رنج کودکان و عدل الهی

سؤال

رنجی که یک کودک معصوم می‌کشد، چگونه با عدالت خداوند سازگار است؟

عالم مادّی براساس نظام علت و معلول بنا شده است. در منابع اسلامی آمده: «ابی الله ان یجری الامور الاّ باسبابها» یعنی خداوند إبا دارد که امور را جز با اسباب‌شان انجام دهد، دلیل این مطلب آن است که اگر خداوند مستقیما در نظام عالم و شرور و رنج‌های عالم تصرّف نماید، منتهی به جبر می‌شویم، در حالی که خداوند انسان را مختار آفریده و جبر با اختیار منافات دارد.

حال اگر پدر و مادر، امور قبل از انعقاد نطفه کودک را رعایت نکنند، کودک نارس و ناقص الخلقه به دنیا می‌آید و خداوند این نظام سببی و مسببّی عالم را تغییر نمی‌دهد تا جبر لازم نیاید. همچنین اگر کودکی مورد تجاوز قرار گیرد، رنج آن کودک از ناحیه‌ی متجاوزین و مستند به سوء استفاده آن افراد شرور است و هیچ‌گاه خداوند متعال به این اعمال راضی نیست و بلکه مورد غضب خداوند است.

شرها، رنج‌ها و مصائب این دنیا لازمه عالم مادی است و طبق نظام علّی و معلولی است؛ آتش همواره علت سوختگی است و نمی‌شود گفت که آنجا که به سود من هست باید از منافع آن بهره‌مند شوم و اثر آن که سوزاندن و حرارت است عمل بکند و اما آنجا که آتش به خانه و یا بدن من اصابت می‌کند این تأثیر را نکند و خانه و بدن من را نسوزاند. هم چنین افعال و امور خوب یا بدی هم که از انسان‌ها صادر می‌شود، به اختیار و اراده آنها است و خداوند نمی‌خواهد انسان در انجام کارهایش مجبور باشد تا انسان‌های خوب و نیکوکار از گنه‌کار، فاسق و مشرک از هم تفکیک شوند لذا نباید از خدا توقع داشته باشیم که جلوی عمل بد و طغیان گنه‌کاران و کفر کافران و قتل قاتلان را بگیرد.

اما باید توجه داشت که خداوند در مقابل رنج‌هایی که افراد بی‌گناه مثل کودکان از طرف انسان‌های شرور متحمّل می‌شوند، به آنها «عوض» می‌دهد. و از عوض، به عنوان پاداش استحقاقی نام برده شده. لذا در مورد کودک، خداوند متعال، در جهان آخرت، عوض، نفع و پاداشی می‌دهد که تمام درد و رنج کودک در دنیا را جبران نماید.

مطالعه بیشتر

۱ـ درآمدی بر کلام جدید، هادی صادقی، قم، کتاب طه، ۱۳۸۶.

۲ـ آموزش فلسفه، محمد تقی مصباح یزدی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ج۲، ۱۳۶۵.