حق الیقین (کتاب)

سؤال

آيا كتاب حق‌الیقین مرحوم علامه مجلسی براي تصحيح و تكميل اعتقادات مناسب است؟

کتاب حق الیقین از علامه مجلسی کتاب مفیدی بوده و مناسب برای مطالعه می باشد. این کتاب در زمینه امامت و علی الخصوص ادله عدم صلاحیت خلفاء سه گانه برای امامت بعد از پیامبر اکرم(صل الله علیه و آله و سلم) مطالب قابل استفاده­ای دارد. و کتاب کفایهالموحدین کتابی است که نسبتا مفصل نوشته شده و همانند دائرهالمعارفی سعی در آوردن همه آراء و اقوال و ادله را دارد و به نظر مطالعه آن برای عموم مردم مناسب نمی باشد.

معرفى اجمالى كتاب‏ حق‌اليقين‏

حق اليقين آخرين تصنيف علامه مجلسى است كه به سال ۱۱۰۹ ق آن را به پايان برده است. اين اثر درباره اصول دين و به زبان فارسى نگاشته شده و مصنف با استناد به آيات و اخبار و ادله عقلى به اثبات توحيد، نبوت، امامت و معاد پرداخته است. بيشترين حجم کتاب را مبحث امامت به خود اختصاص داده است كه عمدتا راجع به تاريخ سياسى و انديشه سياسى شيعه در زمان حضور است.

كتاب مذکور مجموعا در ۶ باب تدوين شده است.

• باب اول آن با موضوع «اقرار به وجود حق‌تعالى و صفات كماليه او» در ۱۰ فصل تنظیم شده است.
• باب دوم با عنوان «صفاتى كه از حق‌تعالى نفى بايد كرد» در ۸ مبحث تأليف شده است.
• باب سوم با عنوان «صفات متعلق به افعال حق‌تعالى» در ۳ مبحث تدوين شده است.
• باب چهارم با عنوان «مباحث نبوت» در ۵ مقصد بيان شده است.
• باب پنچم با عنوان «امامت» است که در ۸ فصل و نه مقصد ارائه شده است.
• باب ششم و پايانى اين كتاب به موضوع «اثبات معاد و بيان مقدمات و توابع آن از وقت مرگ تا انقضاى امر عالم» اختصاص يافته است كه مطالب آن مجموعا در ۲۰ فصل ارائه شده است.

نكته قابل توجه و تأمل در مورد اين اثر، آن است كه علامه مجلسى با وجود اين كه بحث امامت را به تفصيل، مورد بحث قرار داده است و وجود امام دوازدهم و مسئله غيبت آن حضرت را اثبات كرده است، ليكن به مسئله رهبرى سياسى جامعه و اداره امور دنيوى مردم در زمان غيبت و فترت تا زمان ظهور و نيز به وظايف شيعيان در اين دوران طولانى متعرض نشده است.

از امتیازات این کتاب در بحث امامت وجود ادله فراوان در عدم صلاحیت خلفاء سه‌گانه برای امامت بعد از پیامبر اکرم(ص) می‌باشد که در قسمت مطاعن به صورت مستوفی بدان پرداخته شده است.

این کتاب برای مطالعه کتاب خوبی به نظر می‌رسد و می‌تواند در سیر مطالعاتی در حوزه کلام اسلامی قرار گیرد.