مقام محمود
منظور از مقام محمود در این فراز از زیارت عاشورا چیست؟ «و أَسْأَلُهُ أَنْ یُبَلِّغَنِی الْمَقَامَ الْمَحْمُودَ لَکُمْ عِنْدَ اللَّه».
مقام محمود، مقامی است که قرآن به پیامبر اسلام وعده داده و از شرائط رسیدن به آن را تهجد و شب زنده‌داری دانسته است. این مقام دارای مراتب و درجات مختلفی است که یکی از جلوه‌های آن شفاعت کبری است. تعبیر مقام محمود در زیارت عاشورا و جامعه کبیره نیز آمده است. از روایات استفاده می‌شود که امامان معصوم(ع) و مؤمنان نیز در حد و مراتب خود به این مقام می‌رسند.
«مقام محمود»؛ مقامی برای پیامبر اسلام(ص)
واژه «محمود» به معنای «ستایش شده» است.[۱] مقام محمود در قرآن از جمله مقاماتی که برای پیامبر(ص) وعده داده شده است:
﴿وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَکَ عَسَیٰ أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَامًا مَحْمُودًا؛ و پاسی از شب را برای عبادت و بندگی بیدار باش که این افزون [بر واجب،] ویژه توست، امید است پروردگارت تو را [به سبب این عبادت ویژه] به جایگاهی ستوده برانگیزد﴾(اسراء:۷۹). خداوند در قرآن، محمود بودن و ستایش شدن مقام پیامبر را مطلق آورده و از این برداشت شده که همگان آن را می‌پسندند و ستایش می‌کنند.
این مقام را شفاعت کبرای رسول خدا(ص) دانسته‌اند که روز قیامت پیامبر در آن مقام قرار می‌گیرد. روایات وارد شده در تفسیر این آیه از طریق شیعه و اهل‌سنت همه بر این معنا دلالت دارند.[۲] شفاعت کبری، یکی از مصادیق و جلوه‌ای از مظاهر مقام محمود است.[۳] میزان شفاعت نزد خداوند براساس تقرب به ذات الهی تعریف می‌شود و هر بنده‌ای که در طریق بندگی قله‌های بالاتری را درنوردیده باشد، از مقام شفاعت بالاتری برخوردار خواهد بود.
رسول خدا(ص) فرمود: «زمانی که مردم در روز قیامت محشور می‌شوند، منادی ندا می‌دهد: ای رسول خدا، همانا خداوند بزرگ تو را متصدی پاداش دادن دوستانت و … دشمنان دشمنان هستی، پس هر پاداشی که می‌خواهی به آن‌ها عطا کن. و من می‌گویم ای پروردگار! بهشت را به آن‌ها بده. … این همان مقام محمودی است که مرا به آن نوید داده است».[۴]
مقام محمود در زیارت عاشورا و زیارت جامعه
عبارت مقام محمود همچنین در زیارت عاشورا و زیارت جامعه کبیره نیز ذکر شده است:
- در زیارت عاشورا آمده: «و أَسْأَلُهُ أَنْ یُبَلِّغَنِی الْمَقَامَ الْمَحْمُودَ لَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ؛ و از خدا درخواست می‌کنم که مرا به مقام محمودی که برای شما نزد خداست، برساند».[۵]
- در زیارت جامعه کبیره درباره همه معصومان(ع) آمده است: «وَلَكُمُ الْمَوَدَّةُ الْواجِبَةُ، وَالدَّرَجاتُ الرَّفِيعَةُ، وَالْمَقامُ الْمَحْمُودُ، وَالْمَكانُ الْمَعْلُومُ عِنْدَاللّٰهِ عَزَّوَجَلّ؛ و برای شماست مودّت واجب و درجات بلند و مقام محمود و جایگاه معلوم نزد خداوند.».[۶]
اشاره به مقام محمود در دعاها و انتساب آن به اهل‌بیت پیامبر نیز همان اشاره به مقام محمود پیامبر است. مقام محمود دارای مراتب مختلف و درجات گوناگون است.[۷] رسول‌الله اشرف مخلوقات است و به استناد برخی روایات، امامان معصوم(ع) و حضرت زهرا(س) در این مقام همراه پیامبر اسلام هستند.
در باب امکان همراهی مؤمنان و شیعیان با پیامبر و ائمه(ع) در سرای آخرت نیز روایاتی وجود دارد. از رسول خدا روایت شده است: «... کسی که به شما (امام حسن و امام حسین) و ائمه از ذریه شما، تمسک کند در قیامت همراه ما بوده و کنار ما در بهشت و در مرتبه ما خواهد بود.»[۸]
مطالعه بیشتر
- شفاء الصدور فی شرح زیارت العاشور، میرزا ابوالفضل تهرانی، ص۳۲۸–۳۳۴.
- مقاله شب زنده داری راه رسیدن به مقام محمود، علی جواهردهی، روزنامه کیهان، شماره ۱۹۷۱۹ به تاریخ ۲۶/۵/۱۳۸۹.
منابع
- ↑ راغب اصفهانی، حسین، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، دارالعلم، اول، ۱۴۱۲ق، ص۲۵۶.
- ↑ طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ ق، ج۱۳، ص۱۷۶؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ اول، ۱۳۷۴، ج۱۲، ص۲۲۵؛ طبرسی، فضل، مجمع البیان، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۶۷۱. جهت اطلاع بیشتر از روایات پیرامون این موضوع به تفسیر نورالثقلین، جلد۳، صفحه ۲۰۴ به بعد مراجعه نمایید.
- ↑ طهرانی، ابوالفضل، شفاء الصدور فی شرح زیارت العاشور، قم، اسوه، چاپ دوم، ۱۳۸۷ش، ص۳۳۲.
- ↑ طوسی، محمد، الأمالی، قم، دارالثقافه، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ص۲۹۸.
- ↑ کامل الزیارات، النص، ص ۱۷۷.
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۱۶.
- ↑ طهرانی، ابوالفضل، شفاء الصدور فی شرح زیاره العاشور، قم، اسوه، چاپ دوم، ۱۳۸۷ش، ص۳۳۳.
- ↑ خزاز رازی، علی، کفایه الأثر فی النصّ علی الأئمه الإثنی عشر، قم، بیدار، ۱۴۰۱ ق، ص۹۶.