دعای قاموس

سؤال

درباره دعای قاموس توضیح دهید؟

دعای قاموس یا قاموس القدرة نام فرعی دعای سیفی صغیر است. این دعا منسوب به امام علی(ع) است ولی از نظر استنادی سند معتبری ندارد. دعای قاموس محتوایی عرفانی دارد.

سند

این دعا اولین بار در کتاب صحیفه ثانیه علویه محدث نوری آمده است. محدث نوری در مقدمه این دعا اشاره می‌کند که این دعا را در مجامع متعدد روایی، که بعضی نفیس و عتیق بوده‌اند، دیده است. او از اشتهار متن دعا نیز خبر می‌دهد و این اشتهار را کمتر از اشتهار مناجات خمس عشر نقل شده از امام سجاد(ع) نمی‌داند. محدث نوری با وجود این دو شاخص متذکر می‌شود که این دعا را در مآخذ قابل اعتماد ندیده است. این موضوع موجب شده است که او فقط اصل این دعا را در کتاب خود بیاورد. محدث نوری این کار را از باب تسامح در ادله سنن و به تأسی از علمای اعلامی که این دعا را در آثار خود نقل می‌کرده‌اند بر می‌شمرد. شیخ عباس قمی، محدث بزرگ متأخر شیعه و شاگرد محدث نوری، نیز در کتاب مشهور دعای خود مفاتیح الجنان این دعا را آورده است. او توضیحات استاد خود را عیناً در مقدمه این دعا آورده و با این کار نظر محدث نوری درباره این دعا را تأیید کرده است.

محمد سند، فقیه معاصر شیعه و متخصص رجال و درایه حدیث، در پاسخ به سؤالی درباره جایگاه سندی دعای قاموس بر اهمیت و لزوم استناد دعا به معصومین(ع) به دلیل عصمت و اطلاع آنان بر حقایق تأکید می‌کند. او با اتکا به قاعده من بلغ توسل به متون دعایی که به لحاظ سندی قابل استناد به معصوم(ع) نیستند را ممکن می‌داند. از نظر او دعای سیفی صغیر یا قاموس هم شامل این قاعده است.

محتوا و مضامین

دعای سیفی صغیر یا قاموس دعای کوتاهی است. این دعا با جمله «ربِّ اَدْخلنی فی لُجَّةِ اَحَدِیَّتِک» آغاز می‌شود و با صلوات بر پیامبر(ص) و خاندان او پایان می‌یابد. متن دعا حاوی مضامین توحیدی در قالب عباراتی فخیم و پیچیده است که شباهت به برخی دعاهای دیگر امام علی(ع) از جمله دعای صباح دارد. این موضوع باعث توجه و علاقه برخی عرفای شیعه معاصر به این دعا شده است. سید محمدحسین حسینی طهرانی، از علما و عرفای معاصر و شاگرد بعضی بزرگان عرفان شیعی، این دعا را دارای مضامین عالی توحیدی می‌داند. او معتقد است که عظمت مقام توحیدی امیرالمؤمنین(ع) در این دعا ظهور و بروز دارد.

در کتاب مفاتیح‌الجنان توسط شیخ عباس قمی ذکر شده است. این دعا در منابع دعایی وجود ندارد و اولین منبع آن کتاب صحیفه ثانیه علویه است که توسط نوری استاد شیخ عباس قمی ذکر شده است. مرحوم نوری نیز آن را به تبعیت از برخی علما ذکر نموده است.

دعای قاموس نام دیگر دعای سیفی صغیر است و دعایی به صورت مستقل به این نام وجود ندارد. شیخ عباس قمی در عنوان آن چنین آورده‌: «دعای سیفی صغیر معروف به دعای قاموس»

در ارتباط با دعای قاموس باید گفت این دعا در منابع دعایی و در نرم‌افزارهای روایی موجود نیست، این دعا تنها در مفاتیح‌الجنان شیخ عباس قمی آروده شده است. وی نیز این دعا را از کتاب صحیفه ثانیه علویه که توسط استادش مرحوم نوری جمع‌آوری شده نقل می‌کند. اما در ابتدای دعا این تذکر بیان شده است که که اعتمادی به این دعا نبوده و تنها به جهت تسامح و همراهی با برخی علما آن را ذکر می‌کنند. همچنین یادآوری شده‌ که ارباب طلسمات و تسخیرات (کسانی که علوم غریبه می‌دانند) شرح غریب و آثار عجیبی برای این دعا ذکر کرده‌اند.