافت مگر آن چه را (خيلي) دوست داريد انفاق کنيد.

﴿نيکي آن نيست که روي به مشرق و مغرب کنيد. بلکه نيکويي از آن کسي است که: ... مال مورد علاقه خود را به خويشان، يتيمان، تهي دستان، در راه ماندگان، نياز خواهان و بردگان ببخشد

در سوره بلد بخشش ها و دستگيري ها به عنوان «عقبه» و گردنه هاي سخت معرفي شده است که هر کس نمي‌تواند از آن عبور کند.[۷]

چه قدر از شيعيان در گردنه‌هاي خمس، زکات، صدقات و بذل مال در عرصه جهاد، از قافله عقب مي‌مانند و عقب نشيني مي‌کنند: ﴿لَن تَنَالُواْ الْبِرَّ حَتَّي تُنفِقُواْ مِمَّا تُحِبُّونَ وَمَا تُنفِقُواْ مِن شَيْءٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِيمٌ

«حجاب هاي» بي شماري بر سر راه شيعيان وجود دارد که مانع شکوفا گشتن و تکامل و تعالي ايشان مي شود.[۸] اين گونه روايات که درباره حقوق و وظايف شيعيان و برادران ديني وارد شده است، اشاره به سطح والا و مصداق اکمل ايمان است نه اين که بدون اين ويژگي، فرد شيعه نباشد.

منابع

  1. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار، بيروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق، ج۶۵، ص۱۹۱.
  2. اردبيلي غروي حائري، محمد، جامع الرّواه، قم، کتابخانه مرعشي نجفي، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۳۳.
  3. موسوي خويي، ابوالقاسم، معجم الرجال الحديث، ج۶، بي تا، ص۶۹.
  4. ترابي، علي اکبر، باشراف آيت الله جعفر سبحاني، الموسوعه الرجاليه الميسره، قم، موسسه الامام الصادق(ع)، الطبعه الثانيه، ۱۴۲۴ق، ص۲۶۷.
  5. اردبيلي غروي، حائري، محمد، جامع الرواه، ج۲، ص۱۳۳.
  6. موسوي خويي، ابوالقاسم، معجم الرجال الحديث، ج۶، بي تا، ج۲، ص۶۷.
  7. کلباسي، محمد، الرسائل الرجاليه، قم، دارالحديث، چاپ اول، ۱۳۸۰ش، ج۳، ص۳۸۸.
  8. جوادي آملي، عبدالله، تفسير موضوعي قرآن کريم، حيات حقيقي انسان در قرآن ـ ج۱۵، چاپ چهارم، ۱۳۸۷ش، ص۶۸.