برخورد خلیفه دوم با یهودیان

سؤال

عمر چه ارتباطی با یهودیان داشت؟

عمر بن خطاب که پس از ابوبکر و بنا به سفارش وی در سال ۱۳ هجری امر حکومت را در جامعه اسلامی بر عهده گرفت تا سال ۲۴ هجری خلیفه مسلمانان بود. از منابع تاریخی چنین بر می آید که عمر ارتباط چندان خوبی با یهودیان نداشته است و آن ها را از سراسر حجاز به شام تبعید کرده است. و در مواردی آن ها و مسیحیان (اهل ذمه) را مجبور کرده است لباس مخصوص بپوشند تا از مسلمانان مشخص شوند.

«واقدی روایتی را ذکر کرده است که عمر در زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم از یهود و منافقین سخنان ناپسندی شنید. از جمله می گفتند. محمد فقط طالب پادشاهی است. وی نزد پیامبر رفت تا اجازه بگیرد از هر یهودی یا منافقی که این مطلب را شنید وی را به قتل برساند. اما پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و سلم به او اجازه نداد و فرمود آن ها در ذمه ما هستند». در برخی دیگر از روایات آمده است که عمر در دوران حکومتش یهودیان را از سراسر حجاز به شام تبعید کرد.

بلاذری می نویسد: «نیمی از فدک خالصه رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم گردید. اهل فدک هم چنان در آن باقی بودند تا عمر به خلافت رسید و یهودِ حجاز را بیرون کرد. عده ای را به فدک فرستاد آن ها نیمی از خاک آن جا را قیمت گذاری کردند، عمر آن بها را به یهودیان پرداخت کرد و ایشان را به شام کوچاند». مشابه همین روایت را ابن سعد در طبقات ذکر کرده است ابن سعد می نویسد: «چون خداوند غنایم خیبر را در اختیار رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم گذاشت ... برخی از این زمینهامیان مسلمانان تقسیم شد. شمار کارگران مسلمان برای کشت کردن در آن زمین ها کفایت نمی کرد. پیامبر آن کشت زار ها را در اختیار یهودیان گذاشت تا کار کنند و نیمی از محصول آن برای آن ها باشد تا زمان عمر خطاب وضع به همین منوال بود. در آن هنگام کارگران مسلمان زیاد بودند عمر یهودیان را به شام تبعید کرد».

برخی دیگر از منابع علت اخراج یهودیان را توسط عمر روایتی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم ذکر کرده اند که پیامبر در آن روایت فرمود: در جزیره العرب دو دین نباید باشد. در روایتی دیگر آمده ضرب و شتم عبدالله بن عمر توسط یهودیان در منطقه خیبر، سبب شد عمر تصمیم به اخراج آن ها بگیرد.

در خصوص نحوه رفتار عمر با یهودیان در روایتی آورده است: شهرِ «اورشلیم» در سال ۶۳۷ میلادی زمان خلافت عمر بدون جنگ به تصرف اعراب در آمد. در تسلیم نامه شرط شد که به یهودیان اجازه داده شود که در این شهر سکونت کنند.

نتیجه گیری: به نظر می رسد با توجه به روایات تاریخی که در خصوص نحوه رفتار عمر با یهودیان آمده است این رابطه چندان خوب نبوده است به گونه ای که عمر یهودیان را از سراسر حجاز بیرون کرد. علاوه بر این دستور داد اهل ذمه (مسیحیان و یهودیان) به منظور تمایز از مسلمانان لباس مخصوص بپوشند. پرسشگر محترم اگر مطالبی در این باره شما شنیده و خوانده اید باید به منابع آن توجه داشته باشید که از هر لحاظ مورد اطمینان باشند. مسائل مطرح شده در سوال باید مستند باشد. اگر سند معتبری سراغ دارید ارسال کنید تا مورد بررسی قرار گیرد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

۱ سیره رسول خدا ؛ رسول جعفریان .